Konu: Turfanda sebze meyva …deyimi nerden geliyor ? Turfan Su Kanalları Sistemi….
Birazdan uygarlık tarihinin çok önemli bir mühendislik harikasındanhaberdar olacaksınız…..
Konuyu ilk kez duyanlar hayranlık kadar şaşkınlık da yaşayacak. “Bunu bu yaşıma kadar neden duymadım, öğrenmedim” diye…
Siz, bundan 3500 yıl önce (bazıları halen dahi kullanılabilen) barajlar yapmış Hititler’in, 2800 yıl önce akıl almaz su kanalları yapmış Urartular’ın ve de birazdan duyacağınız Karez Su Sistemi’nin, yani “su mühendisliği harikaları”nın varislerisiniz.
Gelin Karez Su Sistemi’ni öğrenelim.
* * *
Taklamakan Çölü… ( Çin – Doğu Türkistan’da )
Dünyanın en acımasız coğrafya parçalarından biri… Sıcaklık, kum tepelerinde 82o , kuytularda bile 55o C…
Ve böyle bir ortamda, akıl almaz (insan yapısı) bir vaha… En leziz meyvalar, en güzel sebzeler, uçsuz bucaksız bağlar… Dünyaya yalnızca üzüm ihracatının bile binlerce tonu bulduğu bir vaha…
Burası (İpek Yolu’nun kuzey güzergâhı üzerinde bulunan) Turfan…
Hani şu “turfanda” sözcüğünün kaynaklandığı yer…
Peki nasıl yaratılmış bu vaha ?
“Karız/kehriz su sistemi” ile…
Tepeleri karlı Tanrı Dağlarının eteklerinde açılan kuyularda toplanan sular 60 km ötedeki Turfan Vadisi’ne getirilmiş.
Çölün korkunç sıcaklığında buharlaşmasın diye yeraltında oluşturulan tünellerle… Su yalnızca 60 km öteye götürülmemiş, uzunluğu 3 ilâ 30 km arasında değişen sayısı bin kadar yer altı kanalı ile arazide yayılıp bir şebeke oluşturması da sağlanmış. Bu yer altı su tünelleri şebekesinin toplam uzunluğu 5 000 (beşbin) km. (İstanbul ile Ağrı arasındaki uzaklığın 3,5 katı).
Tünellerin yüksekliği yaklaşık 1,5 metre. Kazılan toprağın yüzeye çıkartılması ve tüneldeki işçilerin hava alabilmesi için 10-20 metrede bir kuyular/bacalar oluşturulmuş. Ayrıca, arazi bu kanallardan su çekmek için kullanılan kuyularla dolu. Derinliği bazısında 100, 90, 80 metre olan, sonra 10 metreye kadar düşen…
Su, derinliği başlangıçta 110, en uç noktada ise 10 metre olan kanallarda yer çekimi sonucu akıyor. O kadar uzun bir mesafede doğrultuyu ve doğru eğimi sağlayıp koruyacak hesaplamaların nasıl yapıldığı meçhul.
Ve Uygur bölgesindeki Türklere ait bu mühendislik harikasının tarihi, M.Ö. 500.
Kısa bir tanıtım için şu videoları izleyebilirsiniz :
ve
Bir yanıt yazın