GSoD Endeksleri, (Demokrasinin Küresel Durumu Endeksleri) rejimleri genel bir temelde sınıflandırmak yerine, demokratik performans kategorilerinin (Temsil, Haklar, Hukukun Üstünlüğü ve Katılım) her biri için ülke performansının yıllık küresel sıralamasını açıklar. Böylece, kategori seviyesindeki performansa odaklanmak yerine, demokrasinin nerede geliştiğine ve nerede gelişmediğine ilişkin ayrıntılı tespite imkan sağlar.
Endeks’lerde, ülkelerin her kategorideki puanı ve bu puan etrafındaki belirsizlik durumu verilmektedir. Sıralamalar ülkelerin aldıkları puanlara dayanır. Aynı zamanda, belirsizliği hesaba katan bir dizi olası sıralama da yer alır. Sıralamalarda yıldan yıla yaşanan değişiklikler, belirsizlikler göz önünde bulundurularak esas alınır.
Endeks, 1975 ve sonrasındaki dönemlerde ülke, bölge ve küresel seviyelerdeki farklı demokrasi kategorilerindeki demokratik eğilimleri ölçer. Dünya çapında 174 ülkeye ilişkin verileri içerir ve çeşitli bilim insanları ve kuruluşlar tarafından farklı türdeki kaynakları kullanarak geliştirilen 165 göstergeye dayanır. Endeks, ülke başına yıllık kategori ve faktör puanlarından oluşur. Tüm puanlama 0’dan 1’e kadar olup, 0 tüm örneklemdeki en düşük başarıyı, 1 ise en yüksek başarıyı temsil eder.
Endeks, rejimleri genel bir temelde sınıflandırmak yerine, demokratik performans kategorilerinin (Temsil, Haklar, Hukukun Üstünlüğü ve Katılım) her biri için ülke performansının yıllık küresel sıralamasını gösterir. Kategori seviyesindeki performansa odaklanmak yerine, demokrasinin nerede geliştiğine ve nerede gelişmediğine ilişkin bilgi sağlar. Sıralamalar puanlara göredir. Sıralamalarda yıldan yıla yaşanan değişiklikler, belirsizlikler göz önünde bulundurularak yorumlanır.
Listenin başında yer alan Uruguay ve Kosta Rika dışındaki ülkeler Avrupa kıtasındadır. Türkiye’nin üzerinde yer alan ülkeler Irak, Tunus, Fildişi, Siera Leone, Singapur, Togo, Lübnan ve Tanzanya’dır. Siera Leone, Fildişi, Togo ve Tanzanya’nın yerini dünya haritasında bilen Türk vatandaşı sayısı, sanırım bir elin parmakları kadar azdır ama bu ülkeler genel sıralamada Türkiye’nin üzerindedir.
Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın olmazsa olmazlarından biri olarak kabul edilen demokrasi hedefi, 2024 yılında istenen seviyeye ulaşmamıştır. Artan çatışmaların da etkisiyle küresel demokrasi endeksi gerilemiş, Türkiye “hibrit demokrasi” kategorisinde kalmaya devam etmiştir. Hibrit rejim (melez rejim) otoriter bir rejimden demokratik bir rejime (ya da tam tersi) geçişin tamamlanamaması sonucunda ortaya çıkan karma siyasi sistem türüdür. Hibrit rejimler, otokratik özelliklerle demokratik özelliklerin bileşimidir. (https://millidusunce.com/misak/turkiye-neden-hibrit-bir-ulke/)
Birleşmiş Milletler’in temel değerlerinden biri olarak demokrasi, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’nin de önemli maddelerinden biridir. 2015 yılında kabul edilen gündemde, “demokrasinin, iyi yönetişim ve hukukun üstünlüğü ile ulusal ve uluslararası düzeyde destekleyici bir ortamın, sürdürülebilir kalkınma için temel olduğu” dünya liderleri tarafından taahhüt edilmiştir.
The Economist dergisinin bir parçası olarak faaliyet gösteren, bir araştırma ve analiz kuruluşu olan Economist Intelligence Unit’in (EIU) 2024 yılında güncellediği Dünya Demokrasi Endeksi, küresel anlamda demokrasinin son durumu hakkında bilgiler veriyor. Ülkeleri çatışmalar, işlevsel bir hükümet, siyasi kültür ve sivil özgürlükler bağlamında değerlendiren endeks, en iyiden kötüye doğru, “tam demokrasi”, “kusurlu demokrasi”, “hibrit demokrasi” ve “baskıcı rejim” kavramlarıyla ülkeleri sınıflandırmıştır.
Economist Intelligence Unit’in (EIU) 2024 yılında güncellediği Dünya Demokrasi Endeksi, en iyiden kötüye doğru, “tam demokrasi”, “kusurlu demokrasi”, “hibrit demokrasi” ve “baskıcı rejim” kavramlarıyla ülkeleri sınıflandırmaktadır. Endekste 24 ülke “tam demokrasi”, 50 ülke “kusurlu demokrasi”, 34 ülke “hibrit demokrasi” ve 59 ülke “baskıcı rejim” kategorilerindedir.
Endekste, Türkiye’nin 167 ülke arasında 102’nci olarak “hibrit rejim” kategorisi içinde alt sıralardadır. 2023 raporuna göre 103’üncü sırada yer alan Türkiye, bir sıra yükselerek 4.33 puan ile sıralamada 102’nci olmuştur. Endekste 24 ülke tam demokrasi, 50 ülke kusurlu demokrasi, 34 ülke hibrit demokrasi ve 59 ülke de baskıcı rejim kategorilerindedir.
Endekste Türkiye’nin “hibrit rejim kategorisi içinde alt sıralara yakın” olduğu açıklanmıştır. Bu durum, Türkiye’nin yakın bir gelecekte “hibrit rejim kategorisi” den çıkmakta zorlanacağı anlamındadır. Çünkü alt sıralardadır. Bu konuda hükümete büyük sorumluluk düşmektedir. 2025, Türkiye’nin “hibrit rejim” kategorisinden den çıkma yılı olmalıdır.