Çocuğa zekayı gerçekte kim aktarıyor: anne mi baba mı? Birçok ebeveyn bu soruyu kendilerine tekrar tekrar sorar ve görüşler büyük ölçüde farklılık gösterir. Bilim bu konuda böyle söylüyor.
Zeka nasıl tanımlanır ve onu tam olarak ne oluşturur? Araştırmalar henüz buna kesin bir cevap bulamadı. Zeka bölümü (IQ) genel olarak geçerli bir ölçüm sağlar. Ancak bu, zekanızı annenizden mi, babanızdan mı, hatta her ikisinden mi miras aldığınıza dair hiçbir şey söylemez. Bir araştırmaya göre IQ testi sonucunuzun yalnızca yarısı genetiğinizle açıklanıyor. Geri kalan yüzde 50 ise bireysel yaşam koşullarınıza bağlıdır.
Peki hangi genler söz konusu? James J. Lee’nin Minnesota Üniversitesi’nden ekibi tarafından 2018 yılında yürütülen kapsamlı bir çalışma, heyecan verici bulgular sunuyor.
Bir milyondan fazla deneğin genom analizine dayanan araştırma ekibi, zeka ve eğitim başarısı üzerinde etkisi olan 1.271 genetik varyasyonu keşfetmeyi başardı. Bu, zekadan büyük ölçüde sorumlu olan tek bir gen varyantının olmadığı anlamına gelir. Aksine, tanımlanan 1.271 varyantın her birinin IQ üzerinde yalnızca minimal bir etkisi var.Araştırma ekibi, bu gen varyantlarının öncelikle anneden mi yoksa babadan mı miras alındığını belirleyemedi.
Erkek mi kız mı olacak?
Bilimsel bir teori, zekayla ilişkili genlerin esas olarak X kromozomunda bulunmasıdır. Bunun gerçekten doğru olup olmadığını size daha sonra anlatacağız. Daha iyi anlamanız için öncelikle XY/XX sistemini açıklayacağız: İnsanlarda 46 kromozom vardır. Ancak bunlardan yalnızca ikisi cinsiyet kromozomudur: X ve Y. Kadınlarda iki X kromozomu (XX) bulunur. Erkeklerde ise bir X ve bir Y kromozomu (XY) bulunur. Normalde bir anne çocuğuna X kromozomunu aktarır. Babanın sperm hücresi ya X’i kızlarına ya da Y’yi oğullarına aktarır.
Mamma Mia! Zeka gerçekten sadece annelerden mi miras alınır?
Popüler bir bilim makalesi (ve ne yazık ki 2016 tarihli bir Dünya makalesi) yanlış bir şekilde zekayla ilişkili genlerin yalnızca X kromozomunda bulunduğunu iddia etti. Yanlış sonuç: Kadınlarda iki, erkeklerde ise yalnızca bir X kromozomu bulunduğundan, zekanın yüzde 100’ünün annelerden çocuklara geçme olasılığı önemli ölçüde daha yüksektir.
Aslında sadece şu kadarı biliniyor: Araştırmacılar zekayla ilişkili genlerin beyinde biriktiğinden şüpheleniyorlar. 2014 yılında Çinli araştırmacılar, insan genlerinin yalnızca yüzde 3,4’ünü içermesine rağmen, IQ’yu etkileyen genlerin yaklaşık yüzde 16’sının X kromozomunda bulunduğunu tahmin etti.
Gördüğünüz gibi zekamızı kimden miras alıyoruz sorusunun hala net bir cevabı yok.
Zeka sadece gen meselesi değildir
Çevreniz ve yetiştirilme tarzınız da zekanızın gelişiminde çok önemli bir rol oynar. Bonn’daki İnsan Genetiği Enstitüsü Müdürü ve Genetik Tıp Profesörü Markus Nöthen şunları söylüyor: “Elbette, genetik, ulaşılan eğitim seviyesinden tek başına sorumlu değil. Çevre büyük bir rol oynuyor. Genetik ve çevresel etkiler muhtemelen yakından iç içe geçmiş durumda.” Erlangen Üniversitesi’nden André Reis bunu doğruluyor: “Belirli becerileri geliştirmek için yetenek tek başına yeterli değil, aynı zamanda teşvik edici bir ortama da ihtiyacım var.”
Ben,Köyde büyüdüğüm için mutluyum. Bir çocuk şehirde ne görebilir ki ?
Bir yanıt yazın