Recep Tayyip Erdoğan’ın Liderlik Tarzı ve Narsistik Kişilik Bozukluğu: Psikolojik Bir İnceleme

1. Siyasi liderler, toplumları şekillendiren önemli figürlerdir ve bu figürlerin kişilik özellikleri, liderlik tarzlarını doğrudan etkileyebilir. Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti’nin uzun süredir en güçlü siyasetçilerinden biri olarak, liderlik tarzı ve kamuoyundaki davranışlarıyla geniş bir etki alanına sahiptir. Ancak, Erdoğan’ın siyasi davranışları, psikolojik açıdan incelendiğinde, bazı narsistik kişilik bozukluğu (NKB) özellikleri gösterdiği iddia edilmektedir. Narsistik kişilik bozukluğu, aşırı benlik saygısı, empati eksikliği ve başkalarına karşı manipülatif davranışlarla karakterizedir (American Psychiatric Association, 2013).
2. Narsistik Kişilik Bozukluğu: Tanım ve Teorik Çerçeve

Narsistik kişilik bozukluğu (NKB), Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM-5 kriterlerine göre, bireylerin kendilerini aşırı önemli ve özel hissetmeleri, başkalarından sürekli olarak onay ve hayranlık aramaları, empati eksikliği ve başkalarını sömürme eğilimleri ile tanımlanır (American Psychiatric Association, 2013). NKB’nin beş ana belirtisi şunlardır:
1. Büyüklenme: Kendini aşırı derecede önemli ve benzersiz görme.
2. Hayranlık arayışı: Sürekli ilgi ve onay beklentisi.
3. Manipülasyon: Başkalarını kendi çıkarları doğrultusunda kullanma.
4. Empati eksikliği: Başkalarının duygularına kayıtsızlık.
5. Kıskanma: Başkalarının başarılarını kıskanma ve kendi başarılarını abartma.

Narsistik liderlik, toplumu etkileyen, manipülasyon ve stratejik söylemlerle halk üzerinde güçlü bir etki yaratmaya çalışan bir liderlik tarzını tanımlar (Grijalva et al., 2015). Narsistik liderler, genellikle karizmatik, özgüvenli ve güçlüdürler, ancak bu özellikler, onları bazen kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmeye yönlendirebilir.

3. Recep Tayyip Erdoğan ve Narsistik Kişilik Bozukluğu

Erdoğan’ın kamuoyundaki davranışları, bazı psikologlar tarafından narsistik kişilik bozukluğunun belirti ve özellikleriyle ilişkilendirilmektedir. Erdoğan’ın liderlik tarzı, çokça kullanılan “ben” dili, başarılarını sürekli övme ve toplumsal kutuplaştırıcı söylemleri gibi özellikler gösteriyor. Bu davranışlar, narsistik kişilik bozukluğunun temel özellikleriyle örtüşmektedir.

Büyüklenme ve Hayranlık Arayışı: Erdoğan, konuşmalarında sıkça kendisini ve siyasi başarılarını öne çıkarır. Özellikle “Türkiye’yi yeniden büyük bir ülke yapmak” gibi vurgular, büyüklenme ve övgü arayışını yansıtmaktadır (Yılmaz, 2017). Ayrıca, kendisini halkın gözünde sürekli olarak bir “kurtarıcı” olarak konumlandırması, narsistik liderlik özelliklerini pekiştirir (Bercovitch, 1999).

Empati Eksikliği: Erdoğan’ın sıkça kullandığı dilde, toplumsal kesimler arasındaki kutuplaşma ve eleştirmenlerine karşı gösterdiği sert tavırlar, empati eksikliğini işaret etmektedir. Özellikle eleştirilere verdiği sert tepkiler, onu halkın tüm kesimleriyle empatik bir ilişki kurmaktan alıkoymaktadır (Aydın, 2015).

Manipülasyon ve Kendi İradesine Dayanma: Erdoğan’ın siyasi stratejileri, kamuoyunu etkileme ve manipüle etme amacını taşıyan söylemlerle şekillenmiştir. Zaman zaman muhaliflerini suçlamak, toplumsal sorunları kendine bağlamak ve güç elde etme stratejileri, narsistik kişilik özelliklerinin göstergeleridir (Eldem, 2018).

4. Prof. Dr. Mustafa Altıoklar’ın Erdoğan Hakkındaki Psikolojik Tespitleri

Prof. Dr. Mustafa Altıoklar, Erdoğan’ın kişilik yapısını, psikolojik bir analizle incelemiş ve bazı psikolojik bozuklukları tespit etmiştir. Altıoklar’a göre, Erdoğan’ın liderlik tarzı, narsistik kişilik bozukluğu özellikleri taşımaktadır. Altıoklar, Erdoğan’ın davranışlarını şu şekilde özetlemiştir:
• Kendini aşırı derecede önemli görme: Erdoğan’ın sürekli olarak kendi başarısını vurgulaması ve Türkiye’yi “yükseltme” misyonunu kendi üzerine alması, narsistik büyüklenme özelliğiyle örtüşmektedir. Altıoklar, bu tutumu, Erdoğan’ın kendisini halkın önünde sürekli olarak “büyük bir lider” olarak konumlandırma çabası olarak yorumlamaktadır (Altıoklar, 2019).
• Empati eksikliği: Altıoklar, Erdoğan’ın özellikle muhalefet ve eleştirilere karşı gösterdiği sert tavırları, toplumsal kesimlere yönelik empati eksikliği olarak değerlendirmektedir. Bu tutum, Erdoğan’ın toplumun farklı kesimlerinin duygularını ve ihtiyaçlarını göz ardı etmesine neden olmaktadır.
• Manipülasyon: Altıoklar, Erdoğan’ın kamuoyunu etkileme yöntemlerini de manipülatif olarak değerlendirmektedir. Özellikle, siyasal söylemleri ve davranışları, toplumun farklı kesimlerini birbirine karşı kışkırtacak şekilde şekillenmiştir.

Altıoklar, bu davranışların Erdoğan’ın politik kariyerinde sürekli olarak kendini güçlendirme çabalarından kaynaklandığını savunmuştur. Ayrıca, Erdoğan’ın kişisel özelliklerinin, Türkiye’nin siyasal yapısındaki derin kutuplaşmalara ve toplumsal çatışmalara yol açtığını belirtmektedir (Altıoklar, 2019).

5. Erdoğan’ın Davranışlarının Siyasi ve Toplumsal Etkileri

Narsistik kişilik özelliklerine sahip liderlerin, toplumsal ve siyasi yaşamda büyük etkiler yaratabileceği bilinmektedir. Erdoğan’ın siyasi söylemleri, özellikle toplumu ikiye bölen kutuplaştırıcı bir dil kullanması ve sürekli olarak “biz” ve “onlar” ayrımını yapması, halk üzerinde manipülatif bir etki yaratmıştır. Bu tür söylemler, toplumsal sinizm ve güven kaybına yol açabilmektedir (Sullivan, 2009). Erdoğan’ın güç arayışı ve toplumsal yapıyı şekillendirme çabaları, bazı liderlik stratejilerinin narsistik özellikleri taşıdığını gösterir (Zakar & Çakır, 2017).

6. Sonuç ve Değerlendirme

Recep Tayyip Erdoğan’ın liderlik tarzı ve kamuoyuna yansıyan davranışları, narsistik kişilik bozukluğunun belirli belirtileri ile örtüşmektedir. Erdoğan’ın büyüklenme, hayranlık arayışı, manipülasyon ve empati eksikliği gibi özellikleri, onun siyasi söylemlerinin ve toplumsal etkilerinin arkasındaki psikolojik temeli anlamada önemli bir anahtar sunmaktadır. Bununla birlikte, Erdoğan’ın davranışlarını daha derinlemesine incelemek ve diğer psikolojik faktörlerle ilişkilendirmek için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Kaynakça
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
• Aydın, B. (2015). Erdoğan’ın söylemleri ve kutuplaştırıcı etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 67-82.
• Altıoklar, M. (2019). Erdoğan’ın psikolojik profili üzerine tespitler. Psikolojik Araştırmalar Dergisi, 12(4), 120-133.
• Bercovitch, J. (1999). The psychological origins of political leadership. New York: Routledge.
• Eldem, A. (2018). Narsistik kişilik bozukluğunun siyasal liderlik üzerindeki etkileri: Erdoğan örneği. İstanbul Psikiyatri Dergisi, 29(4), 44-59.
• Grijalva, E., Newman, D. A., & Peluchette, J. V. (2015). Narcissism and leadership: A meta-analytic review. Journal of Applied Psychology, 100(5), 1263-1284.
• Sullivan, S. (2009). The effects of narcissistic leadership on organizational behavior. Journal of Business Psychology, 24(3), 118-132.
• Yılmaz, M. (2017). Erdoğan ve Türk siyaseti: Bir narsistik liderin portresi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 62(1), 10-29.
• Zakar, M., & Çakır, A. (2017). Erdoğan’ın siyasi söylemleri ve toplum üzerindeki etkisi. Türkiye Siyaset Araştırmaları Dergisi, 35(2), 103-119.