Bu durumda, İran rejimi çökecek

Bu durumda, İran rejimi çökecek – Güneyli bir avukat

Hakan Türkelli, Güney Azerbaycan’ın Sarab şehrinde doğdu. Tebriz Üniversitesi’nde sosyoloji okuyan Hakan Türkekelli (Hüseyin Kabili), Azerbaycan ulusal hareketindeki çalışmaları nedeniyle tutuklandı. Geçici olarak hapisten çıktıktan sonra 1998 yılında Azerbaycan’a döndü. Freedom Radio da dahil olmak üzere çeşitli medya kuruluşlarında çalıştı ve 2005 yılında Kanada’ya göç etti.

Şu anda Kanada’da avukat ve avukat olarak çalışan Hakan Türkelli’nin (Hussein Kabili) Axar.az ile yaptığı röportajı sunuyoruz:

– İran’da 3 aydır devam eden protestoların ana sebepleri sizce neler?

– İnsanların, özellikle kadınların ve diğer etnik grupların hakları her adımda ihlal edilmektedir. Durum ekonomik açıdan da içler acısı. Batı yaptırımları İran’da ciddi zorluklar yaratıyor, insanlar hızla yoksullaşıyor. Mahsa Amin’in öldürülmesi bardağın son damlasında rol oynadı. Sonuç olarak insanlar sokaklara akın etti.

– İran hükümeti, protesto gösterilerinde yabancı faktörlerin rolü hakkında iddialarda bulundu. Bu ne kadar doğru?

– İran rejimi, protestoları yatıştırmak ve baskıyı haklı çıkarmak için her zaman dış faktörleri teşvik etti. Dışarıdan bir düşman göstererek farklı grupları etraflarına toplamaya çalışırlar. Ali Hamaney rejimi dışında hiçbir ülkede, “ahlak polisi”ne saçlı gibi görünen kız ve kadınları dövme emri verilmemiştir. Milleti de belli bir çerçeveye sıkıştırabilirler. Sabır tükenmeye başladığında ayağa kalkacak ve rejimi devirecektir. Şu anda İran’da bu oluyor: Halkın sabrı tükeniyor ve ciddi bir değişim istiyor. Burada dış bir faktör aramak, rejimin eylemlerini haklı çıkarma girişimidir.

– Bu gösteriler İran’da köklü bir değişikliğe yol açacak mı?

– Hakimin ciddi bir reforma gitmesi pek olası değildir. Ateşli silahlar ve infazlarla aksiyonu uyumaya çalışır. Protestolar, polis ve ordunun halkın yanında yer almasıyla mümkündür. Ancak polis, ordu ve SEPAH rejimin tam kontrolünü elinde tutuyor. Kralın rejimi, halk protestoları nedeniyle 1979’da çökmedi. Kralın ordusu Amerika Birleşik Devletleri’nin elindeydi. Başkan Carter, Ruhullah Humeyni ile bir anlaşmaya vardıktan sonra (Humeyni Carter’ı aldattıktan sonra) General Hayser’i İran’a gönderdi. Hayser, orduyu Humeyni’ye katılmaya davet etti. Kralın ordusunun, Humeyni’nin uçağını düşürmek ve gizlilik içinde ortaya çıkan casus bilgilerine göre kraliyet rejimini yeniden kurmak için bir darbe hazırladığını hatırladım. General Hayser bunu engelledi.

– 21 Azerbaycan Hareketi’nin kuruluş yıldönümü mü, şu anda İran’da yaşayan Azerbaycan halkı arasında Milli Hükümet’in tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

– Güney Azerbaycan’da ve İran olarak adlandırılan ülkenin diğer bölgelerinde yaşayan Türkler, ulusal özgürlükleri ve hakları için mücadele etme noktasındadır. Güney Azerbaycan’a karşı faşist sömürgecilik sadece kültürel ve dilsel alanlarda değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve ekolojik alanlarda da devam etmektedir. Urmu Gölü, moleküler rejimin planlarının bir sonucu olarak kurumaya yüz tutmuş durumda. Amaç, Azerbaycan halkının bölgeden göçünü teşvik etmektir. Ekonomik olarak Azerbaycan, İran’ın diğer bölgelerinden restore edildi. 5 Azerbaycan eyaletine tahsis edilen fonlar, İsfahan Çölü’ne tahsis edilenlerden daha azdır. Riyal’in büyük değer kaybı, maliyeti ve enflasyonu Güney Azerbaycan’da daha keskin bir şekilde hissediliyor. Bütün bunlar Güney Azerbaycan halkını dönüp bakmaya zorluyor. 1945 yılında kurulan Azerbaycan Milli Hükümeti’nin hizmetlerini öğrendikçe, Güney Azerbaycan’ın sadece milli özgürlük ve bağımsızlığı sona erdireceğine inanıyorlar.

– 1945’te kurulan Ulusal Hükümet, bağımsız bir devlet için tarihi ve hukuki bir temel oynayabilir mi?

– Uluslararası hukuk üç faktöre dayanmaktadır: tarihi, siyasi ve coğrafi farklılıklar (Güney Azerbaycan’da yaşayan Türkler), farklı diller ve kültürler (Avrupa Türkçesi ve kültürü) ve halkı yönetme çabaları.—1905, 1918, 1945, 1979 olayları. Görünüşe göre halk, Tahran’dan ayrı bağımsız güçler kurmuş ve kendi kendini başarılı bir şekilde yönetebilmiştir.

Tabii ki, bu bakımdan Azerbaycan Milli Hükümeti, Güney Azerbaycan’da hükümetin kurulması için ciddi bir tarihi ve hukuki dayanaktır. 1946 yılında Güney Azerbaycan’ın silah ve ordu tayin etme hakkı gasp edildi. Bu bizim için çok ciddi bir tarihi ve hukuki dayanaktır. Güney Azerbaycan 1946 yılında fethedildi. Güney Azerbaycan’ın Doğu Timur olarak kendi kaderini belirlememiş bir bölge ve işgal edilmiş bir bölge olarak tanınması için çok çalışmamız gerektiğini düşünüyorum.

Eğer mevcut rejim devrilir ve iktidar boşluğu oluşursa, elbette Güney Azerbaycan kendi bağımsız devletini kurabilir ve ardından Azerbaycan Cumhuriyeti ile birleşme kararı alabilir.

– İran’da Azerice kullanım düzeyi nedir, ülke vatandaşlarının yüzde kaçı konuştuğunu düşünüyor?

– Ülkenin yaklaşık yüzde 50’si İngilizce, Kaşgar, Türkmenistan ve diğer Türk dillerini konuşuyor. Ama dilimizin saflığı çok bozuk. Evde, çarşıda, sokakta insanlar kendi dillerini konuşuyor ama dilimiz edebi üslubunu yitirdi. Ve bu doğaldır. Halkımız bir asırdan fazla bir süredir kendi dilinde yazı yazmaktan ve okumaktan mahrum bırakılmıştır. Kendi dilinde bir okulu yok. Farsça yazmak, okumak ve konuşmak zorundadır. Medyanın tamamı Farsça. Başka bir deyişle, İran rejimi Azerbaycan Türklerine ve diğer Türklere karşı kültürel ve dilsel soykırım uygulamaktadır.

axar.az / TURKİSHFORUM – ABDULLAH TÜRER YENER