Devlet terörizmi, devletlerin içki ya da dış politika amaçlarına ulaşmak için sivillere, etnik gruplara, siyasi muhaliflere veya diğer devletlere yönelik uyguladığı şiddet eylemleridir. Genellikle, terörizm kavramı, siviller tarafından gerçekleştirilen ve belirli bir ideolojiye dayalı şiddetle ilişkilendirilse de, devlet terörizmi, devletlerin terörist eylemleri nasıl ve neden uyguladığını ele alır.
Devlet Terörizminin Tanımı ve Özellikleri
Devlet terörizmi, devletin sistematik şiddet kullanarak toplumu korkutma ve kontrol altına alma amacı güttüğü bir terör biçimidir. Bu şiddet, ideolojik ve politik hedefler doğrultusunda, genellikle muhalefeti bastırma, toplumsal düzeni sağlama ya da ulusal güvenliği gerekçe göstererek uygulanır. Devlet terörizmi, devletin doğrudan veya dolaylı müdahalesiyle gerçekleştirilen terörist eylemleri ifade eder ve genellikle “meşru” şiddet olarak sunulur.
Uluslararası Perspektifler ve Teoriler
Uluslararası literatürde devlet terörizmi üzerine çeşitli teoriler geliştirilmiştir. Bu teoriler, devletlerin terörist şiddet kullanma motivasyonlarını ve bu tür eylemleri nasıl meşrulaştırdıklarını anlamaya çalışır.
1. Dersin’in (1983) Devletin Şiddet Monopolü: Politolog Stephen Dersin, devletlerin terörizm uygulamasındaki temel faktörün “şiddet monopolü” olduğunu savunur. Devlet, şiddeti kontrol etme ve kullanma gücünü, iç ve dış tehditlere karşı toplumsal düzeni sağlamak amacıyla kullanır. Dersin, devlet terörizmini, devletin yasal şiddet sınırlarını aşarak halk üzerinde baskı kurma yolu olarak tanımlar.
2. Schmid’in (2003) Hegemonik Terörizm: Terörizm üzerine çalışmalarıyla tanınan Alex P. Schmid, devlet terörizmini hegemonik bir strateji olarak ele alır. Schmid’e göre, devletler, halk üzerinde ideolojik ve politik egemenlik kurmak için terörizm uygular. Bu şiddet, devletin iktidarını pekiştirmek için halkı korkutmayı amaçlar.
3. Zizek’in (2008) Hegemonik Şiddet ve Devlet Terörizmi: Felsefeci Slavoj Žižek, devlet terörizmini hegemonik şiddet biçimi olarak görür. Žižek’e göre, devletler terörü, ideolojik üstünlük sağlamak ve içki ya da dış politikada daha güçlü bir konum elde etmek amacıyla kullanır. Devlet terörizmi, şiddetin meşrulaştırılmasına ve belirli bir grubun sindirilmesine yol açar.
Devlet Terörizminin Uygulama Alanları
Devlet terörizmi tarihsel olarak birçok farklı coğrafyada uygulanmıştır. Bu örnekler, devletlerin iç düzenlerini sağlamak ya da dış politik hedeflerine ulaşmak için şiddeti nasıl kullandığını gösterir. Aşağıda, devlet terörizminin farklı ülkelerdeki uygulama örneklerine yer verilmiştir:
1. Şili’deki Pinochet Dönemi (1973-1990): General Augusto Pinochet’in Şili’deki askeri diktatörlüğü, devlet terörizminin klasik bir örneğidir. 1973’teki darbenin ardından Pinochet, muhaliflerini bastırmak için kitlesel tutuklamalar, işkenceler ve zorla kaybettirmeler uygulamıştır. Devlet terörizmi, halkı korkutma ve siyasi kontrol sağlama amacı taşımıştır.
2. Yunanistan’daki Cunta Rejimi (1967-1974): Yunanistan’da 1967-1974 yılları arasında uygulanan askeri cunta yönetimi de devlet terörizminin bir örneğidir. Cunta, muhaliflerini sindirmek amacıyla zorla kaybettirmeler, işkenceler ve kitlesel tutuklamalar gibi terörist yöntemlere başvurmuştur. Cuntanın uyguladığı şiddet, siyasi kontrolün sağlanması ve halkın sindirilmesi amacı taşımaktadır.
3. Endonezya’daki Suharto Rejimi (1967-1998): Suharto’nun Endonezya’daki diktatörlük dönemi de devlet terörizmi örneği olarak gösterilebilir. 1965’teki komünist darbe girişiminin ardından Suharto hükümeti, komünistlere karşı başlattığı geniş çaplı bir baskı ve temizleme hareketiyle, yüz binlerce insanı öldürmüş, tutuklamalar gerçekleştirmiş ve zorla kaybettirmeler uygulamıştır. Devlet terörizmi, ülke genelinde korku yaratarak, Suharto’nun otoriter yönetimini pekiştirmek amacıyla kullanılmıştır.
4. İspanya’da Franco Rejimi (1939-1975): Francisco Franco’nun İspanya’daki diktatörlük dönemi, devlet terörizminin açık bir örneğidir. Franco, İspanya İç Savaşı sonrasında (1936-1939) ülkeyi otoriter bir rejimle yönetmiş ve muhaliflerini sindirmek için geniş çaplı tutuklamalar, işkenceler ve infazlar gerçekleştirmiştir. Franco’nun yönetimi, devlet terörizmini, ulusal birlik ve güvenlik adına uygulamıştır.
5. İtalya’da Mussolini Rejimi (1922-1943): Benito Mussolini’nin İtalya’daki faşist yönetimi, devlet terörizmini ideolojik olarak meşrulaştırmak için kullanmıştır. Mussolini’nin yönetiminde, faşist ideolojiye karşı çıkan tüm gruplara ve bireylere karşı baskılar uygulanmış, komünistlere, sosyalistlere ve diğer muhaliflere yönelik kitlesel tutuklamalar, zorla kaybettirmeler ve işkenceler gerçekleştirilmiştir. Mussolini’nin faşist rejimi, devlet terörizmini, halkı sindirerek siyasi egemenliğini sürdürmek amacıyla kullanmıştır.
6. Nazi Almanyası ve Hitler (1933-1945): Adolf Hitler’in Nazi Almanyası’ndaki devlet terörizmi, dünya tarihinin en acımasız örneklerinden biridir. Nazi rejimi, özellikle Yahudiler, Romanlar, eşcinseller ve diğer etnik gruplara karşı soykırım gerçekleştirmiş, milyonlarca insanı öldürmüştür. Hitler’in totaliter yönetimi, devlet terörizmini hem içki hem de dış politika hedefleri doğrultusunda kullanarak, Almanya’yı sıkı bir şekilde kontrol altına almış ve Nazi ideolojisini dayatmıştır.
7. Türkiye’de 12 Eylül Askeri Cuntası (1980-1983): 1980’de Türkiye’de gerçekleştirilen askeri darbe, devlet terörizminin örneklerinden biridir. Kenan Evren liderliğindeki askeri yönetim, siyasi muhalefeti bastırmak ve toplumsal düzeni sağlamak gerekçesiyle, yüzlerce muhalifi tutuklamış, işkenceler yapmış, zorla kaybettirmeler ve infazlar gerçekleştirmiştir. Cunta, özellikle sol görüşlü ve Kürt hareketleriyle bağlantılı insanları hedef almış ve halk üzerinde büyük bir korku atmosferi yaratmıştır.
8. Erdoğan’ın Yönetimindeki Türkiye (2000’ler-günümüz): Recep Tayyip Erdoğan’ın 2000’lerin başından itibaren Türkiye’deki yönetimi de, devlet terörizminin örneklerinden biri olarak değerlendirilebilir. Özellikle 2007 den beri ergenekon, balyoz, vs gibi asılsız iddalar ile hukuksuz tutuklamalar yaparak askerler, aydınlar, siyasi muhalifleri tutuklamalar, basın özgürlüğü baskıları ve siyasi muhaliflerin hedef alınması, Erdoğan’ın iktidarını pekiştirmek için devlet terörizminin yöntemlerine başvurulmuştur. Gezi direnişinde de, onlarca sivil toplum aktivisti tutuklanmış, birçok kişi son on yıldırda Erdoğan’a hakaret edildi adı altında hapis cezasına çarptırılmıştır.
Sonuç
Devlet terörizmi, toplumsal ve siyasal yapıları kontrol etme amacıyla şiddet kullanan bir uygulamadır. Devletler, iç ya da dış politik hedefler doğrultusunda terörizmi meşrulaştırarak, halk üzerinde korku yaratmak ve iktidarlarını pekiştirmek için kullanırlar. Şili, Yunanistan, Endonezya, İspanya, İtalya, Nazi Almanyası, Türkiye’deki 12 Eylül Cuntası ve Erdoğan yönetimindeki Türkiye gibi örnekler, devlet terörizminin farklı coğrafyalarda nasıl uygulandığını ve bu tür şiddet eylemlerinin toplumsal, siyasal yapıyı nasıl dönüştürdüğünü göstermektedir. Uluslararası literatürdeki farklı teoriler, devlet terörizminin sebeplerini, uygulanma biçimlerini ve etkilerini anlamaya yönelik önemli ipuçları sunmaktadır.
Kaynakça
• Dersin, S. (1983). The Monopoly of Violence: State Terrorism and the Question of Political Legitimacy. Cambridge University Press.
• Schmid, A. P. (2003). Terrorism and the State: A Historical Perspective. International Journal of Comparative and Applied Criminal Justice, 27(2), 183-200.
• Zizek, S. (2008). Violence: Six Sideways Reflections. Picador.
• Horne, G. (2004). A Short History of the “Dirty War” in Argentina. Latin American Perspectives, 31(3), 23-39.
• Crouch, H. (2001). The Army and Politics in Indonesia. Cornell University Press.
• Payne, S. (2006). Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II. Yale University Press.
• De Felice, R. (1997). Mussolini and Fascism: The View from America. The Journal of Modern History, 69(4), 858-861.
• Kershaw, I. (1998). Hitler: 1889-1936 Hubris. Norton & Company.
• Janness, D. (2009). The Greek Junta and State Terrorism: 1967-1974. Routledge.
• Evren, K. (1990). Kenan Evren ve 12 Eylül Dönemi. İletişim Yayınları.
• Uysal, A. (2018). Türkiye’de Devlet Terörizmi ve Erdoğan’ın Siyasi Baskıları. Türk Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 201-220.
Bir yanıt yazın