Türk Dostu Edward Tashji´nin Hayatı

Annesi Balıkesir doğumlu İzabel Tashji , babası Urfa doğumlu George Tashji olan Edward Tashji, 7 Şubat 1932’de Amerika’da doğmuş ve hep bir Türkiye sevdalısı olarak yaşamış.

22 Haziran 2005 tarihinde hayata veda ettiğinde New York`taki St. Marks Süryani kilisesinde yapılan törende tabutu Türk Bayrağına sarılıydı. Mezarı istediği gibi Türkiye’de olmadı ama Hıristiyan Karaçay Türkleri’nin mezarlığına defnedildi.

Türklere karşı gösterdiği büyük sevgi ile tanınan, Ermeni kuruluşların tehditlerine aldırmadan her yer ve fırsatta Türkiye`yi öven ve savunan Edward Tashji (Taşçı)’yi sevgili eşi Mary Tashji’den dinledik.

Doğum gününde bizleri kabul eden Sevgili Mary Tashji, her bir köşesi Türk – Osmanlı sanatından örneklerle bezeli adeta bir müzeyi andıran evinde büyük bir konukseverlikle ağırladı bizleri…  Evinin Türk dostlarına her zaman açık olduğunu söyleyen Mary’nin doğum gününü birlikte kutlamaktan mutluluk duyduk. Bir kez daha nice yaşlara Mary…

TURKISHNY: Amerika’ya ne zaman geldiniz? Eşiniz Edward Tashji ile nasıl tanıştınız?

MARY TASHJİ: Babam 1915 yılından evvel Adıyamandan, yatırım (ev alım satımı) yapmak için Amerika’ya gelmiş. Upstate Troy New York’ta yerleşmişler. O zaman eşimin ailesi ile aynı mahallede otururlarmıs. Daha sonra ailemiz Massacusette taşınmış. Massachusette ilk arabayı alan kişi babamdır. Halam ile eşimin ailesi çok yakın dostmuş. Kayınvalidem ben küçükken eşime Mary tam sana göre diye takılırmıs. Neticede 1958 yılında evlendik.

TURKISHNY: Ailenizin Türkiye’de iken yaşadığı tecrübelerinden hatırladıklarınızı anlatır mısınız?

MARY TASHJİ: Ailem her zaman için Türklerle iç içe yaşamaktan çok mutlu olduklarını anlatmıştır. Her zaman Türklerden iyi olarak bahsetmiştir. Annem Türkler “bizim” hayatımızı kurtardı derdi. Ailem’den hiç bir zaman soykırım lafını duymamışımdır. Evimizde Türkçe ve Ermenice konuşulurdu. Bize her zaman Ermeniler‘in problemleri başlattığını anlatmışlardı. Ailem her zaman bize Türklerden farkımız Hristiyan olmamız derdi. Kendilerini Ermeni Türk olarak kabul ederlerdi.

Aynı şekilde eşimin ailesi de aynı düşüncedeydi. Onun için Edward her zaman Türkler ile beraber olmuş, bir Türk gibi yaşamış ve ölmüştür.

TURKISHNY: Eşinizle tanıştıktan sonra sizin Türkiye ve Türklere bakışınızda bir değişiklik oldu mü?(evvelden farklımıydı?)

MARY TASHJİ: Yukarıda da anlattığım gibi hıç bir kötü laf duymamışımdır ailemden Türkler hakkında. Ama tabii ki eşim den daha çok şey öğrendim. Evlenmeden evvel ne Türk ne de Ermeni arkadasalarım vardı. Fakat eşim her zaman Türklerle beraberdi. Daha döğrusu Türk toplumuna aşıktı diyebilirim. Daha sonra benimde pek çok Türk dostum oldu. Anadolu Kulübünde genel sekreter olarak gönüllü çalışırdı. Daha sonraları eşim Türk Federasyonu’ndaki çalışmalarda çok aktif olarak görev almıştır.

TURKISHNY: Eşinizin yazdığı kitabın yeterince tanıtıldığını düşünüyor musunuz?

MARY TASHJİ: Eşimin yazdığı kitap tamamı ile yaşanan tecrübelerden alınan bilgilerden ve hiç bir şekilde ekleme katılmadan yazılmış şeylerdir. Bütün Türklerin okumasını ve de öğrenmesini arzu ederim özellikle yeni yetişen kuşakların. Benim eşimin Türk toplumu ile olduğu kadar Türk hükümeti ile de çok yakın ilişkileri vardı. Bir keresinde Virginya’da ‘soykırım “ konusu ile ilgili konuşmaya gittik heyet halinde. Şimdi ismini hatırlamıyorum bir senatör hem Ermenileri hemde Edward’in konuşmalarını dinledi. Edward’in konuşması senator’u o kadar etkilediki ve orada soykırım olayının kabul edilmedisinin kabul edilemeyeceğini söyledi. Oradan ayrılmak üzereyken ermeniler eşimin üzerine yürüdüler, suratına tükürdüler.

Yani Edward Tashji ve de kitabının daha iyi tanıtılması gerektiğine inanıyorum.

Türkleri ve Türkiye’yi çok seven bir insan olarak çalışmalarının yeteri kadar tanıtılmadığını düşünüyorum. Evimde müze olarak kullanılabilecek evrak var. Bunların değerlendirilmesinin gerektiğini düşünüyorum. Çünkü Ermeniler soykırım konusunu geniş bir propaganda ile para için yapıyorlar ve de Türkler bu konuda seslerini fazla duyuramıyorlar.

– Mary eşinin çalışma odasında albümleri çıkardı. Bizlere eşinin türk politikacıları ile çekilmiş fotoğraflarını gösterdi. Ayrıca el yazısı bazı notlarını… 13 Ağustos 1971 yazdığı bir yazısını size sunmak istiyorum. M.S.

[TURKEY

You are so far and yet you rest in my soul. Your history is old and I am part of it.

Your people are my people, for I believe the great Turkish and Armenian people have been and shall remain INSPEREABLE. We have TOGETHER shared grief and joy; ours has been the unity of ONE family. I have pledged myself to.

TURK_ERMENI KARDESLIK August 13, 1971]

TURKISHNY: Eşinizin geniş bir  plak koleksiyonu olduğunu biliyoruz. En çok hangi şarkı ve sanatçıları dinlerdi? Eşinizin plaklar dışında hangi koleksiyonları vardı?

MARY TASHJİ: Eşimin en sevdiği sanatçı Hafız Burhan’di. Türk müziğini çok ama çok severdi. Tarık Bulut ve eşim müzik grubunda beraber çalışırdı. Eşim darbuka çalardı. Evimize Ela Altın, Gönül Yazar, daha bir çok sanatçı gelip ziyaret etmiştir. Taş plak koleksiyonu çok geniştir.

Eşimin başka koleksiyon değil ama en büyük hobisi vardı. O da Türkler uğruna seve seve çalışmak.

TURKISHNY: İsteyipte gerçekleştiremediği bir hedefi ,hedefleri var miydi?

MARY TASHJİ: Tek hedefi Ermenilerin yalanlarına karşı savaşmaktı. Ve de “soykırım” olayını durdurmaktı. Ama ömrü yetmedi. Bu uğurda çok çalışmaları var.

TURKISHNY: Siz ve eşiniz Türkiyeye ilk ne zaman geldiniz? Kaç kere geldiniz? Nereleri gezdiniz? Türkiye’deki hatıralarınızdan söz eder misiniz? Siz ve eşiniz Türkiyede en çok neleri sevdiniz?

MARY TASHJİ: İlk ne zaman gittik hatılamıyorum. Türkiye’ye pek çok defa gittik. Türkiye’de İzmir, Ankara, İstanbul ‘a gittik. Fakat Urfa ve Balıkesir’e hiç gitmedik. Türk hükümeti bizi her zaman memnuniyetle karşılamıştır ve de bize her seferinde koruma tahsis etmişlerdir. Türkiye’de en çok bize gösterilen misafirperverliği sevdim, insanlarını sevdim. Biz hristiyanız ama Türk müslüman toplumuna, Türk kültürüne büyük saygımız vardı. Edward ise her zaman “Bismillah” deyip başlardı.

Hiç bir zaman Ermeni kilisesine gitmedik evimizin karşısında olmasına rağmen. Yani Türklere olan sevgimiz herşeyin üstündeydi.

Eşim öldüğü zaman Türkiye’de gömülmek istedi, ama gerçekleşmedi.

TURKISHNY: Eşinize araştırmalarında Türk politikacılarından en çok kim yardımcı oldu ?

MARY TASHJİ: Kültür Bakanı İstemihan Talay eşimin çalışmalarında en çok yardımcı olan kişidir. Eşim kendisini çok severdi. Sayın Talay eşime kitabı, hatıraları ve araştırmaları ile ilgili sergi açmakta öncü olan kişidir. Sergi Kültür Bakanlığı tarafından Ankara’da açıldı.

Eşim hep, “Allah beni Türkleri korumak için Yaratmış” derdi.

Arkadaşımız müzisyen Tarık Bulut’da Edward’a yaptığı araştırmalarında ve çalışmalarında çok yardım etmiştir.

TURKISHNY: Gerek Amerikada yaşayan Türk cemaatine ve gerek Türk ulusuna neler söylemek istersiniz?

MARY TASHJİ: Eşim her zaman bütün Türk çocuklarının asıl gerçeği öğrenmelerini isterdi. Tabii bu da okumakla ve eğitimle olması gereken bir şey. Her Türk’un Edward’in kitabını okumasını öğütlerim. Ne yazık ki kitap gerektiği şekilde desteklenmedi. Türk toplumu Ermenilerin yaptığı gibi seslerini daha yüksek sesle çıkartmaları lazım. Bir Edwar Tashjı vardı bir daha olmayacak. Çalışmalarını sizlere Türk toplumuna emanet etti.

TURKISHNY: Anılarınızı bizimle paylaştığınız ve misafirperverliğiniz için çok teşekkürler… Değerli eşiniz Edward Tashji’yi bir sevgiyle ve özlemle anıyoruz, onu ve yaptıklarını hiç bir zaman unutmayacağız.

TURKISHNY – Mehveş Sönmez