Lozan 2023 Yılından Sonra Sonsuza Kadar Yürürlükte Kalacak

Kurtuluş Savaşı’nda kazanılan zafer sonrası Lozan Anlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan  kentinde Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle  İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri tarafından Beau-Rivage Palace’ta imzalanmıştır. Yıllar önce Paris’te görev yaptığım dönemde  oteli  ziyaret ettim.  Cumhuriyet döneminde doğan ve bu Cumhuriyet’in imkanlarından yararlanan  biri olarak  çok duygulanmıştım. 24 Temmuz 1923-24 Temmuz 2019. Aradan tam 96 yıl geçti. Lozan Anlaşması, 1683 Viyana bozgunundan sonra Türklerin sınırları belli bağımsız bir vatana sahip olmasını sağlamıştır. Unutmayalım, unutturmayalım.

Atatürk, 26 Temmuz 1927’de Lozan’ın “milli bayram” olarak kutlanmasını istemiş ve Lozan’a verdiği önemi şöyle   dile getirmiştir: “Lozan Antlaşması, Türk tarihinde bir dönüm noktasıdır. Türk milleti için siyasal bir zafer oluşturan bu antlaşmanın Osmanlı tarihinde eşi yoktur. Lozan Antlaşması imza gününün milli bayram olarak kabul edilmesi uygundur.” 24 Temmuz 1923’ten itibaren Lozan, “Sulh Bayramı”, “Lozan Günü” olarak kutlanmaya başlanmıştır. 24 Temmuz 1923 tarihli Tercümanı Ahval Gazetesi Lozan’ı “Bugün Sulh Bayramıdır” manşetiyle, Tevhid-i Efkar Gazetesi ise “Bugün Sulh Bayramı: Hakiki Halas (Kurtuluş) ve İstiklal Bayramıdır” manşetiyle kutlamıştır. Fakat daha sonra bu kutlamalar ve “24 Temmuz” kutlama mesajları  unutulmuştur.

Lozan Konferansı’na  TBMM Hükümeti adına katılan heyet; Misak-ı Milliyi gerçekleştirmeyi, Ermeni devletinin kurulmasını engellemeyi, kapitülasyonları kaldırmayı, Türkiye ile Yunanistan arasındaki Batı Trakya, Ege adaları, nüfus değişimi, savaş tazminatı sorunlarını  çözmeyi amaçlamış, Ermenistan  ve kapitülasyonlar  konusunda  anlaşma sağlanamazsa görüşmeleri kesme kararı almıştır. Temel konularda taraflar anlaşamayınca 4 Şubat 1923 tarihinde  görüşmeler kesilmiş,  23 Nisan 1923’te  yeniden başlamıştır.

24 Temmuz 1923 tarihinde  Lozan Barış Anlaşması imzalanmış, Türkiye 23 Ağustos 1923’de anlaşmayı onaylamıştır. Yunanistan  25 Ağustos 1923, İtalya  12 Mart 1924, Japonya 15 Mayıs 1924,  İngiltere ise 16 Temmuz 1924 tarihinde   onaylamayı gerçekleştirmişlerdir. Gecikmenin sebebi, hükümet krizleri sebebiyle  İşçi Partisi’nin 29 Şubat 1924’te iktidara gelmesiyle parlamentoya sunulmuş olmasıdır. (Daniel-Joseph Macarthur-Seal, Intelligence and Lloyd George’s Secret Diplomacy in The Near East, 1920–1922, The Historical Journal, Volume 56, Issue 3 September 2013, s.707-728)

Anlaşma, tarafların onaylarını  Paris’e gönderdikten sonra  6 Ağustos 1924 tarihinde yürürlüğe girmiştir. ABD Lozan’ı onaylamamıştır. Bunun iki sebebi vardır. Türkiye topraklarında bir Ermeni devletinin kurulmayarak  Wilson prensiplerine ters düşülmesi, ikincisi ise kapitülasyonların kaldırılmasıyla gayri Müslimlere sağlanan imtiyazların  son bulmasıdır. ABD Lozan’ı onaylarsa, Ermenilerin  Türkiye’den toprak taleplerini reddetmiş olacağı için ABD’deki  kuvvetli Ermeni diasporasını karşısına almış olacaktı. Aslında   onaylamamasının bir hukuki sonucu  bulunmamaktadır. ABD ile son günlerde gerginleşen ilişkiler sebebiyle konu gündeme gelir mi, bilemem.

Lozan Anlaşması, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş senedi olduğu için Cumhurbaşkanı  Erdoğan her 24 Temmuz’da bir bildiri yayınlamaktadır.

Fakat bu yıl bir mesaj yayınlamamış, ya da bu yazı kaleme alınana kadar yayınlanmamıştır. 24 Temmuz 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı Anlaşma’nın  imzalanmasının 95’nci yıldönümü için şu açıklamada bulunmuştur: “Bugün, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu belgelerinden olan Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasının 95. yıldönümünü kutluyoruz. Lozan Barış Antlaşması’nın 95. yıldönümü vesilesiyle, Cumhuriyetimizin banisi Gazi Mustafa Kemal Atatürk başta olmak üzere bugünlere ulaşmamızda emeği olan tüm devlet adamlarımızı saygıyla yâd ediyorum.”

Cumhurbaşkanı’nın 2017 yılında   yayınladığı  mesaj şöyledir: “Aziz milletimizin her türlü yokluğa, yoksulluğa ve imkânsızlıklara rağmen yazdığı istiklal destanı, Lozan Antlaşması ile diplomasi ve uluslararası hukuk alanında tescil edilmiştir. Türk Milleti, Lozan Anlaşması ile bu topraklardaki bin yıllık varlığını hedef alan Sevr’i yırtıp atmış, bağımsızlığından asla taviz vermeyeceğini tüm dünyaya kabul ettirmiştir.”  

2016  yılındaki  mesajında ise Lozan Anlaşması için  çok önemli bir tespitte bulunmuştur: “Bugün, Cumhuriyetimizin kurucu belgesi olan Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasının 93. yıldönümüdürBu anlaşma, yeni kurulan devletimizin tapusu niteliğindedir…Lozan Barış Antlaşması’nın 93. yıldönümünde, Cumhuriyetimizin banisi Gazi Mustafa Kemal başta olmak üzere, anlaşmanın mimarı olan tüm devlet adamlarımızı rahmetle anıyorum.”

Bu olumlu mesajların aksine  Cumhurbaşkanı  29 Eylül 2016 tarihinde  muhtarlarla yaptığı konuşmada “Tarihte bize ne yaptılar. 1920’de bize Sevr’i gösterdiler, 1923’te Lozan’a bizi razı ettiler. Birileri de Lozan’ı ‘zafer’ diye yutturmaya çalıştı. Her şey ortada  diyerek bir tartışma başlatmış, Lozan Anlaşması’nın “zafer” diye sunulmasına karşı çıkmıştır. Bu kapsamda vefat eden Kadir Mısırlıoğlu’nun kitabının adı  dikkat çekicidir :“Lozan, Zafer mi, Hezimet mi?” (Sebil Yayınevi, 2009)  Cumhurbaşkanın son 3 yıldaki Lozan mesajları  29 Eylül 2016 tarihindeki açıklamasını ortadan kaldırmış gibidir. Taha Akyol’un  tespiti doğrudur: “Bugün Lozan’ı kötülemek ancak bilgisizlik ve önyargıyla mümkündür.” 

Türkiye’de bazıları  Lozan Barış Anlaşmasını küçümserken Birinci Dünya Savaşı sırasındaki İngiltere Başbakanı  olan ve Osmanlı’yı yok eden Sevr (Sevres) Anlaşması’nın en büyük destekçisi olan Lloyd George, İngiliz  Daily Telegraph gazetesinde  28 Ağustos 1923 tarihinde yer alan  demecinde, “Türkiye’nin Lozan başarısı, medeniyetin yenilgisidir demiştir.  6 Haziran 1924 tarihinde de Avam Kamarası’nda Sevr’i savunarak  Lozan’ı İngiltere’nin   yenilgisi olarak nitelemiştir. (Lloyd George and the Turkish Question, file:///C:/Users/w10/Downloads/UBC_1978_A8%20H57.pdf)

Türk kamuoyunda pek bilinmeyen bir gerçek  vardır. Türklere  düşman olan Lloyd George’un  Türkiye’yi Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilmeye ikna etmek için gizli bir ajan aracılığıyla 25 milyon dolar rüşvet vermeye hazır olduğu, Kew Ulusal Arşivlerinde yayımlanan yabancı ofis istihbarat dosyalarında ortaya çıkmıştır. Bu miktar günümüzde 200 milyon sterline eşittir. (Lloyd George was prepared to pay $25 million in bribes through a secret agent to persuade Turkey to pull out of the First World War, Lloyd George tried to bribe Turks out of Great War, 1 April 2005,

Üç yıl önce bir vakıf üniversitesinin  Hukuk Fakültesi son sınıfındaki iki bayan öğrencim bana  Lozan Anlaşması’nın gizli maddeleri olduğunu,  Anlaşma’nın 2023 yılında son bulacağını, bunun doğru olup olmadığını sormuşlardır. Bu konu  16 Mart 2016 tarihinde, Fatih Altaylı’nın sunduğu, Celal Şengör, İlber Ortaylı ve Murat Bardakçı’nın konuk olduğu Teke Tek programında “Lozan Antlaşması 100 yıllıktır” iddiasının  doğru olmadığı açıklanmıştır. (https://www.youtube.com/watch?v=EcQUv-JxYvY) 21 Haziran  2014 tarihinde yayınlanan ve 1 saat devam eden programda ise   Kadir Mısıroğlu neden Lozan’a karşı olduğunu açıklamış, bazılarını da buna inandırmıştır.  (https://www.youtube.com/watch?v=SfkG61b66EQ)  İnananlar açısından çok yazık!

Anlaşma metninin gerek Türkçesinde ve gerekse orijinal Fransızca metninde  böyle bir  maddenin  bulunmadığını  açıklamama rağmen  öğrencileri  ikna edemedim. Öğrenciler ısrar edince, Anlaşma Metni’nin TBMM’de olduğunu,  bunu inleyebileceklerini söyledim. Yine ikna olmayınca,  kendilerine adresinden Türkçe ve Fransızca metinlerini okumalarını önerdim. Lozan Anlaşması’nın  Fransızca  aslının  Paris’te, Fransız Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nde muhafaza edildiğini de  belirttim. Öğrencilerime  Paris’in Sevr (Sevres) banliyösünde bulunan Seramik Müzesi’nde (Musée National de la Céramique)  Anlaşma’nın imzalandığını söyledim. 1745 yılından bu yana  faaliyet gösteren binanın hem müze hem de fabrika olarak birleşik adı Cité de la Céramique’tir. Müze’nin önüne Ermenilerin  sözde Ermeni soykırımı anıtı diktiklerini, böylece Sevr Anlaşması’ndaki büyük Ermenistan’a atıfta bulunduklarına dikkatlerini çektim.

Lozan Anlaşması’na taraf çok sayıda ülke olduğunu, onaylı birer örneğinin tüm imzacı ülkelere verildiğini, Lozan’ın, bir veya birkaç ülke için gizli maddelerinin olmasının mümkün olmadığını sınıfa  kabul ettiremedim.  Sevr Anlaşması’nın 62, 63 ve 64’ncü maddelerinin bağımsız bir Kürdistan kurulmasını öngördüğünü, bu maddelerin   Kürtlere self determinasyon hakkı verdiğini  söylememe rağmen  öğrencileri  inandıramadım.  Demek ki öğrencilerin lisede beyinleri yıkanmış.

Öğrencileri ikna edemeyince Paris’e giderek orijinal metne bakmalarını önerdim. Çünkü Fransa, Lozan Anlaşması’na taraf ülkelerin onay belgelerini göndereceği ülke olarak belirlendiği için Türkiye’nin onay belgesi de Paris’in Courneuve adlı banliyösündeki arşiv merkezindedir.  Arşivlerde, Mustafa Kemal’in Atatürk soyadını almadan önceki imzasıyla gönderdiği belgelere de  bulunmaktadır.

Mezun olduktan sonra  gidip gitmediklerini bilmiyorum. Bu durumu dönemin Milli Eğitim Bakanı’na ileterek  doğru olmayan bilgileri öğreten öğretmenler hakkında soruşturma açılması gerektiğini ilettim ama bu konuda hiçbir gelişme olmadı.

Lozan’ın 2023 yılında son bulmasını dile getirenlerin;  Sevr (Sevres) Anlaşması’nı  istediklerini, çünkü  Sevr’de Türkiye topraklarında Kürdistan ve Ermenistan devletlerinin kurulmasının yer aldığını,  Cumhuriyetin değerlerine karşı olduklarını, bu sebeple bir algı operasyonu yaratmaya çalıştıklarını açıklamama  rağmen kimse ikna olmadı. Tüm bunlar suya yazılan yazılar misali Baki’nin dediği gibi “Yüksek sesini bu aleme Davut gibi sal, Çünkü bu gök kubbede baki kalan ancak hoş bir seda” olarak kalmıştır.

Mahatma Gandi  Sevr Anlaşması’nı adaletsizlik anıtı olarak adlandırmıştır: “Savaşta talihi yaver gitmedi diye kahraman ve cesur bir ırkın yok edilmeye çalışılması insanlığın bir zaferi olmayacak, fakat insanlık dışı davranışın bir örneği olarak tarihe geçecektir.” (Ravindra Kishore Sinha, Kurtuluş Savaşı, Devrimler, Mustafa Kemal ve Mahatma Gandi, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1972, s.102-181)

İngiltere Başbakanı David Lloyd George  29 Ekim 1919 tarihinde Avam Kamarası’nda yaptığı konuşmada  şunları söylemiştir: “Dünyanın en zengin topraklarından biri olan geniş bir ülkeyi Türk’ün mahvedici nüfuzundan azad eyledik. Medeniyet yüzlerce yıl bu yolda başarısızlığa uğradıktan sonra İngiltere bunu gerçekleştirdi.” (Taha Akyol, Bilinmeyen Lozan, İstanbul, 2014, s. 23).

Fransa’da güçlü bir Ermeni diasporası vardır .Ermeniler Sevr Anlaşması’nın imzalandığı  müzenin önüne 8 Mart 2001 tarihinde  sözde Ermeni Soykırım Anıtı dikmişlerdir. Anıtın üzerinde “1915’te Jön Türk Hükümeti tarafından Birinci Dünya Savaşı’nda soykırıma uğratılan 1,5 milyon Ermenin anısına” yazılıdır. Bu ifade Auschwitz- Birkenau toplama kampının önünde de vardır. Bir farkla: 1,5 milyon Yahudi 1,5 milyon Ermeni olarak değiştirilmiştir.  Sevr Anlaşması’nın imzalandığı  salon   aşağıda soldadır.  ) Sağda fotoğraf salonun şimdiki durumunu göstermektedir. Sevr Antlaşması’nın tam metnini  linkinden okumak mümkündür.

Birinci Dünya Savaşı’nın  sonlanmasının 100’ncü yılı nedeniyle Paris’teki Ordu Müzesi tarafından düzenlenen  ve 27 Kasım 2018 tarihinde açılan sergide  Lozan Anlaşması onay metni ve Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal’in dosyanın üstündeki mührü  ilk defa  sergilenmiştir. Sergide, Lozan Anlaşması’nın imzadan sonra Fransa’ya verilen orijinal kopyası ile Lozan Anlaşması’nın Büyük Millet Meclisi tarafından onandığına ilişkin Mustafa Kemal ve İsmet İnönü imzalı resmi belge de yer almıştır. Onama belgesinde o dönem Büyük Millet Meclisi Başkanı olan Mustafa Kemal‘in, Türkiye Latin harflerine geçmeden önce kullandığı imzası  vardır. Belgenin  altında  Dışişleri Bakanı sıfatıyla İsmet Paşa’nın imzası bulunmaktadır.

Sevr (Sevres) Anlaşması’na  ilişkin sergilenen 21 Nisan 1920 tarihli belgede, Protestan, Katolik ve Ortodoks Ermenileri, itilaf devletlerinin Türklerle vardıkları anlaşmaya uyacaklarını taahhüt etmektedirler. Belgenin yanına  “Mustafa Kemal’in zaferleri sonucu bu anlaşma asla uygulanmamıştır” notu  konulmuştur.

Serginin küratörlerinden (sergi düzenleyicisi)  Emmanuel Ranvoisy, Sevr Anlaşması’ndan “Beklenti ve temenni belgesinden öteye gidemedi. Buradaki anlaşmalar İkinci Dünya Savaşı’yla birlikte geçersiz kaldı. Şu anda varlığını sürdüren ve geçerli olan tek anlaşma Lozan’dırdemiştir. Ranvoisy, Türk kamuoyunda gündeme getirilen “Lozan’ın 100’ncü yılında sona ereceğine dair gizli maddeler içerdiğine” yönelik  görüşleri “safsata” olarak nitelendirmiş, “Belge orijinal olarak  burada  incelenebilir. Arşivlerde başka bir metin yok. Lozan, Mustafa Kemal’in galibiyetinin ürünüdür”  açıklamasında bulunmuştur

Sergide Versailles, Saint-Germain, Neuilly, Trianon, Lozan  (Lausonne) Anlaşmaları  yer alırken  Sevr (Sevres)  anlaşması metni yerine Sevr Anlaşması’nı Ermenilerin onayladığına ilişkin bir belge  yer almıştır. Osmanlı’nın imzalayıp, Büyük Millet Meclisi’nin yok saydığı Sevr sadece üç yıl  yürürlükte kalabilmiştir.  Sergide  üç  imparatorluğun (Almanya, Avusturya-Macaristan, Rusya) bayrakları  ‘tabut’ içinde,  Osmanlı bayrağı ise   bir tabuttan sarkmış şekilde yer almıştır. Savaş sonrası kurulan yeni dünya düzeni anlatılırken, Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa’nın fotoğrafları da bulunmaktadır.

Lozan’da  Türk zaferi düşmana onaylatılmış, eksikler olsa da yapılabilecek olanın azamisi o günkü şartlarda yapılmış ve Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. 23 Temmuz 1923 günlü Tevhid-i Efkar gazetesinde  Ebuzziya Zade Velid, imparatorluk topraklarının kaybından üzüntüsünü belirtmiştir ama  Lozan Anlaşması hakkında da şu doğru  tespiti yapmıştır: “Delegelerimiz siyasi ve iktisadi istiklalimiz açısından mevcudiyetimizi ve milli inkişafımızı sağlayacak bütün esasları kurtarmaya muvaffak oldular.”

Lozan Barış Anlaşması’nı imzalayan İsmet İnönü, Lord (George)  Curzon ile ilgili önemli bir anısını şöyle anlatmaktır: “Bir gece toplantısında bulundum. Beraberdik. İkimiz vardık, bir de Amerika Murahhası Mr. Chaild vardı. Lord Curzon bana dedi ki ‘hiçbir dediğimizi makul olduğuna, haklı olduğuna bakmaksızın kabul etmiyorsunuz. Hepsini reddediyorsunuz. En nihayet şu kanaate vardık ki, ne reddederseniz hepsini cebimize atıyoruz.

Memleketiniz haraptır. İmar etmeyecek misiniz? Bunun için paraya ihtiyacınız olacaktır. Parayı nereden bulacaksınız? Para bugün dünyada bir bende var, bir de bu yanımdakinde. Unutmayın, ne reddederseniz hepsi cebimdedir. Nereden para bulacaksınız, Fransızlardan mı?

Ben, evet dedim. Curzon sözlerine devam etti: Para kimsede yok. Ancak biz verebiliriz. Memnun olmazsak kimden alacaksınız? Harap bir memleketi nasıl kurtaracaksınız? İhtiyaç sebebiyle yarın para istemek için karşımıza gelip diz çöktüğünüz zaman, bugün reddettiklerinizi cebimizden birer birer çıkartıp size göstereceğiz.’

Lord Curzon’un bu sözleri kulağımda kalmıştır ve sözünün geçtiği her yerde hatırlamışımdır.  Lozan Konferansı olalı 45 sene geçti. Bu sözleri hiçbir zaman unutmadım. Bu 45 sene içinde para almak için müracaat ettiğimiz her yerde bu ihtimalleri görmüşümdür.

Lord Curzon’un sözleri bittiği zaman, kendisine dedim ki: ‘Şimdi meseleleri halledelim, para istemek için gelirsem o zaman gösterirsiniz.’ Hakikat şudur ki, İkinci Cihan Harbi kapı önünde görününceye kadar mali bakımdan bize kolaylık gösterilmemiştir. Ve Türkiye kendisini kendi alın teri ile tamir ederek İkinci Cihan Harbi’ni idrak etmiştir.” ((http://www.ismetinonu.org.tr/lozan-antlasmasi.htm,

Lozan’da kapitülasyonların kaldırılmasını, Osmanlı borçlarının makul ölçüde ödenerek tasfiye edilmesini, Duyun-u Umumiye İdaresine son verilmesinin karara bağlanmasını, Musul petrollerinden pay alınmasını,  ekonomik kalkınma için çok önemli bir zırh olan gümrüklere gecikmeli de olsa egemen olunmasını, kabotaj hakkının elde edilmesini  önemli ekonomik kazanımlar olarak değerlendiriyorum.

Lozan Anlaşması ve ona ekli Ticaret Sözleşmesi ile beş yıllık bir gecikme ile Türkiye gümrüklerine hakim olabilmiştir. Böylece Osmanlı’dan farklı olarak  genç Cumhuriyet sanayileşme sürecinde  önemli adımlar atmış, Batılı ülkelerin açık pazarı olmaktan kurtarılmıştır. (S. Rıdvan Karluk, Türkiye Ekonomisi, 13. Baskı, 2014, s. 254)

Erhan Bener’in  Bürokratlar (Remzi Kitapevi, 2002) kitabının üçüncü cildindeki  tespitler çok önemlidir. Bener’in 1960 yıllardaki OECD  Nezdinde Türkiye Büyükelçiliğindeki anılarının bilinmesinde yarar vardır. O yıllarda Daimi Temsilci  olan  Cahit Kayra, OECD Türkiye’ye Yardım Konsorsiyomu’nun Türkiye’ye yapılacak yardım için ileri sürdüğü şartları, Osmanlı devletine kabul ettirilen Duyun- u Umumiye şartlarına benzetir. Fransız Devlet Yayınları Kurulu’ndan aldırdığı Sevr Anlaşması’ndaki ekonomik ve mali hükümlerle, OECD Konsorsiyomu’nun şartları arasında  büyük benzerlik vardır. Konsorsiyomun hazırladığı metinlerdeki bazı ifadeler, Sevr Anlaşması’nda da  yer almaktadır.

Bunun üzerine Cahit Kayra da şu tespitte bulunur: “Bizim okullarda Sevr Anlaşması’nı sadece imparatorluğun coğrafya bakımından parçalanmasını sağlayan bir anlaşma diye okuturlar. Oysa içindeki ekonomik, mali hükümler bu parçalanmadan çok daha önemlidir. Daha sonra, Lozan Anlaşması sırasında, toprak parçalanmasına önem vermeyen sömürgeci devletler, Sevr’in ekonomik ve mali hükümlerini uygulamakta çok direnmişlerdi. Bana kalsa, okullarımızda, Lozan’dan çok, Sevr Anlaşması’nı okutmak gerekir. O zaman gençlerimiz bugünü daha iyi anlayabilirler.”

Kayra’nın tespitlerine katılıyorum. Çünkü, Paris’te görev yaptığım 1985-1990 döneminde OECD Türkiye’ye Yardım Konsorsiyomu toplantılarını Devlet Planlama Teşkilatı adına Planlama Müşaviri olarak  izliyordum. Buradaki gelişmeleri ve Türkiye’nin Lozan’daki ekonomik kazanımlarını Türkiye Ekonomisi kitabımda   ayrıntılı olarak  açıkladım. Lozan’daki en büyük ekonomik başarı  kapitülasyonların kaldırılmasıdır. 22 Temmuz 1909 tarihinde Cumhuriyet’in ilanından 14 yıl önce Kalem dergisinde yayınlanan karikatürde Osmanlı  askeri elinde silah ineğin bekçiliğini yapıyor, yabancılar gelip kovalarla süt sağarak götürüyor.

İsmet İnönü  Lozan’da müttefiklerin kendisinden çok daha yaşlı ve tecrübeli diplomatların  karşısına çıktığında henüz 38 yaşındaydı ve  bir asker olmasına rağmen ekonomik baskılara boyun eğmemişti. Kendi ifadesiyle Lozan’da en önemli baskı, mali ve ekonomik  yönde olmuştur. Yeni Türk devletinin yaşamasında ve kalkınmasında hiçbir yardım yapılmamıştır. Kabotaj hakkı bile  iki yıl  sonra kullanılmak üzere kayda bağlanmıştır.

Lozan Anlaşması konusunda son sözü büyük önder Mustafa Kemal Atatürk  söylemiştir: “Saygıdeğer Efendiler, Lozan Barış Anlaşması’nın içine aldığı esasları, diğer  barış teklifleriyle  daha çok karşılaştırmaya gerek olmadığı kanısındayım. Lozan Barış Anlaşması, Türk Ulus’una yüzyıllardan beri hazırlanmış  ve Sevr Anlaşması ile  tamamlandığı sanılmış  büyük bir suikastın yıkılışını anlatan bir belgedir.  Osmanlı tarihinde benzeri bulunmayan bir siyasal utku eseridir” (1927, Söylev, II, s. 76, 24 Temmuz 1933, Hakimiyet-i Milliye Gazetesi) Birleşik Krallık açısından değerlendirmeyi  İngiliz Sir Andrew Ryan  yapmıştır: “Lozan’da onursuz bir barış imzaladık. Lozan, Birleşik Krallığın  şimdiye  kadar imzalamış olduğu anlaşmaların en uğursuzu, en mutsuzu, en kötüsüdür.”

Lozan,  Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın  söylediği gibi Türkiye Cumhuriyetinin tapu senedir. Bir kere  delinirse bir daha yapıştırmak, Orta Doğu bataklığında mümkün değildir. Lozan Anlaşması Cumhuriyetimizin 100’ncü yılı olan 2023’te  son bulacak diyenler, Lozan Anlaşmasını delmek isteyenlerdir.

Lozan Anlaşması’na husumet duyanlar acaba neyin peşindeler? İstiklal Savaşı için Yunan kazansaydı diyebilecek kadar ileri gidenlere acaba ne demeli?  Bu kişinin  Ortodoks çanları altında ibadet ederse kendini daha mutlu hissedeceği için bu açıklamayı yaptığı kanısına vardım. Öncelikle bilgi sahibi olmadan fikir sahibi  olanlara Taha Akyol’un  Bilinmeyen Lozan  kitabını okumalarını öneririm. Akyol’un  ilk Meclis, İngiltere Avam Kamarası ve  Lozan Konferansı tutanaklarına dayandırdığı  kitabında  tüm gerçekler açıklanmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin  tapu senedi olan Lozan Anlaşması’nın 96’ncı yıl döneminde  başta Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü olmak üzere  tüm emeği geçenleri saygı ve sevgi ile anıyorum. Lozan Anlaşması Cumhuriyetimizin 100’ncü yılı olan 2023’te  son bulacak diyenleri kınıyor, onları  tarihi gerçekleri saptırmamaya davet ediyorum.

İngiltere’nin Yeni   Başbakanı Türk Kökenli Boris Johnson  Kimdir?

Avrupa  Birliği’nden  ayrılma blokunda yer alan Londra eski Belediye Başkanı Türk kökenli İngiltere’nin eski   Dışişleri Bakanı  Boris Johnson bugün İngiltere’nin yeni Başbakanı olmuştur. 2008-2016 yıllarında  Londra belediye başkanlığı yapan Johnson, linç edilerek öldürülen Osmanlı İmparatorluğu’nun son Dahiliye Nazırı  Ali Kemal’in torunu Stanley Johnson’ın oğludur. Muhafazakar Partili eski siyasetçi Stanley Johnson, oğlunun aksine  oylamada  AB yanlısı kampanyaya destek vermişti.

Ali Kemal,  Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde yaşamış bir gazeteci ve  politikacıdır. Damat Ferit Paşa  Hükümeti’nde  Maarif ve Dahiliye nazırlığı yapmış, milli mücadeleye karşı çıkmıştır. Ali Kemal, İsviçre’de   Boris Johnson’un büyük ninesi  Winifre Brun‘la tanışmış ve  1903 yılında evlenmiştir.  İngiliz  eşinden   Selma ve Osman Ali isimli iki oğlu  olmuştur. Winifre Brun genç yaşta hayatını kaybedince  Osman Ali‘yi anneannesi Margaret Johnson büyütmüş, torununun adını Winfred Johnson olarak değiştirmiştir. Boris Johnson, Winfred Johnson‘un oğlu  Stanley Johnson‘un çocuğu olup,  Ali Kemal’in oğlu Osman Ali’nin   (Winfred Johnson)  torunudur.

Basında yer alan soyağacı (TRT World, Takvim) eksik olup tam doğru değildir. Milli Mücadele’de Ali Kemal  karşı cephede  yer almıştır Halk nezdinde ihanetin vücut bulduğu bir kişi olduğundan Sakallı Nurettin Paşa’nın ihmali sonucunda halk tarafından linç edilmiştir.  Mustafa Kemal, Sakallı Nurettin Paşa’nın  linç girişimine dolaylı destek vermesine  tepki göstermiştir. Nazım Hikmet’in  Ali Kemal hakkındaki  görüşü şöyledir: “Kim bu Ali Kemal?  Gazete muharriri. İngiliz’den para alır. Adamıydı Halifenin.  Gözlüklü, şişman. Kan damlardı kaleminden,  fakat murdar,  fakat pis bir kan. Gün olur daha derin,  daha geniş yara açar  kalemin düşmanlığı mavzerin düşmanlığından.”

Ali Kemal ilk eşinden sonra Mektepler Nazırı Zeki Paşa’nın kızı Sabiha Hanım ile evlenmiş ve  bu evliliğinden  Zeki adında bir oğlu olmuştur. Ali Kemal  ve  ailesi sınır dışı edilince, Zeki İsviçre’de hukuk eğitimi görmüş,  İnönü’nün özel izniyle Türkiye’ye dönmüş ve  Dışişleri Bakanlığına girerek Büyükelçi olmuştur.

Büyükelçi Zeki Kuneralp, Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği  görevinde  bulunmuş,  Türkiye’nin  Bern, Londra ve Madrid   büyükelçiliklerini yapmıştır. Boris Johnson’un  akrabasıdır.1978 yılında Madrid’de Zeki Kuneralp’in eşi Necla Kuneralp, bacanağı diplomat  Beşir Balcıoğlu ve  eşi ile şoför Antonio Torres  Ermeni terör örgütü   ASALA’nın 3 üyesinin ateş açması sonucu hayatlarını kaybetmişlerdir. Dışişleri Bakanlığı’nda  Avrupa Birliği  Genel Müdür Yardımcılığı yapan,  bir dönem AB konularında birlikte görev yaptığımız  Selim Kuneralp, Zeki Kuneralp’in oğlu ve Ali Kemal’in torunudur.

İngitere’de Boris Johnson’un önderlik ettiği 23 Haziran’daki  oylamada,  yüzde 72,2 oy verme oranı ile  30 milyon seçmenin yüzde 52’si AB üyeliğinden ayrılma yönünde oy kullanmıştır.  Londra Bölgesi, İskoçya  ve genç ve yüksek eğitimli seçmenler AB’de kalma yönünde oy  vermişlerdir. İngiltere, Brexit’i 31 Ekim’e kadar esnek erteleme konusunda anlaştı” açıklamasında bulundu.

Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Donald Tusk, 11 Nisan 2019 tarihinde  “AB üyesi 27 ülke ve İngiltere, Brexit’i 31 Ekim 2019 tarihine  kadar esnek erteleme konusunda anlaştı” açıklamasında bulunmuştur. İngiltere Başbakanı Theresa May ise, erteleme kararının ardından yaptığı açıklamada, AB ile geçen yıl varmış oldukları ayrılık anlaşmasının bir an önce İngiltere parlamentosundan onay almasının ve mümkün olan en kısa sürede AB’den ayrılmanın yollarını arayacaklarını söylemiştir. Brexit Zirvesi’nin sonuç bildirgesinde, “Eğer ayrılık anlaşması taraflarca 31 Ekim tarihten önce onaylanırsa, Brexit bir sonraki ayın ilk gününde gerçekleşir” ifadelerine yer verilmiştir.

Theresa May’in istifa etmesiyle Muhafazakar Parti liderliğine seçilen Boris Jonson, ateşli bir Brexit savunucusudur. Çünkü 20 Eylül 1988 tarihinde Başbakan   Margaret Thatcher’in Bruges Avrupa Koleji’nde   yaptığı konuşmadan (The Bruges Speech) etkilenmiştir. Bu konuşmadan  bir cümle bugüne ışık tutar: “If we are to have a European Company Statute, it should contain the minimum regulations.” (Eğer bir Avrupa Şirket Statüsüne sahip olacaksak, bu  asgari düzenlemeleri içermelidir)

Açıkça söylemek gerekirse İngiltere hiçbir zaman Brüksel’den yönetilmeyi kabul etmemiştir. Fakat buna rağmen kurucusu olduğu EFTA’dan çıkarak Avrupa Birliği’ne girmek için iki defa başvurmuştur. (S. Rıdvan Karluk, Avrupa Birliği, 11. Baskı, 2014, s. 86) İngiltere Başbakanı Theresa May, Buckingham Sarayı’na giderek bugün Kraliçe 2. Elizabeth’e istifasını sunmasının ardından  Boris Johnson resmi olarak başbakanlık görevini devralmıştır. Kemal Tahir’in 1969 yılında yazdığı Kurt Kanunu romanında, Johnson’un dedesi Ali Kemal Bey’in mason olduğu ve oğlunun ileride önemli bir makama çıkacağının  açıklanması çok şaşırtıcıdır: “Oğlunu ileride çok önemli bir yere  çıkmış görürsen hiç şaşma.”


Yazıları posta kutunda oku


Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir