Terörizm, küresel güvenliği tehdit eden en önemli sorunlardan biri olarak kabul edilmektedir. Din ve mezhepsel terörizm, terörizmin türlerinden biri olup, belirli dini veya mezhebi inançları savunmak ve yaymak amacıyla şiddet kullanan gruplar tarafından gerçekleştirilir. Din ve mezhepsel terörizm, ideolojik ve siyasi amaçları birleştiren bir yapıya sahip olabilir, ancak bu tür terörizmde temel motivasyon genellikle dini inançlardır. Martha Crenshaw (1992), din ve mezhepsel terörizmi, dini inançlara dayalı olarak şekillenen bir terörizm türü olarak tanımlar ve bu tür terörizmin, grup üyelerinin kutsal sayılan bir hedefe ulaşmayı amaçladığını belirtir. Bu makale, farklı ülkelerdeki din ve mezhepsel terörizm örneklerine odaklanarak, bu olgunun teorik ve pratik boyutlarını incelemektedir.
Din ve Mezhepsel Terörizmin Teorik Çerçevesi
Din ve mezhepsel terörizm, belirli dini grupların veya mezheplerin, inançlarını savunmak, yaymak veya bu inançları tehdit edenlere karşı şiddet kullanmak amacıyla gerçekleştirdiği terörist eylemleri kapsar. Mark Juergensmeyer (2000), din temelli terörizmi, dini hareketlerin modern dünyada nasıl radikalleşebildiğini açıklamak için analiz etmiştir. Juergensmeyer, dini terörizmin, inançların toplumsal ve politik bir araç olarak kullanılmasından kaynaklandığını belirtir ve bu hareketlerin toplumsal, kültürel ve politik bağlamda radikalleşme süreçlerine nasıl etki ettiğini inceler.
Peter Bergen (2011) ise, dini terörizmi, özellikle İslamcı grupların faaliyetleri bağlamında inceleyerek, dinin terörizmi meşrulaştırmak için nasıl kullanıldığını ve terörist grupların dini ideolojilere dayalı şiddet eylemleri gerçekleştirdiğini ortaya koymuştur. Bergen’e göre, din, gruplar için hem bir motivasyon kaynağı hem de bir araçtır. Bu bağlamda, din ve mezhepsel terörizmin, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde büyük etkiler yarattığına dikkat çekilir.
Örnekler: Din ve Mezhepsel Terörizm
1. El Kaide (Suudi Arabistan/Uluslararası): El Kaide, radikal İslamcı bir terörist örgüt olarak, İslam’ı savunmak amacıyla Batı’ya karşı şiddet eylemleri gerçekleştirmiştir. 11 Eylül saldırıları, El Kaide’nin din temelli terörizminin en bilinen örneğidir. El Kaide üyeleri, İslam’ı kendi anlayışlarına göre yorumlayarak, Batılı değerleri ve kültürleri tehdit olarak görmüşlerdir. Bruce Hoffman (2006), El Kaide’nin, dini inançlarını yayma ve İslam dünyasında Batı’nın etkisini engelleme amacı güden terörist eylemler gerçekleştirdiğini ifade eder. Bu gruptaki bireyler, dini inançlarının onları şiddet kullanmaya haklı kıldığını düşünmektedir.
2. Şii ve Sünni Çatışması – Orta Doğu: Mezhepsel terörizm, özellikle Şii ve Sünni Müslümanlar arasındaki çatışmalarda belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. İran ve Suudi Arabistan arasındaki rekabet, her iki ülkenin kendi mezhebi inançlarını savunmak ve yaymak amacıyla desteklediği gruplar aracılığıyla terörist eylemler gerçekleştirmelerine yol açmıştır. Sünni gruplar, Şii nüfusun baskı altına alındığı durumlarda şiddet kullanabilirken, Şii gruplar da bu baskılara karşı direnme amacıyla benzer stratejileri kullanmaktadır. Bu mezhepsel çatışmalar, özellikle Irak ve Suriye’de yoğunlaşmıştır.
3. Boko Haram (Nijerya): Boko Haram, Nijerya’da faaliyet gösteren radikal bir dini terörist gruptur. Boko Haram, İslam’ı savunmak ve batı kültürünü yok etmek amacıyla şiddet kullanmaktadır. Boko Haram, özellikle ülkedeki eğitim sistemini hedef alarak, Batı tarzı eğitimi “haram” olarak görmektedir ve bu nedenle okullara saldırılar düzenlemektedir. Grubun ideolojisi, radikal İslamcı bir temele dayanır ve Batı ile uyumlu her türlü yapıyı tehdit olarak algılar. Alex P. Schmid (2008) Boko Haram’ı, dini inançları ve Batı karşıtlığını şiddet eylemlerine dönüştüren bir örgüt olarak tanımlar.
Din ve Mezhepsel Terörizmin Toplumsal Etkileri
Din ve mezhepsel terörizm, sadece şiddet eylemleriyle değil, aynı zamanda toplumsal yapıları dönüştürmeye yönelik etkileriyle de dikkat çeker. Martha Crenshaw (2007), dini terörizmin toplumlar üzerindeki uzun vadeli etkilerini ele alırken, toplumsal ayrışma, kutuplaşma ve şiddet kültürünün güçlenmesini vurgular. Din ve mezhepsel terörizm, toplumsal kimliklerin keskinleşmesine yol açarak, toplumlar arasında derin uçurumlar yaratabilir. Bu durum, şiddet eylemlerinin meşruiyet kazanmasına ve halkın terörist gruplara olan desteğinin artmasına yol açabilir.
Sonuç
Din ve mezhepsel terörizm, küresel bir güvenlik sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tür terörizm, dini ve mezhebi inançları savunmayı amaçlayan gruplar tarafından gerçekleştirilen şiddet eylemlerini kapsar. El Kaide, Boko Haram gibi gruplar, din temelli terörizmin en bariz örnekleri arasında yer alırken, Şii ve Sünni gruplar arasındaki çatışmalar da mezhepsel terörizmin küresel boyutlardaki etkisini gösterir. Din ve mezhepsel terörizm, sadece şiddet kullanmakla kalmayıp, toplumlar arasında kalıcı yaralar açarak, toplumsal yapıları ve uluslararası ilişkileri de olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Bu bağlamda, din ve mezhepsel terörizmin toplumsal, kültürel ve politik kökenlerinin derinlemesine anlaşılması, terörizmle mücadelede etkili stratejilerin geliştirilmesi için kritik bir öneme sahiptir.
Kaynakça
1. Crenshaw, M. (1992). The Causes of Terrorism. Comparative Politics, 13(4), 379-399.
2. Juergensmeyer, M. (2000). Terror in the Mind of God: The Global Rise of Religious Violence. University of California Press.
3. Bergen, P. (2011). The Longest War: The Enduring Conflict between America and Al-Qaeda. Free Press.
4. Hoffman, B. (2006). Inside Terrorism (2nd ed.). Columbia University Press.
5. Schmid, A. P. (2008). The Routledge Handbook of Terrorism Research. Routledge.
6. Crenshaw, M. (2007). The Psychology of Terrorism. In M. Crenshaw (Ed.), Terrorism in Context. Pennsylvania State University Press.
7. Pape, R. A. (2005). Dying to Win: The Strategic Logic of Suicide Terrorism. Random House.
8. Schmid, A. P. (2011). The Concept of Terrorism. In A. P. Schmid (Ed.), The Routledge Handbook of Terrorism Research. Routledge.
9. Juergensmeyer, M. (2003). The New Cold War? Religious Terrorism and the Worldwide Conflict between Faith and Secularism. University of California Press.