Rodezya (bugünkü Zimbabve), 19. yüzyılın sonlarından itibaren sömürgecilik, ırk ayrımcılığı ve siyasi çatışmaların damgasını vurduğu bir coğrafya olarak Afrika tarihindeki yerini almıştır. 1965-1980 yılları arasında süren Rodezya İç Savaşı (ya da Bush Savaşı) sırasında, siyah Afrikalı çoğunluk ve azınlık beyaz yönetimi arasında yoğun bir mücadele yaşandı. Bu süreçte, bazı akademisyenler tarafından soykırım olarak tanımlanan olaylar meydana gelmiştir.
Tarihsel Arka Plan
1. Sömürgecilik ve Yapısal Ayrımcılık
Rodezya, 19. yüzyılın sonlarında İngiliz Güney Afrika Şirketi (British South Africa Company) tarafından sömürgeleştirildi. Cecil Rhodes’un liderliğinde yürütülen bu süreç, yerli Afrikalı toplulukların topraklarının zorla alınması, ekonomik sömürü ve toplumsal marjinalleşme ile karakterize edildi (Palmer, 1977). Beyaz yerleşimciler, toprakların büyük bir kısmını kontrol altına alarak siyah Afrikalıları rezervasyon bölgelerine zorladılar.
2. 1923 Kolonisi ve Beyaz Egemenliği
1923’te Güney Rodezya bir İngiliz kolonisi oldu. Bu dönemde beyaz azınlık, parlamentoyu ve ekonomiyi kontrol ederken siyah Afrikalı çoğunluk siyasi ve ekonomik olarak marjinalleştirildi. Land Apportionment Act (1930) gibi yasalar, toprakların büyük bir kısmını beyaz yerleşimcilere ayırarak siyah toplulukların yaşam alanlarını ciddi şekilde sınırladı (Mlambo, 2014).
3. Unilateral Declaration of Independence (1965)
Ian Smith liderliğindeki beyaz azınlık hükümeti, 1965 yılında tek taraflı olarak Rodezya’nın bağımsızlığını ilan etti. Ancak bu bağımsızlık, yalnızca beyaz yönetimi meşrulaştırdı ve siyah çoğunluğun hak taleplerini görmezden geldi. Bu durum, ırksal ve siyasi çatışmaları daha da derinleştirdi.
Soykırımın Sebepleri
1. Irksal Ayrımcılık ve Etnik Bölünme
Rodezya’daki toplumsal yapı, beyaz azınlık ile siyah çoğunluk arasında derin bir ayrışma üzerine inşa edilmişti. Beyaz yönetim, siyah toplulukları yalnızca ekonomik sömürüye maruz bırakmadı, aynı zamanda siyasi haklarından da mahrum bıraktı. Bu sistematik ayrımcılık, siyah Afrikalılar arasında beyaz azınlığa karşı ciddi bir direnişe yol açtı (Ranger, 1985).
2. Siyasi Hak Talepleri
1950’lerden itibaren siyah Afrikalıların bağımsızlık ve eşitlik talepleri artmaya başladı. Zimbabwe African National Union (ZANU) ve Zimbabwe African People’s Union (ZAPU) gibi gruplar, silahlı direniş hareketleri başlatarak beyaz yönetimin baskılarına karşı mücadele etti. Bu grupların eylemleri, beyaz azınlık hükümeti tarafından tehdit olarak algılandı ve buna karşı şiddetli baskı politikaları uygulandı.
3. Toprak ve Kaynak Kontrolü
Rodezya’nın ekonomik yapısı, büyük ölçüde tarımsal üretime dayanıyordu. Beyaz yerleşimciler, verimli toprakların çoğunu kontrol ederken, siyah Afrikalılar daha az verimli rezervasyon alanlarına sıkıştırıldı. Toprak reform talepleri, çatışmaların ana sebeplerinden biri haline geldi (Palmer, 1977).
4. Uluslararası İzolasyon
Ian Smith rejimi, uluslararası toplum tarafından tanınmadı ve yaptırımlarla karşı karşıya kaldı. Bu izolasyon, rejimin ayakta kalabilmek için daha baskıcı politikalar izlemesine yol açtı. Özellikle siyah nüfusa karşı yapılan şiddet, rejimin iktidarını sürdürme çabasının bir parçası olarak şekillendi (Stedman, 1991).
Sorumlular
1. Ian Smith ve Rodezya Hükümeti
Ian Smith liderliğindeki beyaz azınlık hükümeti, siyah nüfusu kontrol altına almak için sistematik baskı politikaları uyguladı. Bu süreçte, köylerin bombalanması, toplu infazlar ve zorla yerinden etme gibi yöntemler kullanıldı.
2. Güvenlik Güçleri
Rodezya Güvenlik Güçleri, direniş hareketlerini bastırmak için geniş çaplı askeri operasyonlar düzenledi. Bu operasyonlar sırasında sivillerin hedef alınması, uluslararası hukuk açısından insan hakları ihlali olarak değerlendirilmiştir (Ellert, 1993).
3. Silahlı Direniş Grupları
ZANU ve ZAPU gibi silahlı direniş grupları da bazı durumlarda sivillere yönelik şiddet eylemlerinde bulunmuş, bu durum çatışmaları daha karmaşık hale getirmiştir.
4. Uluslararası Aktörler
Apartheid rejimine sahip Güney Afrika ve bazı Batılı ülkeler, dolaylı yoldan Rodezya rejimini desteklemiş ve çatışmaların çözümünü zorlaştırmıştır.
Metodlar
1. Toplu Katliamlar
Rodezya Güvenlik Güçleri, direnişçi grupları desteklediği düşünülen köyleri hedef alarak toplu katliamlar gerçekleştirdi. Örneğin, 1978 yılında Chimoio’da gerçekleşen hava saldırısında yüzlerce sivil öldürüldü.
2. Yerinden Etme Politikaları
Siyah nüfus, “koruma köyleri” adı verilen toplama kamplarına zorla yerleştirildi. Bu kamplar, halkın direnişçilere destek vermesini engellemek amacıyla kurulmuştu, ancak ciddi insan hakları ihlalleriyle sonuçlandı.
3. Açlık ve Ekonomik Baskılar
Beyaz yönetim, siyah nüfusun yaşadığı bölgelerde gıda tedarikini kısıtlayarak açlığı bir silah olarak kullandı. Bu durum, halkı direniş hareketlerinden uzaklaştırmayı amaçlıyordu (Stedman, 1991).
4. Psikolojik Baskı ve İşkence
Yakalanan direnişçiler ve onların destekçileri, güvenlik güçleri tarafından işkenceye maruz bırakıldı. Bu yöntem, bilgi elde etmek ve direnişi bastırmak için kullanıldı.
Uluslararası Hukuk ve Rodezya’daki Olaylar
Rodezya’da yaşanan şiddet olayları, Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi’nin tanımına kısmen uymaktadır. Özellikle siyah nüfusun sistematik olarak hedef alınması, soykırım tartışmalarını gündeme getirmiştir. Ancak, uluslararası toplum, Rodezya’daki olaylara doğrudan müdahale etmekte başarısız olmuştur.
Sonuç
Rodezya’da yaşanan çatışmalar ve şiddet olayları, sömürgecilik dönemi ayrımcılık politikalarının bir mirasıdır. Beyaz azınlık yönetiminin siyah çoğunluğu sistematik olarak marjinalleştirmesi ve direniş hareketlerini bastırma yöntemleri, Rodezya tarihine damga vuran insan hakları ihlalleriyle sonuçlanmıştır. Bu olaylar, Afrika’nın 20. yüzyıl tarihindeki en acı örneklerden biri olarak incelenmeye devam etmektedir. Gelecekte benzer trajedilerin önlenmesi için daha adil ve kapsayıcı bir siyasi yapı inşa edilmesi gerekmektedir.
Kaynakça
• Ellert, H. The Rhodesian Front War: Counter-Insurgency and Guerrilla Warfare in Rhodesia, 1962-1980. Gweru: Mambo Press, 1993.
• Mlambo, Alois S. A History of Zimbabwe. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
• Palmer, Robin. Land and Racial Domination in Rhodesia. London: Heinemann, 1977.
• Ranger, Terence. Peasant Consciousness and Guerrilla War in Zimbabwe. London: James Currey, 1985.
• Stedman, Stephen John. Peacemaking in Civil War: International Mediation in Zimbabwe, 1974-1980. Boulder: Lynne Rienner Publishers, 1991.
• Wood, J.R.T. So Far and No Further! Rhodesia’s Bid for Independence During the Retreat From Empire, 1959-1965. Victoria: Trafford Publishing, 2005.
Bir yanıt yazın