Türkiye’nin ilk yükseköğrenim kurumu

Yorumlar

1. 

   11 Kasım 2024

   Dr. Demir Karsan

   Yanlıs
   İlk modern yüksek okul Muhendishane’i
   Berri Humayin adıyla 1773 de açılan sonrdab Mühendis Mektebi adını alan İstanbul Teknik Üniversitesidir.
   Ayrıca Rum patrikhanesinin 900 senelerinde ağctıgı Ruhban Ukulu da Üniversite seviyesinde ders okutuyordu.
2. 

   14 Kasım 2024

   MEHMET BOZ

   Sn. Karsan , Adliye Hukuk Mektebi’nin Türkiye’nin ilk yükseköğrenim kurumu olmadığını yazmış. Bunun konuya nesinden baktığımızla ilgili olduğu kanaatindeyim.
   Şöyle ki:
   • Sivas Kongresinde seçilen Temsilciler Heyeti’nin 27 Aralık 1919’da Seymen Alayınca Ankara’da karşılanması ve 23 Nisan 1920 günü Millet Meclis’in açılmasıyla yeni bir devletin kuruluşunun adımları atılır.
   •Meclis Başkanı Mustafa Kemal’in 6 Eylül 1920 tarihli genelgesiyle ‘Bütün Vekâletlere ve Erkânı Harbiye-i Umumiye Riyasetine’ (Bakanlıklar ve Genelkurmay Başkanlığı)’ Türkiya Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ ibaresi kullanılmaya başlar.
   • Anımsanacağı üzerine 26 Ağustos sabahı başlayan Başkomutanlık Meydan Savaşı 30 Ağustosta zafere ulaşır.
   •Türkiya Büyük Millet Meclisi Reisi Başkumandan M. Kemal 1 Eylül 1922 günü Batı Cephesi Kumandanlığına gönderdiği ‘ İlk hedefiniz Akdeniz’dir ileri!’ emirinde orduları ‘ Türkiya Büyük Millet Meclisi Orduları’ olarak tanımlar.
   •Yine 23 Nisan 1920’de açılan Meclis 29 Ekim 1923 sabahı oy birliği ile Cumhuriyet rejimini kabul etmiş ve hemen ardından da cumhurbaşkanı olarak Meclis Başkanı Gazi Mustafa Kemal’i Cumhurbaşkanı seçer.
   •Türkiye Cumhuriyet rejimine bu tarihte geçir.
   •Hal bu olunca da bu tarihten sonra açılan her kurum ilktir.
   •Kısaöykü (anekdot) da bunu gereğini çok koş açıklamaktadır.
   -“Paşam”, dedi Mahmut Esat, “ siz bizimle olduğunuz sürece yapamayacağımız hiçbir şey, başaramayacağımız hiçbir iş olamaz. Bakın size ne getirdim. Adliye vekili sıfatıyla yaptığım bir gezide bir tarlada korkuluklara asılmış olan bu ilâm, şerriye mahkemesince tebliğ”,
   Evrak çantasını açtı, Arap abecesince eğri büğrü satırlarla yazılmış, sararmış bir belgeyi çıkardı. Bu bir mahkeme kararıydı. Kadı, şeriat adına mezruata, ekinlere zarar veren çekirgelere, fuzuli tecavüz ettikleri, haksız el attıkları yerden çekip gitmelerini emrediyordu.
   -İş bu kadar vahimdir paşam. Halkın Cumhuriyeti, adaleti gökyüzünden indirip cumhuriyetin hâkimi eliyle, savcıları eliyle halka vermelidir.” Çantasına eğildi, evrakların içinden bir iki belge daha aldı.” Bakınız bunları vekâletimiz bir kitap halinde yayınlayacaktır ki artık Mecelle’nin anlaşılıp uygulanmasına imkân kalmadığı iyice anlaşılsın.”
   Masadakiler belgeleri elden ele dolaştırıyorlardı.
   -“Tamam, peki”, dedi Mustafa Kemal. “Hatırlar mısın, ben sana birkaç yıl önce bir soru sormuştum?”
   -Evet paşam, buyurunuz.
   -Bütün bu kanunları çıkardın, yasaları yaptın, mahkemeleri kurdun diyelim. Peki, bu yeni mevzuatı uygulayacak hukukçuları nereden bulacaksın?
   Mahmut Esat belli belirsiz gülümsedi. Paşa o zamanki yanıtı unutmuş olamazdı. Ayağa kalktı bütün heyecanıyla yanıtını yineledi:
   -“Bulmayacağım paşam, onları ben yetiştireceğim…”der

   •Yurttaşlar Yasası( medeni) 17 Şubat 1926’da kabul edilmiş. 4 Nisan 1926 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yasa, 6 ay sonra, 4 Ekim 1926’de yürürlüğe girer.
   •Türk Ceza Yasası, Kabotaj Yasası, Ticaret Yasası, Borçlar Yasası, Hukuk Mahkemeleri Usulü Yasası v.b gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin hukuk dizgesinin(sistem) temel yasaları 1926 yılında yürürlüğe girer.
   • İşte kısa öyküde Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt dediği gibi “onları “yetiştirmek için Adliye Hukuk Mektebi 5 Kasım 1925’te açılır.

   Anımsatma:
   Osmanlı İmparatorluğu sürecinde
   •1773’de Mühendishane-i Bahr-i Hümâyûn ( İmparatorluk Deniz Mühendishanesi) ,
   •1795’de Mühendishane-i Berri-i Hümâyûn ( İmparatorluk Kara Mühendishanesi) ,
   •1847 yılında Mühendishane-i Berr-i Hümayun’un müfredatına mimarlık alanında da dersler konularak batı usullerine göre mimarlık bilgileri verilmeye başlandı. 1883 yılında Hendese-i Mülkiye’ye dönüşen Mühendishane-i Berr-i Hümayun, 1909 yılında Mühendis Mekteb-i Alisi adını alarak, sivil mimar ve mühendislerin yetişmesi konusunda eğitim vermişti.(1)
   (1 ) https://web.itu.edu.tr/kuntman/ITU-tarihce.htm