Kenya, 20. yüzyıl boyunca etnik, sosyal ve siyasi gerilimlerle dolu bir tarih yaşamıştır. Özellikle sömürge dönemi politikalarının derin izler bıraktığı bu ülkede, etnik çatışmalar ve sistematik şiddet, zaman zaman soykırım niteliğinde olaylara dönüşmüştür.
Tarihsel Arka Plan
1. Sömürgecilik ve Yapısal Ayrımcılık
Kenya, 1895’te İngiliz Doğu Afrika Protektorası olarak ilan edildi ve 1920’de İngiliz kolonisi haline geldi. Bu dönemde İngilizler, ülkenin en verimli topraklarını kontrol altına aldı ve geniş tarım işletmeleri kurdu. Özellikle Beyaz Yerleşim Bölgesi olarak bilinen bölgelerde Kikuyu, Luo ve diğer yerli halklar, topraklarından zorla çıkarılarak işçi haline getirildi (Anderson, 2005). Bu, etnik gruplar arasında ekonomik eşitsizliği artıran ve ilerleyen dönemlerdeki gerilimlere zemin hazırlayan bir süreçti.
2. Mau Mau İsyanı (1952-1960)
1950’lerde Kikuyu halkı liderliğinde başlayan Mau Mau İsyanı, İngiliz sömürge yönetimine karşı silahlı bir direnişti. Ancak bu isyan, İngilizler tarafından acımasız yöntemlerle bastırıldı. 1954’te başlatılan Operation Anvil sırasında, 1 milyondan fazla Kikuyu, “yeniden yerleştirme kamplarına” zorla gönderildi ve binlerce kişi işkence, kötü muamele ve infazlara maruz kaldı (Elkins, 2005). Mau Mau İsyanı, Kenya’nın bağımsızlık mücadelesinde önemli bir dönüm noktası olsa da, geride derin bir travma bıraktı.
3. Bağımsızlık ve Sonrası
Kenya, 1963’te bağımsızlığını kazandı. Ancak Jomo Kenyatta liderliğindeki yeni hükümet, sömürge döneminden kalan ayrımcı yapıları büyük ölçüde muhafaza etti. Kikuyu etnik grubunun siyasi ve ekonomik üstünlük sağlaması, diğer gruplar arasında hoşnutsuzluğa neden oldu. Bu durum, ilerleyen yıllarda Luo, Kalenjin ve diğer gruplarla Kikuyu arasında çatışmalara yol açtı (Throup & Hornsby, 1998).
Soykırımın Sebepleri
1. Etnik Ayrışma ve Siyasi Hegemonya
Kenya’da etnik gruplar arasındaki gerilimler, çoğunlukla siyasi ve ekonomik eşitsizlikten kaynaklanmaktadır. Bağımsızlık sonrası dönemde Kikuyu etnik grubunun iktidarda kalması ve diğer grupların marjinalleştirilmesi, Luo, Kalenjin ve diğer topluluklar arasında ciddi bir hoşnutsuzluk yaratmıştır. Bu ayrışma, özellikle seçim dönemlerinde şiddetli çatışmalara dönüşmüştür (Branch, 2011).
2. Toprak Politikaları
Sömürge döneminde el konulan toprakların yeniden dağıtımı, bağımsızlık sonrası dönemde büyük bir sorun olarak kalmıştır. Kikuyu grupları, genellikle en verimli topraklara sahip olurken, diğer gruplar daha az verimli alanlara yerleştirilmiştir. Bu durum, tarımsal üretim ve ekonomik fırsatlar üzerinde dengesizlikler yaratmıştır.
3. Seçim Şiddeti
Kenya’da seçimler, sıklıkla etnik temelli siyasi çatışmalara yol açmıştır. Özellikle 2007-2008 yıllarındaki seçim sonrası yaşanan şiddet olayları, uluslararası toplum tarafından insanlığa karşı suçlar olarak değerlendirilmiştir. Bu olaylarda Kikuyu ve Luo grupları arasındaki gerilimler öne çıkmıştır.
4. İngiliz Sömürge Yönetiminin Mirası
İngiliz sömürge yönetimi, Kenya’daki etnik gruplar arasında “böl ve yönet” politikası uygulayarak gerilimleri artırmıştır. Bu politikalar, bağımsızlık sonrası dönemde de etkisini sürdürmüş ve toplumsal uyumu zorlaştırmıştır.
Sorumlular
1. İngiliz Sömürge Yönetimi
Sömürge döneminde uygulanan toprak politikaları ve baskıcı yöntemler, Kenya’daki toplumsal gerilimlerin temelini oluşturmuştur. Mau Mau İsyanı sırasında İngiliz yönetimi, insan hakları ihlallerini sistematik bir şekilde gerçekleştirmiştir (Elkins, 2005).
2. Bağımsızlık Sonrası Liderler
Jomo Kenyatta ve Daniel arap Moi gibi liderler, siyasi ve ekonomik gücü belirli etnik gruplar üzerinde yoğunlaştırarak diğer toplulukları marjinalize etmiştir. Bu durum, etnik gerilimleri daha da derinleştirmiştir.
3. Milis Gruplar
Seçim dönemlerinde ortaya çıkan milis gruplar, etnik temizlik ve toplu şiddet olaylarında önemli bir rol oynamıştır. Özellikle 2007-2008 seçimleri sırasında Kikuyu, Luo ve Kalenjin gruplarına ait milisler arasında şiddetli çatışmalar yaşanmıştır.
4. Uluslararası Toplum
Kenya’da yaşanan şiddet olaylarına rağmen, uluslararası toplumun yeterli müdahalede bulunmaması, bu olayların önlenmesini zorlaştırmıştır.
Metodlar
1. Toplu Katliamlar
Kenya’da etnik çatışmalar sırasında siviller hedef alınmıştır. Mau Mau İsyanı sırasında İngilizler tarafından ve 2007-2008 seçim şiddeti sırasında yerel milisler tarafından toplu katliamlar gerçekleştirilmiştir.
2. Zorla Yerinden Etme
Etnik temizlik amacıyla topluluklar yerlerinden edilmiştir. Mau Mau İsyanı sırasında Kikuyu halkı kamplara zorla yerleştirilmiş, seçim sonrası şiddetlerde ise farklı etnik gruplar yer değiştirmek zorunda kalmıştır.
3. İşkence ve Cinsel Şiddet
Özellikle Mau Mau İsyanı sırasında İngiliz yönetimi tarafından sistematik işkence ve cinsel şiddet uygulanmıştır. Bu, hem fiziksel hem de psikolojik bir baskı aracı olarak kullanılmıştır.
4. Açlık ve Ekonomik Baskılar
Bazı bölgelerde ekonomik faaliyetler kısıtlanarak halk açlıkla karşı karşıya bırakılmıştır. Bu durum, özellikle İngiliz sömürge yönetimi sırasında yaygın bir şekilde kullanılmıştır.
Uluslararası Hukuk ve Kenya’daki Olaylar
Mau Mau İsyanı sırasında ve 2007-2008 seçim şiddeti sonrasında yaşanan olaylar, Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi kapsamında değerlendirilebilecek unsurlar taşımaktadır. Ancak, bu olaylar uluslararası hukuk düzeyinde yeterince ele alınmamış ve adalet sağlanamamıştır. 2007-2008 olaylarıyla ilgili olarak Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) bazı soruşturmalar başlatmış, ancak sonuçlar sınırlı kalmıştır.
Sonuç
Kenya’daki etnik çatışmalar ve şiddet olayları, sömürgecilik döneminden miras kalan yapısal eşitsizliklerin ve bağımsızlık sonrası dönemdeki kötü yönetimin bir sonucudur. Bu olaylar, soykırım tartışmalarını gündeme getirirken, Kenya’nın toplumsal barış ve adalet konusunda hala ciddi bir yol kat etmesi gerektiğini göstermektedir. Uzun vadede, etnik gruplar arasında uyumu sağlamak için ekonomik eşitsizliklerin giderilmesi ve adil bir siyasi sistem inşa edilmesi gerekmektedir.
Kaynakça
• Anderson, David. Histories of the Hanged: The Dirty War in Kenya and the End of Empire. London: Weidenfeld & Nicolson, 2005.
• Branch, Daniel. Kenya: Between Hope and Despair, 1963-2011. New Haven: Yale University Press, 2011.
• Elkins, Caroline. Imperial Reckoning: The Untold Story of Britain’s Gulag in Kenya. New York: Henry Holt, 2005.
• Throup, David, and Charles Hornsby. Multi-Party Politics in Kenya. Oxford: James Currey, 1998.
• Githongo, John. “Kenya’s Travails: The Long Road to Reconciliation.” Journal of Eastern African Studies, 2009.
• Mamdani, Mahmood. *When Victims Become Killers: Colonialism
Bir yanıt yazın