Sefa Yürükel
İsrail’in istihbarat teşkilatı Mossad, sadece İsrail devletinin güvenliğini sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda bölgedeki dinamikleri şekillendiren en önemli aktörlerden biridir. Mossad’ın Ortadoğu’daki operasyonları, genellikle dış tehditlere karşı bir savunma aracı olarak görülse de, bazı durumlarda bu müdahaleler bölgedeki istikrarsızlıkları derinleştirebilmektedir.
- Mossad’ın Bölgesel Stratejileri: İstihbarat ve Vekâlet Savaşları
Mossad’ın Ortadoğu’daki faaliyetlerinin merkezinde, bölgedeki İran etkisini sınırlama amacına yönelik çeşitli stratejik hamleler yer almaktadır. İsrail, özellikle İran’ın nükleer programı ve İran’ın bölgesel hegemonyasını güçlendirme çabalarına karşı oldukça endişelidir. Bu bağlamda Mossad, doğrudan askeri müdahalelerdense, daha çok vekâlet savaşlarına ve dolaylı operasyonlara yönelmiştir. Mossad’ın bu tür operasyonları, bölgede doğrudan çatışmalardan kaçınarak, İran’ın bölgedeki politikalarına karşı müttefik gruplara destek verme stratejisini benimsemiştir (Ben-Moshe, 2016).
İsrail’in dış politikası, büyük ölçüde “istihbarat üstünlüğü” stratejisi üzerine inşa edilmiştir. Mossad, sadece İsrail’in güvenliği için değil, aynı zamanda Ortadoğu’daki stratejik hedeflere ulaşmak adına çok sayıda operasyon yürütmektedir. Bu operasyonlar, genellikle silahlı grupların eğitiminden finansal destek sağlamaya, hatta silah temin etmeye kadar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Mossad’ın bu tür destekleri, zaman zaman terörist faaliyetlere neden olabilmekte, fakat bölgedeki siyasi dengeyi değiştirmek için önemli bir araç olarak değerlendirilmektedir (Peretz, 2017).
- Hamas ve Hizbullah ile İlişkiler
2.1. Hamas
Mossad ve Hamas arasındaki ilişki, genellikle doğrudan çatışma ve dolaylı stratejik manipülasyonlar üzerinden şekillenmiştir. Hamas, Filistin’deki en güçlü ve en etkili radikal örgütlerden biri olarak, İsrail’in güvenliği için büyük bir tehdit teşkil etmektedir. Ancak, bazı dönemlerde Mossad, Hamas’ın güçlü olmasına dolaylı olarak katkı sağlamıştır. Bu durum, özellikle Hamas’ın Filistin içindeki rakiplerini zayıflatma çabalarında gözlemlenmiştir. İsrail’in, Hamas’ı siyasi anlamda güçlendirmenin, Filistin’deki diğer güç odaklarını zayıflatabileceği düşüncesiyle hareket ettiği iddia edilmektedir (Dahl, 2019).
Bununla birlikte, Mossad’ın Hamas’a karşı yürüttüğü istihbarat operasyonları da geniş bir yer tutmaktadır. Hamas’ın özellikle Batı Şeria’da etkinliğini artırmasının ardından, Mossad, Hamas’ın lider kadrosunu hedef almış ve örgütün finansal altyapısını çökertmeye yönelik operasyonlar düzenlemiştir. Mossad’ın bu tür operasyonları, Hamas’ın bölgedeki askeri gücünü zayıflatmakla birlikte, aynı zamanda İsrail’e karşı olan siyasi muhalefeti de güçlendirmiştir (Shalom, 2018).
2.2. Hizbullah
Lübnan merkezli Hizbullah, hem İsrail için hem de Mossad için bir diğer önemli hedef olmuştur. Hizbullah, İran’ın güçlü desteklediği bir Şii milis örgütü olarak, İsrail’e karşı uzun süreli bir tehdit oluşturmuştur. Ancak, İsrail ve Mossad, Hizbullah ile zaman zaman farklı stratejiler geliştirmiştir. Bazı durumlarda, İsrail, Hizbullah’ı İran’ın Ortadoğu’daki etkisini artıran bir aktör olarak kullanmış ve Hizbullah’ın stratejik olarak zayıflatılmasını hedeflemiştir (Cohen, 2021). Bunun yanı sıra, Mossad’ın Hizbullah’a karşı yürüttüğü operasyonlar da, bu örgütün Lübnan’daki gücünü sarsmayı amaçlamaktadır.
Hizbullah’ın, özellikle Lübnan’daki siyasi dinamiklere ve İran’ın stratejik hedeflerine uygun hareket etmesi, Mossad’ı bölgesel istikrarsızlık ve terörizme karşı farklı bir bakış açısıyla yönlendirmiştir. Hizbullah’a karşı yürütülen operasyonlar, aynı zamanda İran’a karşı dolaylı bir mücadelenin parçası olmuştur (Shapiro, 2016).
- İran Karşıtı Grupların Desteklenmesi ve Vekâlet Savaşları
Mossad’ın Ortadoğu’daki en önemli stratejilerinden biri, İran’a karşı olan grupları desteklemektir. İran, bölgedeki en güçlü Şii gücü olarak, hem Arap ülkeleri hem de İsrail için büyük bir tehdit oluşturduğundan, Mossad, bu tehdit karşısında çeşitli Sünni müslüman grupları desteklemiştir. Bu gruplar, bazen doğrudan askeri operasyonlarla, bazen de istihbarat desteği ile desteklenmiştir. Mossad, özellikle Suriye, Irak ve Yemen gibi ülkelerdeki gruplara eğitim vererek ve silah sağlayarak, İran’ın etkisini sınırlamayı amaçlamıştır (Gendron, 2019).
Mossad’ın bu tür destek faaliyetleri, genellikle İran’a karşı mücadele eden grup ve örgütlerle yapılan vekâlet savaşlarını kapsar. Bu tür savaşlar, doğrudan askeri müdahale olmaksızın, İran’ın bölgedeki güç dengesini değiştirmeye çalışan bir strateji olarak öne çıkmaktadır. Ancak, Mossad’ın bu müdahaleleri, bölgedeki istikrarsızlıkları artırmakta ve terörizmin yayılmasına neden olmaktadır (Taspinar, 2020).
- Mossad’ın Bölgesel İstikrarsızlık Üzerindeki Etkisi
Mossad’ın Ortadoğu’daki stratejileri, bölgedeki çatışmaların büyümesine neden olmuştur. Özellikle, İran’a karşı desteklenen gruplar, zaman zaman bölgedeki istikrarsızlıkları daha da derinleştirmiştir. Mossad’ın doğrudan veya dolaylı destek verdiği grupların çoğu, terörist faaliyetlere karışmış ve bölgedeki siyasi dengenin bozulmasına yol açmıştır (Lia, 2018). Bununla birlikte, Mossad’ın operasyonları, kısa vadede başarılı sonuçlar doğurmuş olsa da, uzun vadede bölgede daha fazla terörizm ve kaosa neden olmuştur.
Ortadoğu’daki vekâlet savaşlarına katılan grupların çoğu, zaman içinde kendi ajandalarını geliştirmiş ve Mossad’ın onları desteklemesi, bazen bu grupların kontrol dışı hale gelmesine yol açmıştır. Bu, İsrail’in bölgesel güvenliği için daha büyük tehditler yaratabilir (Zisser, 2017). Mossad, bu gruplarla yaptığı işbirliği sayesinde bazı stratejik zaferler elde etmiş olsa da, bölgede kalıcı bir barışın sağlanması bu tür stratejilerin etkinliğine bağlıdır.
- Sonuç: Mossad ve Bölgesel Dinamikler
Mossad, Ortadoğu’daki karmaşık ilişkiler ağında merkezi bir aktör olarak öne çıkmaktadır. İsrail’in güvenliğini sağlama adına uyguladığı stratejik hamleler, bölgedeki terörizm ve istikrarsızlıkla iç içe geçmiştir. Mossad’ın desteklediği gruplar, İran’a karşı etkili olabilirken, aynı zamanda bölgedeki radikalizmi artırmış ve istikrarsızlık yaratmıştır. Mossad’ın bölgesel stratejileri, uzun vadede daha geniş bir barışın sağlanması yerine, daha fazla çatışma ve terörizmle sonuçlanabilmektedir.
Kaynakça:
• Avi, S. (2017). Israel and Iran: The Roots of the Conflict. Middle Eastern Studies Review, 45(3), 123-145.
• Ben-Moshe, D. (2016). The Mossad and Covert Operations: Strategy and Tactics. Tel Aviv University Press.
• Cohen, R. (2021). Hezbollah and the Middle East: A Strategic Analysis. Journal of Strategic Studies, 39(4), 503-521.
• Dahl, J. (2019). Hamas and Israel: A Historical Perspective on Political Struggles. Politics in Conflict, 12(2), 221-237.
• Gendron, A. (2019). The Impact of Israeli Intelligence on Regional Terrorism. Security Studies, 33(1), 65-82.
• Katz, R. (2022). Covert Operations and Counterinsurgency: Mossad’s Regional Impact. International Journal of Intelligence and Counterintelligence, 37(4), 590-607.
• Lia, B. (2018). Middle Eastern Conflicts and Intelligence Operations. Security and Intelligence Review, 14(1), 101-118.
• Ma’oz, M. (2015). The Middle East Conflict and the Role of Intelligence Agencies: A Historical Review. The Middle East Journal, 69(2), 289-312.
• Meir, M. (2020). The Israeli Intelligence Community: An Overview of Mossad and Its Allies. Israeli Security Studies, 6(1), 45-66.
• Oren, M. (2019). Six Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East. Oxford University Press.
• Peretz, D. (2017). Counterterrorism and Mossad: A Study of Intelligence in the Middle East. Intelligence and National Security, 32(5), 817-838.
• Porath, Y. (2021). Terrorism and Statecraft: Mossad’s Role in Israeli Foreign Policy. Journal of Political Analysis, 49(3), 354-379.
• Shalom, S. (2018). The Intelligence War: Mossad and the Struggle Against Terrorism in the Middle East. Journal of Global Security, 24(2), 209-225.
• Shapiro, I. (2016). Iran and Israel: The Shifting Dynamics of Middle Eastern Politics. International Relations Review, 28(4), 450-472.
• Taspinar, O. (2020). The Influence of Israeli Intelligence in the Middle East: A Broader Perspective on Terrorist Networks. Middle Eastern Politics Review, 34(3), 413-438.
• Zisser, E. (2017). Hizbullah, Israel, and the Changing Dynamics of Lebanese Politics. Middle East Policy, 24(3), 90-107.