Sonh-Rethel’e benzer eleştirileri Moishe Postone’un da yaptığını, ancak onu ayrı bir başlıkta ele alacağımızı belirtelim. Ancak şu kadarı söylenmelidir ki, Moishe Postone, daha anlaşılır bir biçimde, toplumsal ilişkilerin sadece kapitalist üretim tarzında bizzat emeğin kendisi üzerine temellendiğini ileri sürmektedir. Kendi kör dinamizmi üzerinde de denilebilir. Kapitalist olmayan toplumlarda ise, emek, yaşamın başka katmanlarında bilinçli kararların nesnesi olabilmektedir.(*)…

Her ne kadar 70’li yıllarda, ve özellikle Almanya’da, Sohn-Rethel’in tezleri çok tartışılmış ise de, onun ekonomi politiğin eleştirisine yaptığı katkıyı yadsımak olanaklı değildir. Bilme kuramına gelince, ‘gerçek soyutlama’nın epistemoloji alanına girmediğine ilişkin savlar da yok değildir (*).  Her şeyden önce şu sorunun yanıtına bakmak gerekir: gerçekten Sohn-Rethel meta soyutlamasının kökenini üretim alanından değişim alanına kaydırmış mıdır? Çok daha önemlisi, bu…

Soyut düşünceye Eski Yunan filozoflarının katkısını, sıradan bir mantıksal işlem olarak değil ama paranın dolanımı sayesinde, bir apaçıklığın soyutlaması olarak görmektedir Sohn-Rethel. Ve bunun insanlık tarihine bir katkı olmanın ötesinde, belirgin bir toplumsal-ekonomik faktör olarak değerlendirmektedir. Alselm Jappe ise, bunu ‘yansıma kuramı’nın daha titiz bir varsiyonu olarak değerlendirecek ve  onun  ‘değişim’de ≪ fondement mystique d’une forma formans sans origine≫ görülmemesi için…

Spinoza için “gerçek düşünce kendi nesnelerinden ayrı şeylerdir. Örneğin, çember bir şeydir, çember düşüncesi ayrı bir şey. Çünkü çember düşüncesi, bir merkezi ve çevresi olan bir şey değildir. Vücud düşüncesinin de vücudu yoktur”. Burada ‘somut nesne’ ile ‘tanıma nesnesi’nin ayrıldığını görüyoruz. Oysa Marx, “bütünsellik, kavramanın ve düşüncenin bir ürünüdür ama, somutun somut bütünselliği olduğu ölçüde doğrudur”…

            Marksizmi içeriden eleştirerek aşmaya çalışan İtalyan marksistleri  (operaïstes ve post-opéraïstes), meta dönemi, içinde ‘teolojik incelikler’ barındırdığı için bir türlü anlaşılmaz ve karşısında elleri havaya kaldırmaktan başka çare kalmamıştır diyen kaz kafalı entellektüellerin uğraşı alanı olarak kalmıştır demektediler. Onlara göre, artık Voltaire ve La Metrie’lerin ‘pür aklın eleştirisi’nin kavramlarını a priori olarak koyarak ne ‘yaşam’ ve ne de ‘tarih’ incelenebilir. Şimdi daha çok…

            Güncel yaşamımızda, her önüne gelenin ‘düşünce özgürlüğü’nden yana olduğuna ilişkin sözler duyarız.             İddia edelim, bu tür konuşmalar yapanların, hatta bilmem nereden doktoralı olsalar bile, ‘düşünce’ üzerine düşünmüş  olabileceklerini kabul etmek zordur.             Düşünce üzerine düşünmek demek, ‘soyutlama gücü’nü kullanabilmek demektir.             Ne var ki, soyutlamanın ‘iyi kullanım’ı (bon usage) olduğu gibi ‘kötü kullanımı’…

            Şimdi yavaş yavaş bir ‘bilimsel yöntem’in kuruluşuna yönelebiliriz.             Marx, « Ekonomik biçimlerin çözümlemesi ne mikroskop ve ne de kimyadaki reaksiyonların yardımıyla değil, ama sadece soyutlama gücü aracılığıyla yapılabilir » diyordu.             Nitekim, Suzanne de Brunhoff da Marx’ın para kuramına ikili bir ‘soyutlama’ ile başladığını söylüyordu.             Ancak ‘soyutlama’ bir şey gibi değil ama, bir araç olarak, ekonomik ve toplumsal formasyonun…

            Dikkat edilirse, sonuçta ‘para’yı, ‘ölçü’ ve aracı’ olmaktan ‘güven’, ‘kesinlik’ ve giderek ‘iman’a dayandıran paracı ekonomistler de, bir anlamda ‘imajinasyon’ yapmaktadırlar.             Ki, gerçekten hemen hemen tüm bilimsel çabaların temelinde ‘soyutlama’ vardır.             Ancak bunun bir ‘bilimsel soyutlama’ olup olmayacağını ileride göreceğiz.             Öncelikle ‘para’nın ‘değer ölçüsü’ ve ‘değişim aracı’ olmasının yanısıra ‘özgül bir talep’…

            Kapitalist ya da olmayan bir ‘ekonomi’nin ‘para kuramı’nı yapmak başka, tamamen ‘para’ya dayalı bir ekonomideki (économie monétaire) parayı ele almak başkadır demiştik.             O nedenle birinciler Simiand’dan Keynes’e, Friedman’dan Aglietta-Orléan’a değin, neredeyse tüm ‘paracı ekonomist’lerin öylesine sofistike, öylesine karmaşık model ve kuramları vardır ki, mesleği ekonomi olanlar bile net bir kanıya varmakta güçlük çekebilirler.             Bu köşenin okurları…

            Konuyla ilgili olarak birkaç dikkat çekici yazının ardından, artık ‘para’ konusuna girebiliriz.             Neden para ve ne işimize yarayacak diye sorulabilir.             Denildiği üzere, eğer son söylenecek olanı başlangıçta söyleyecek olursak, en genel haliyle içinde yaşadığımız ‘ekonomik sistemi’, iktidarların ‘ekonomi politikaları’nı, gelişmiş ülkelerin ülkemiz üzerindeki ‘baskı politikaları’nı ve Robert Boyer’in deyimiyle “bir çırpıda dünyayı anlamamıza yarayan…