AK Parti’nin kuruluş sürecinde, Recep Tayyip Erdoğan’ın, Batı ile olan ilişkileri ve Batılı stratejik çıkarlar büyük bir rol oynamıştır. Özellikle, Erdoğan’ın başbakan olmadan önceki dönemde Batılı ülkelerle, özellikle Amerika ve İsrail ile yaptığı gizli temaslar dikkat çekicidir. Erdoğan ve ekibi, Batılı güçlerin talepleri doğrultusunda hareket etmeye hazır olduklarını belirtmişlerdir. Abdurrahman Dilipak‘ın açıklamalarına göre, Erdoğan’ın kurduğu ilişkiler, Batı’nın çıkarları doğrultusunda şekillenmiştir. Erdoğan ve ekibi, Refah Partisi’nin Milli Görüş ideolojisini terk ederek, daha pragmatik ve Batı ile uyumlu bir parti kurmayı hedeflemişlerdir.
Ancak, Erdoğan’ın Batı ile ilişkileri sadece iç politikada değil, bölgesel ve küresel düzeyde de önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Bu dönüşüm, özellikle Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) ve Erdoğan’ın bu projedeki rolü ile ilintilidir. BOP, ABD ve İsrail’in Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki stratejik hedeflerini belirleyen bir plandır ve Erdoğan, Türkiye’yi bu plana dahil etmek için bir dizi stratejik adım atmıştır. Graham Fuller‘ın, Erdoğan’a sunduğu üç temel şarttan biri olan “İsrail’e tehdit oluşturulmayacak” ifadesi, AK Parti’nin dış politikasını şekillendiren temel unsurlardan biri olmuştur. Erdoğan ve AK Parti’nin, Batı ile uyumlu dış politikaları doğrultusunda izledikleri adımlar, Türkiye’nin uluslararası ilişkilerini belirlemede belirleyici olmuştur.
Erdoğan’ın İktidara Gelmesi ve Batılı Güçlerin Etkisi
Erdoğan’ın siyasi yasağı ve Deniz Baykal’ın desteğiyle 2003 yılında yapılan ara seçimde milletvekili olarak TBMM’ye girmesi, Batılı güçlerin Türkiye üzerindeki etkisini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Erdoğan’ın siyasi yasağı, hem iç politikada hem de dış politikada kritik bir dönüm noktasıydı. Deniz Baykal ve CHP‘nin desteğiyle, Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılması, Batılı aktörlerin Türkiye’ye yönelik stratejik planlarının bir parçasıydı. Batılı diplomatlar, özellikle Abdullah Gül, Erdoğan, Fehmi Koru gibi isimlerle daha yakın temasta olmuşlar ve bu temasa dayalı olarak Erdoğan’ın öncülüğündeki AK Parti’nin Batı ile uyumlu bir dış politika izleyeceği anlaşılmıştır. Bu durum, AK Parti’nin kurucularının Batı ile derin ilişkiler kurmalarının, Batı’nın Türkiye’deki stratejik çıkarlarına hizmet etme amacını taşıdığını göstermektedir.
Erdoğan’ın Batı ile olan yakın ilişkileri, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İsrail ile oluşturduğu bağların yanı sıra, NATO ve diğer Batılı ittifaklarla Türkiye’nin ilişkilerini de derinleştirmiştir. Özellikle, ABD ve İsrail’in çıkarları doğrultusunda hareket eden Erdoğan, Türkiye’nin Orta Doğu’daki rolünü şekillendiren politikalar izlemiş ve Batılı ülkelerle stratejik ortaklıklarını pekiştirmiştir. Bu gelişme, AK Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye’nin dış politikasındaki büyük dönüşümün bir yansımasıdır.
Erdoğan ve BOP: Türkiye’nin Orta Doğu’daki Yeni Stratejik Rolü
Erdoğan ve AK Parti’nin dış politika anlayışında Büyük Ortadoğu Projesi‘nin etkisi büyük olmuştur. Erdoğan, BOP eş başkanı olarak kendini tanıtarak, Türkiye’yi Batı’nın Orta Doğu’daki stratejik planlarıyla uyumlu hale getirmiştir. Bu durum, ABD ve İsrail‘in bölgedeki çıkarlarıyla paralel bir dış politika izlemesini sağlamıştır. Özellikle, Türkiye’nin Irak’a müdahalesi ve Suriye’deki gelişmelerdeki tutumları, Batılı güçlerin bölgedeki stratejik hedefleriyle örtüşen adımlar olmuştur. Erdoğan, güya Türkiye’nin güvenliğini sağlarken aynı zamanda Batı’nın Orta Doğu’daki planlarını hayata geçirmeyi hedeflemiştir.
Ancak, bu süreçte Erdoğan’ın Batı ile uyumlu politikalarını dışarıya yansıtan söylemlerinin yanı sıra, zaman zaman “taktiksel” olarak sert dış politika söylemleriyle milliyetçi ve muhafazakâr tabanını da konsolide etmeye çalıştığı gözlemlenmiştir. İsrail’e karşı zaman zaman sert tutumlar sergilese de, bu adımlar, genellikle iç politika dinamiklerine bağlı olarak şekillenmiştir ve dış politika bağlamında Batı’nın çıkarları doğrultusunda yapılan hamlelerle dengelemiştir.
Erdoğan’ın İsrail Politikası: Dışa Yönelik Stratejik Hamleler
Erdoğan’ın, sözde İsrail’e karşı zaman zaman sert tutumlar sergileyen politikaları, yalnızca iç politikada milliyetçi ve muhafazakâr tabanını konsolide etmeye yönelik bir strateji olmamıştır. Mavi Marmara olayının ardından yaşanan gerginlik, Türkiye-İsrail ilişkilerini germiş olsa da, bu tür sert söylemler genellikle Batı ile ilişkilerdeki dengeyi sağlama amacını taşımaktadır. Erdoğan’ın, Batı ile uyumlu bir çizgi izlerken zaman zaman dışarıya yönelik sert söylemlerle iç politikadaki desteğini artırma stratejisi, onun dış politikada nasıl bir denge kurduğunu ve Batılı güçlerle nasıl bir oyun oynadığını göstermektedir.
Sonuç: AK Parti ve Batı İlişkilerinin Derin Bağlantıları
AK Parti’nin kuruluşu, sadece Türkiye’nin iç siyasi dinamiklerinin değil, aynı zamanda Batı’nın stratejik çıkarlarının bir yansımasıdır. Erdoğan’ın Batı ile olan ilişkilerinin derinliği, özellikle Büyük Ortadoğu Projesi ve ABD ve İsrail’in çıkarlarına hizmet eden bir dış politika çizgisi izlemesi, AK Parti’nin yükselişinin temel yapı taşlarından biri olmuştur. Erdoğan, Batı’nın stratejik çıkarlarına hizmet eden bir lider olarak, Türkiye’nin başına gelmiş ve dış politikasını bu doğrultuda şekillendirmiştir. Bu süreç, Batılı ülkelerin Türkiye’deki çıkarları doğrultusunda şekillendirilen bir dış politikadır ve AK Parti’nin kuruluşunda ve iktidara gelmesinde Batı’nın etkisinin ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Bu etki halada devam etmektedir. Çünkü Erdoğan’ı iktidarda tutacak olan bir başka faktörü yani başta MHP ve CHP olmak üzere muhalefetide Batı ve İsrail dizayn ettiği ve Cumhur ittifakına doğrudan yada dolaylı monte ettiği için Erdoğan ve Batı-İsrail, başlıca BOP,ta ve diğer tüm Batı – İsrail çıkarlarını göz etmedeki hamlelerinde ve sonuçlarını kabul etirmede köpeksiz köyde değneksiz gezme hesabı çok rahattır.
Kaynakça:
Kitaplar:
1. Bengü, H. (2020). Erdoğan ve AK Parti: Türkiye’nin Siyasi Dönüşümü. İstanbul: Yedinci Sanat Yayınları.
• Bu kitap, AK Parti’nin kuruluş süreci, Erdoğan’ın politik kariyeri ve Türkiye’nin dış politikadaki dönüşümü üzerine geniş bir inceleme sunmaktadır.
2. Yavuz, M. H. (2009). The AKP and the Politics of Modernization in Turkey. New York: Palgrave Macmillan.
• AK Parti’nin modernleşme ve dış politika stratejilerini ele alan bu kitap, özellikle Batı ile ilişkilerin gelişimini irdelemektedir.
3. Barkey, H. J. (2015). Turkey’s Kurdish Conflict: A Historical Perspective. London: Routledge.
• AK Parti’nin iç ve dış politikalarını şekillendiren Kürt meselesi ve Batı ile ilişkiler üzerine detaylı bir analiz sunar.
Makaleler:
1. Dilipak, A. (2008). Türkiye’de Siyasi İslam ve Batı ile İlişkiler: Yeni Bir Dönem. Türk Siyaset Bilimi Dergisi, 12(2), 25-42.
• Abdurrahman Dilipak’ın Batılı yetkililerle yaptığı görüşmelerden ve Erdoğan’ın politikalarının Batı ile ilişkileri nasıl şekillendirdiğinden bahseden bir makale.
2. Avar, B. (2007). Refah’tan AK Parti’ye: Batı’nın Türkiye’deki Stratejisi ve Erdoğan’ın Yükselişi. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 23(4), 78-92.
• Banu Avar’ın Batılı diplomatların Türkiye’deki siyaseti nasıl yönlendirdiğine dair anlatımları ve Erdoğan’ın Batı ile olan ilişkilerini incelediği bir makale.
3. Çolak, M. (2014). AK Parti ve Batı: Hegemonik Güçlerin Türkiye’deki Politikaları Üzerine Bir İnceleme. Siyasi Araştırmalar Dergisi, 27(5), 115-131.
• AK Parti’nin dış politika çizgisini ve özellikle ABD ve NATO ile olan ilişkilerindeki değişimleri ele alan bir akademik çalışma.
Gazetecilik Raporları:
1. Koru, F. (2002). Türkiye’nin Dış Politikası: AK Parti’nin Stratejik Seçimleri. Hürriyet Gazetesi, 15 Ocak 2002.
• Fehmi Koru’nun yazdığı bu makalede, Erdoğan’ın dış politikada Batı ile nasıl işbirliği yaptığına dair gözlemler bulunmaktadır.
2. Ilıcak, N. (2010). AK Parti’nin İç ve Dış Politika Dönüşümü. Milliyet Gazetesi, 12 Mart 2010.
• Nasıl Erdoğan ve AK Parti’nin iç ve dış politikaları zamanla Batı ile uyumlu hale geldiği üzerine yazılmış bir analiz.
3. Akarcalı, B. (2003). Erdoğan’ın Yükselişi ve Batı’nın Türkiye’ye Bakışı. Yeni Şafak Gazetesi, 22 Kasım 2003.
• Bu makale, Batı’nın Erdoğan’a ve AK Parti’ye olan bakışını detaylı bir şekilde ele almaktadır.
Röportajlar ve Sözlü Tarih:
1. Dilipak, A. (2017). Türkiye’nin Siyasi Geleceği ve Batı ile İlişkiler: Bir Röportaj. Röportaj: Hüseyin Yalçın, Türkiye’nin Geleceği ve Batı İlişkileri Üzerine Sözlü Tarih, 3. Baskı.
• Abdurrahman Dilipak’ın, Batı’nın Türkiye politikasına etkileri üzerine yaptığı röportajlardan elde edilen bilgiler.
2. Mütercimler, E. (2015). Türkiye’de Erdoğan ve Batı’nın Etkisi: Erol Mütercimler ile Söyleşi. Siyasi Analiz Dergisi, 27 Eylül 2015.
• Erol Mütercimler’in, Erdoğan ve AK Parti’nin yükselişine dair Batılı bağlantılara dair yaptığı açıklamalar.
Resmi Belgeler ve Beyaz Belgeler:
1. ABD Dışişleri Bakanlığı (2001). Turkey: A Partner in the Middle East and Beyond. Washington D.C.: U.S. Department of State.
• ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan ve Türkiye ile ilişkilerdeki stratejik önemi vurgulayan bir rapor.
2. NATO Genel Sekreterliği (2003). NATO-Turkey Relations: A Key Partnership in Global Security. Brussels: NATO Headquarters.
• NATO’nun Türkiye ile olan ilişkileri, özellikle AK Parti’nin iktidara gelmesinden sonra Batı-Türkiye ilişkilerinin nasıl şekillendiğine dair bir belge.
Konferans ve Seminer Notları:
1. Graham Fuller (2007). Turkey’s Role in the Middle East: A Geopolitical Analysis. Konferans Sunumu: Carnegie Endowment for International Peace.
• Graham Fuller’ın Türkiye’nin Orta Doğu’daki rolüne dair yaptığı analiz, AK Parti’nin dış politikada nasıl bir strateji izlediğini anlamaya yardımcı olmaktadır.
2. Baykal, D. (2004). AK Parti’nin Dış Politika Stratejileri ve Batı ile İlişkiler. Konferans: Türk Siyasi Enstitüsü, Ankara Üniversitesi.
• Deniz Baykal’ın, AK Parti ve Batı arasındaki ilişkiler üzerine yaptığı açıklamalar.
Internet Kaynakları:
1. Makaleler ve Analizler. (2019). AK Parti ve Batı: Stratejik Ortaklıkların Gelişimi. www.siyasetbilimi.org.
• İnternetteki güncel analizlerden biri, AK Parti’nin dış politika ilişkilerinin derinleşmesini ve Batı ile olan stratejik bağlarını anlatmaktadır.
2. Erdoğan ve Batı İlişkileri. (2020). AK Parti’nin Kuruluşu ve Batı ile İlişkiler: Batı’nın Türkiye’deki Stratejik Etkisi. www.dipnotdergisi.com.
• AK Parti’nin kuruluşundan itibaren Batı ile ilişkilerinin evrimi üzerine kapsamlı bir yazı.
Çeşitli Belgeseller ve Video Kaynaklar:
1. Dokuzuncu Hükümet: AK Parti’nin Yükselişi. (2017). YouTube – TRT Belgesel.
• Bu belgesel, AK Parti’nin siyasi tarihini ve Batı ile ilişkilerini ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır.
Bir yanıt yazın