Yolsuzluk Algılama Endeksi (CPI) ülkeleri, algılanan kamu sektörü yolsuzluk seviyelerine göre puanlar ve sıralar. CPI yolsuzluğu, “güvenilen yetkinin özel kazanç için kötüye kullanılması” olarak tanımlar. Endeks, 1995 yılından bu yana sivil toplum kuruluşu Uluslararası Saydamlık Örgütü (Transparency International) tarafından yayınlanmaktadır. TI, 1993 yılında Berlin’de kurulmuştur. 100’den fazla ülkede faaliyet göstermektedir.
Endeks, ülkeleri algılanan kamu sektörü yolsuzluk seviyelerine göre 1995 yılından bu yana belirlemektedir. Örgüt, yolsuzluğun toplumlar üzerindeki yıkıcı etkisini sonlandırmak için insanları dünya çapında güçlü bir koalisyon içinde bir araya getirmektedir. 1995 yılından bu yana her yıl yayımladığı Yolsuzluk Algı Endeksni sonuçlarını 30 Ocak’ta açıklamıştır.
Yolsuzlukla mücadelede dünyanın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından olan ve 100’ün üzerinde ülkede faaliyet gösteren Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International:TI), 1995’ten bu yana her yıl yayımladığı Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçlarını 30 Ocak’ta açıklamıştır. Örgüt, yolsuzluğun toplumlar üzerindeki yıkıcı etkisini sonlandırmak için insanları dünya çapında güçlü bir koalisyon içinde bir araya getiren, yolsuzlukla mücadeleye liderlik eden küresel bir sivil toplum kuruluşu olup, yolsuzluktan arınmış bir dünyaya doğru değişimi yaratma amacını taşımaktadır.
Yolsuzlukla mücadelede dünyanın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından olan ve 100’ün üzerinde ülkede faaliyet gösteren Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International:TI), 1995’ten bu yana her yıl yayımladığı Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçlarını 30 Ocak’ta açıklamıştır. Örgüt, yolsuzluğun toplumlar üzerindeki yıkıcı etkisini sonlandırmak için insanları dünya çapında güçlü bir koalisyon içinde bir araya getiren, yolsuzlukla mücadeleye liderlik eden küresel bir sivil toplum kuruluşu olup, yolsuzluktan arınmış bir dünyaya doğru değişimi yaratma amacını taşımaktadır. Endeks’te Danimarka 90 puanla birinci, Yeni Zelanda ve Finlandiya 87 puanla ikinci ve üçüncü, 84 puanla Norveç dördüncü, 83 puanla ise İsveç ve Singapur beşinci ve altıncı sıradadır. Türkiye, son 10 yılın en düşük puanını almıştır.
2024 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksi’ne göre Türkiye, 180 ülke arasında yolsuzluk algısının en yüksek olduğu 107’nci ülkedir. Listede Hindistan, Lesotho, Endonezya, Etiyopya, Zambiya, Guyana, Surinam, Burkina Faso, Gana, Solomon Adaları, Senegal gibi ülkeler Türkiye’nin önündedir. Türkiye, Tayland, Nijer, Nepal, Malezya, Brezilya ve Cezayir ile aynı puanı alarak 34 puanla 107’nci sıradadır. Bu, Türkiye’nin 2004 yılından sonra aldığı en düşük puandır. Türkiye, 2013 yılında 50 puan ile rekora ulaşmıştır. 2014 yılında 45, 2015 yılında ise 42 puana gerilemiştir. Türkiye son 10 yılda 8 puan birden kaybetmiştir.
2020 endeksinde 40 puan, 2021 endeksinde 38 puan alan Türkiye, 2022 endeksinde 36 puan, 2023 endeksinde ise 34 puanla yer almıştır. 2024 yılında küresel ortalama 43 olduğundan küresel ortalamanın altında kalmıştır. Türkiye, 2013 yılından bu yana 16 puan kaybederek Avrupa Birliği üyelik sürecinde olan ülkeler arasında en düşük puanlardan birine sahiptir. Rapor’da, “Türkiye’nin puan artışının gerçekleşmemesinde, bağımsız bir Yolsuzlukla Mücadele Kurumu’nun bulunmaması, denetim mekanizmalarındaki zayıflamalar ve reform eksikliklerinin etkili olduğu söylenebilir” ifadeleri yer almıştır.
Türkiye 2014 yılında 45, 2015 yılında 42 puan gerilemiş, son 10 yılda 8 puan kaybedilmiştir. Türkiye, 2022 endeksinde 36 puan, 2023 endeksinde ise 34 puan almıştır. 2024 yılında küresel ortalama 43 olduğundan, küresel ortalamanın altında kalmıştır. Türkiye, 2013 yılından bu yana 16 puan kaybederek Avrupa Birliği üyelik sürecinde olan ülkeler arasında en düşük puanlardan birine sahiptir: “Türkiye’nin puan artışının gerçekleşmemesinde, bağımsız bir Yolsuzlukla Mücadele Kurumu’nun bulunmaması, denetim mekanizmalarındaki zayıflamalar ve reform eksikliklerinin etkili olduğu söylenebilir.”
Türkiye, 180 ülke arasında yolsuzluk algısının en yüksek olduğu 107’nci ülkedir. Hindistan, Lesotho, Endonezya, Etiyopya, Zambiya, Guyana, Surinam, Burkina Faso, Gana, Solomon Adaları, Senegal gibi ülkeler Türkiye’nin önündedir. Türkiye, Tayland, Nijer, Nepal, Malezya, Brezilya ve Cezayir ile aynı puanı alarak 34 puanla 107’nci sıradadır. Bu, 2004 yılından sonra alınan en düşük puandır. Türkiye’nin puanı 2014 yılında 45, 2015 yılında 42 puan olmuştur. Türkiye son 10 yılda 8 puan birden kaybetmiştir.
2024 yılında küresel ortalamanın 43 olmasıyla Türkiye, 2013 yılından sonra 16 puan kaybederek Avrupa Birliği üyelik sürecinde olan ülkeler arasında en düşük puanlardan birine sahip olmuştur. Rapor’da, “Türkiye’nin puan artışının gerçekleşmemesinde, bağımsız bir Yolsuzlukla Mücadele Kurumu’nun bulunmaması, denetim mekanizmalarındaki zayıflamalar ve reform eksikliklerinin etkili olduğu söylenebilir” denmiştir.
Demokratik ülkeler 73 puan, kusurlu demokrasiler 47 puan, otoriter rejimler 33 puan almıştır. Türkiye 34 puan ile otoriter rejimlerin ortalamasına yakın seviyededir. Örgüt Başkanı François Valérian Chair’in bu konudaki açıklaması şöyledir: “Uluslararası toplum ve her ülke yolsuzlukla mücadeleyi en üst düzeyde ve uzun vadeli bir öncelik haline getirmeli. Bu, otoriterliğe karşı koymak ve barışçıl, özgür ve sürdürülebilir bir dünyayı güvence altına almak için hayati önem taşıyor.”
Türkiye′nin de içinde bulunduğu Örgüt’ün Avrupa ve Orta Asya Bölgesi (ECA) 54 ülkeden oluşmaktır. İrlanda′dan Moğolistan’a uzanan bu bölge; çeşitli kültürel, ekonomik ve siyasi farklılığı barındırmaktadır. Bölge’nin en belirleyici özelliği, Avrupa Birliği′nin genişlemesi olmuştur. Avrupa Birliği′ne üye olma sürecinde birçok ülke saydamlığı artırma ve yolsuzluğu azaltma çalışmalarına önem vermeye başlamıştır.
Örgüt, 6 küresel öncelik belirlemiştir. Bunlar;
- Siyasal hayatta saydamlık,
- Dürüst ve hesap verilebilir bir sistemin geliştirilmesi,
- Kamu ihalelerinde açıklık ile denetim ilkelerinin hakim kılınarak yolsuzluğun giderilmesi,
- İş dünyasındaki saydamlığın arttırılması,
- Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmelerinin hazırlanması ve uygulanması,
- Yolsuzluğun demokratik, sosyal ve ekonomik gelişimi engellemesinin önlenmesidir.
Örgüt’ün çalışmalarındaki temel unsurlardan biri, yerel ve küresel seviyede yolsuzluğun büyüklüğünü ve sıklığını; istatistikler, endeksler ve araştırmalar yoluyla belirlemektir. Yolsuzluk Algı Endeksi (The Corruption Perceptions Index) (CPI) bir ülkede, kamu yöneticilerine ilişkin yolsuzluk algı seviyelerini ölçerek değerlendirmektedir. Rüşvet Verenler Endeksi (The Bribe Payers Index) (BPI), yolsuzluk arzı sağlayan ülkeler açısından değerlendirmekte, belli başlı ihracat yapan ülkeleri ülke dışında iş yaparken rüşvet verme eğilimlerine göre sıralamaktadır.
Her ülke için en az 3 uluslararası kuruluşun gerçekleştirdiği araştırmanın bulgularına dayanarak hazırlanan Endeks; uzmanların, sivil toplum örgütlerinin ve iş dünyası temsilcilerinin kamu kesimindeki yolsuzluğa ilişkin algılarını yansıtmaktadır. “0” puan en yüksek yolsuzluk algısını, “100” puan en düşük yolsuzluk algısını göstermektedir. Türkiye’nin puanı belirlenirken, alanında saygın araştırma kuruluşlarının verilerinden yararlanılmıştır.
Bunlar; Global Insight Country Risk Ratings, Bertelsmann Foundation Transformation Index, IMD World Competitiveness Yearbook, Bertelsmann Foundation Sustainable Governance Index, World Justice Project Rule of Law Index, PRS International Country Risk Guide, World Economic Forum, Varieties of Democracy Project, Economist Intelligence Unit Country Ratings’dir.
Endeks’in 2022 yılı sonuçlarına göre Türkiye, son 10 yılda en çok puan kaybeden ülkeler arasındadır. Türkiye’de hukukun üstünlüğünün erozyona uğraması, sivil toplum ve basın üzerindeki baskılar, siyasetin finansmanına ilişkin saydamlık ölçümleri, karar alma süreçlerinin kapsayıcılık ve katılımcılık seviyesine yönelik araştırmalar 2022 Endeksi sonuçları ile örtüşmektedir. 2013 yılında Türkiye Endekste 64’ncü sırada iken, sonraki yıllarda 101’ci sıraya gerilemiştir.
2013 yılında Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeler grubunda lider konumda bulunan Türkiye, 2022 yılında 11’nci sıraya gerilemiştir. Türkiye, küresel sıralamada ekonomik, sosyal ve politik istikrarsızlıkların yoğun olduğu, demokrasi ile tanışmamış birçok ülkenin gerisinde kalarak 180 ülke arasında 36 puanla 101’nci sıradadır.
Türkiye’nin Yolsuzluk Algı Endeksi’ndeki yerinin yıllar içinde gerilemesinin nedenleri arasında; temel demokratik ilkelerin, hukuk devletinin ve medya özgürlüğünün azalması vardır. Yolsuzluğun yaygınlaşmasını ve sıradanlaşmasını sağlayan cezasızlık uygulamalarının sonuçsuz kalması, büyük ölçekli yolsuzluk iddialarının soruşturma aşamasında kalması etken faktörler arasındadır.
Kamu kaynaklarının kullanımına ilişkin hesap verilebilirliğin bulunmaması, gazetecilere, sivil topluma yönelik baskı ve yıldırma politikalarının devam etmesi, bunlara karşılık yargı erkinin etkin olmayışı, Kamu Özel İşbirliği proje, ihale ve sözleşme süreçlerinin saydam ve açık olarak yürütülmeyişi, bunların kamu maliyesine oluşturduğu yük, endeksteki gerilemenin nedenleridir. Türkiye, AB üyeleri ile karşılaştırıldığında, 27 üye ülkeden de düşük puan alarak Macaristan’ın ardından sonuncu sıradadır. 38 OECD ülkesi arasında 36’nci sıradaki Türkiye, G20 ülkeleri arasında sondan dördüncüdür. Yolsuzluk Algı Endeksi’nde, Danimarka’nın (90) ardından ikinci sırayı Finlandiya (87) ve Yeni Zelanda (88) paylaşırken Norveç (84) dördüncü, Singapur (83) beşinci sıradadır. Endeksin son sıralarında ise Suriye (13), Güney Sudan (13) ve Somali (12) yer almıştır.
Bir yanıt yazın