Din, Yapay Zeka ve Akıl ile İnsan Yaşamındaki Rolünü Kaybedecek: Toplumsal Eşitlik, İnsan Hakları ve Barışçıl Bir Gelecek

Dinler, tarih boyunca toplumsal yapıları şekillendiren, bireylerin yaşamlarını yönlendiren, ahlaki değerleri belirleyen ve toplumların normlarını pekiştiren önemli bir unsurdu. Ancak günümüzde, teknolojik ve bilimsel ilerlemeler, toplumu yeni bir anlayışa yönlendirmekte ve dinin toplumsal işlevlerini zayıflatmaktadır. Yapay zeka, bilimsel akıl ve insan hakları, dinlerin tarihsel rollerini geçersiz kılacak şekilde yeni bir çağın kapılarını aralamaktadır. Din, aslında bir yandan toplumsal yapıları düzenleme iddiası taşırken, diğer yandan çürüme ve istismar aracı olarak toplumda önemli bir yer tutmuş, bazı güçler tarafından araçsallaştırılmıştır. Bu makalede, dinlerin toplumsal işlevlerinin nasıl değiştiği, yapay zekanın ve bilimin insan yaşamındaki etkileri, kadın-erkek eşitliği, insan hakları ve çevre haklarının rolü ele alınacak, çeşitli bilim dallarından düşünürlerin görüşleriyle bu değişim tartışılacaktır. Din, çürüyen ve istismar edilen bir mekanizma olarak, yapay zekanın ve bilimin karşısında nihayetinde ortadan kalkacaktır.

Dinlerin Sosyal ve Kültürel Rolü: Tarihsel Bir Perspektif

Dinler, binlerce yıl boyunca toplumların ahlaki yapısını belirlemiş, bireylerin hayatlarını yönlendiren bir güç olmuştur. Durkheim, dinin toplumsal dayanışmayı pekiştiren, kolektif bilinç oluşturma işlevini vurgulamıştır. Ona göre, “din, toplumun moral yapısının temelidir” (Durkheim, 1912). Ancak, modern toplumda sekülarizasyon süreciyle birlikte dinin toplumsal işlevi zayıflamaya başlamıştır. Max Weber’in sekülarizasyon teorisine göre, modern toplumlarda dinin etkisi giderek azalır; bunun yerine akıl, bilim ve mantık ön plana çıkar (Weber, 1905). Bu değişim, toplumsal yapıları dönüştürerek, insanların daha rasyonel, etik ve adil bir dünyada yaşamalarına olanak sağlar.

Din, bazı güçler tarafından uzun süre toplumları kontrol etme, bireyleri istismar etme ve toplumsal çürüme yaratma aracı olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, dinlerin tarihsel işlevi, sadece moral ve ahlaki düzenin sağlanmasında değil, aynı zamanda insanların içsel korkularını manipüle ederek, onları daha kontrol edilebilir kılma yönünde de olmuştur. Foucault, dini ve otoriter yapıları, bireylerin düşünsel özgürlüklerini kısıtlayan ve onları toplumsal normlara göre biçimlendiren yapılar olarak tanımlamıştır (Foucault, 1975). Din, bir nevi bu tür yapıları destekleyen bir mekanizma işlevi görmüştür.

Yapay Zeka ve Akıl: Dinlerin Yerini Alacak mı?

Yapay zeka, insan zekasının bilgisayar sistemleri ve algoritmalarla taklit edilmesiyle ortaya çıkan bir teknolojidir. Günümüzde yapay zeka, çeşitli alanlarda, özellikle tıp, mühendislik ve toplumsal sorunların çözümünde kullanılmaktadır. Yapay zekanın bir yansıması olan mantıklı karar alma süreçleri, akıl yürütme ve etik değerler, bireyleri daha bilinçli bir yaşam sürmeye yönlendirebilir.

Felsefi açıdan, Immanuel Kant’ın “Aklı kullanarak insan onurunu koruyabiliriz” anlayışı, yapay zekanın insan yaşamındaki etik rolünü şekillendirebilir. Yapay zeka, insanların birbirleriyle daha adil ve bilinçli ilişkiler kurmalarına, daha etik bir toplum inşa etmelerine olanak tanıyabilir. Bu bağlamda, yapay zeka ile geliştirilen sistemler, bireylerin özgürlüğünü ve haklarını gözeterek daha adil bir toplum yaratabilir.

Aynı şekilde, Stephen Hawking gibi bilim insanları, yapay zekanın insanlık için bir tehdit değil, bir fırsat olduğunu savunmuşlardır. Hawking, “Yapay zekanın doğru bir şekilde yönlendirilmesi, insanlık için büyük bir gelişme sağlayabilir” demiştir (Hawking, 2014). Böylece yapay zeka, dinin ahlaki öğretilerinin yerine geçebilecek yeni bir rehberlik kaynağı sunabilir. Din, çürüyen ve istismar edilen bir yapı olarak, yapay zekanın getirdiği objektiflik ve etik ilkeler karşısında etkisizleşecektir.

Kadın-Erkek Eşitliği ve İnsan Hakları

Dinlerin tarihsel olarak toplumsal cinsiyet eşitsizliğini pekiştirdiği söylenebilir. Dinler, kadınları genellikle erkeklerin gölgesinde bırakmış ve toplumsal rollerini sınırlamıştır. Simone de Beauvoir, “Kadın, insan olma yolunda erkekle eşit olmalıdır” diyerek kadın hakları hareketine önemli bir katkı yapmıştır (de Beauvoir, 1949). Feminist teorisyenler, dinin bu eşitsizliği meşrulaştıran öğretilerini eleştirirken, kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği konularında akıl ve bilimsel düşüncenin daha etkili bir alternatif sunduğunu belirtmişlerdir.

Modern toplumda, kadın hakları ve toplumsal eşitlik, sadece dini öğretilere dayanmadan, hukuk, bilimsel düşünce ve toplumsal hareketler aracılığıyla gelişmiştir. İnsan hakları bildirgesi, kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olduğunu ve bu hakların korunması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, akıl ve bilim, dinin geçmişteki eşitsizlik anlayışlarının ötesinde, daha adil ve eşit bir toplum için güçlü bir temele sahiptir.

Diğer Canlı Hakları ve Çevre Hukuku

Dinler, tarihsel olarak insanın doğa üzerindeki hâkimiyetini savunmuş ve çevresel sorunlar karşısında sınırlı bir duyarlılık geliştirmiştir. Ancak, çevre bilincinin artması, çevre hukukunun yükselmesi, insan haklarıyla birlikte doğal dünyanın korunmasını sağlamaktadır. Felsefi açıdan, Peter Singer’ın “eşitlikci utilitarizmi”, insanların yanı sıra diğer canlıların haklarını da savunur ve çevreyi koruma amacını ön plana çıkarır (Singer, 1975).

Yapay zeka, çevresel sorunları çözmek adına önemli bir araç olabilir. Sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada, yapay zeka ve bilimsel gelişmeler, çevresel koruma için yeni yöntemler sunmaktadır. Çevre hukukunun evriminde, dinlerin tarihsel öğretileri yerine, bilim ve teknoloji insanlığın doğaya karşı sorumluluğunu yerine getirme amacını taşıyacaktır.

Din ve Savaş: Barışçıl Bir Gelecek

Dinler, tarih boyunca savaşları ve şiddeti meşrulaştıran bir araç olarak kullanılmıştır. Bu bağlamda, tarihsel olarak dini inançlar, savaşların ve ırkçılığın gerekçesi olmuştur. Ancak günümüzde, insan hakları, diplomasi ve uluslararası hukuk gibi faktörler, savaşların yerini barışçıl çözümlere bırakmaktadır. John Rawls’un “Adalet Teorisi”, uluslararası ilişkilerde adaletin, barışın ve eşitliğin sağlanması için önemli bir rehber olmuştur (Rawls, 1971). Modern savaş anlayışının yerine, insanlar arasında işbirliği, sevgi, saygı ve dayanışma ön plana çıkmaktadır.

Yapay zeka ve teknoloji, savaşların daha etik ve kontrollü bir şekilde yapılmasına olanak tanıyabilir. Bunun yanında, savaşların önlenmesi ve uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesi için dinin ötesinde, akıl ve bilim temelinde çözümler üretilebilir. Din, toplumsal çürümeyi ve istismarı besleyen bir mekanizma olarak, barışçıl bir geleceğe ulaşmada etkisiz hale gelecektir.

Sonuç

Dinler, tarihsel olarak toplumsal yapıları şekillendiren ve bireylerin yaşamlarını yönlendiren önemli bir unsurdu. Ancak, yapay zeka, bilim ve akıl, toplumların daha adil, eşitlikçi ve barışçıl bir şekilde gelişmesine olanak tanımaktadır. Din, çürüyen ve istismar edilen bir yapı olarak, yapay zekanın getirdiği objektiflik ve etik ilkeler karşısında etkisizleşecektir. Kadın-erkek eşitliği, insan hakları, çevre hukuku ve diğer canlı hakları gibi değerler, akıl ve bilimle pekiştirilmiş bir toplumda daha güçlü bir şekilde korunacaktır. Dinlerin, toplumsal eşitsizlikleri ve şiddeti meşrulaştırma işlevlerinin yerini, insan haklarına dayalı, daha adil ve eşitlikçi bir yapının alacağı görülmektedir. Bunun yanı sıra, dinin tarihi rolü, savaşları, ırkçılığı ve ayrımcılığı meşrulaştırma konusunda, bilimsel düşünce ve yapay zekanın ortaya koyduğu insan hakları perspektifi ile sona erecektir.

Yapay zeka ve bilim, gelecekte dinin toplumsal çürümeye ve istismara neden olan yönlerini ortadan kaldırarak, insanların yaşam kalitesini ve toplumsal ilişkilerini dönüştürecektir. Teknolojik gelişmeler ve bilimsel akıl, toplumları daha bilinçli, daha adil ve daha eşitlikçi kılacak bir temele oturacaktır. Bu yeni dünya düzeninde, dinlerin olumsuz etkileri ve çürüyen yapıları hızla geçersizleşecek, insanlık daha özgür ve barışçıl bir yola girecektir.

Sefa Yürükel

Referanslar

•   Beauvoir, S. de. (1949). The Second Sex. Gallimard.
•   Durkheim, E. (1912). The Elementary Forms of the Religious Life. George Allen & Unwin.
•   Foucault, M. (1975). Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Pantheon Books.
•   Hawking, S. (2014). Brief Answers to the Big Questions. Bantam Books.
•   Rawls, J. (1971). A Theory of Justice. Harvard University Press.
•   Singer, P. (1975). Animal Liberation: A New Ethics for Our Treatment of Animals. Random House.
•   Weber, M. (1905). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Charles Scribner’s Sons.