Avrupa’da balık ölümleri

Kambur somon balığı yükselişte,soyları artıyor.

Kambur somon (Oncorhynchus gorbuscha), Oncorhynchus cinsinden bir balık türüdür.

Kambur somonun ortalama uzunluğu 40 ila 50 santimetreye ulaşır, ancak maksimum 65 santimetre uzunluğa da ulaşabilir. Tıknaz ve az çok yüksek sırtlı bir vücudu var. Diğer somon balıklarıyla karşılaştırıldığında, yan çizgi boyunca uzanan 143 ila 240 puldan oluşan çok küçük pullarla karakterize edilir. Baş, gözlerin arkasına uzanan çok geniş bir ağız boşluğu ile nispeten sivri uçludur. Kuyruğun tabanı çok dardır. Kambur somon balığı parlak gümüş rengindedir, sırtı mavi ila yeşilimsi renktedir ve sırtında ve kuyruk yüzgecinin tamamında siyah oval noktalar vardır. Yanlarda az çok belirgin bir kırmızı ışıltı vardır.

Adını, çiftleşme mevsiminde cinsel açıdan olgun erkeklerin (Milchner-sütcü) baş ve sırt yüzgeci arasında oluşan yüksek tümsekten almaktadır. Milchner ayrıca çiftleşme mevsimi boyunca parlak pembe renktedir ve çenesinde belirgin bir yumurtlama kancası vardır. Yumurtlama kancası, üst ve alt çenenin uzatılması ve bükülmesiyle oluşturulur, özellikle alt çene büyüyüp kanca şeklinde bir uzantı oluşturur. Dişlerin yerini yeni, işlevsiz dişler alır ve deformasyonla birlikte yemek yemek mümkün olmaz.

Yaşam tarzı

Kambur somon balığı tuzlu suda yaşar ve yalnızca yumurtlama mevsiminde tatlı suya geçer. Haziran ayının sonundan Ekim ayının ortasına kadar yumurtlamaya hazır olan balıklar, anavatanlarının nehirlerine çıkar. Tatlı suyun neden olduğu hormonal dengedeki değişime bağlı olarak erkeklerde sadece bir hafta sonra tipik fiziksel değişiklikler (tümsekler, yumurtlama kancaları, renk değişikliği) meydana gelir. Güçlü değişiklikler, erkek balıklar arasında yumurtlama alanlarında meydana gelen rakip kavgalarla ilgilidir. Değişiklikler geri döndürülemez ve hayvanlar yumurtlamadan kısa süre sonra ölürler.

Kambur somon balığı genellikle haliçte veya kendi nehirlerinin alt kısımlarında yumurtlar. Yavrular kışın yaklaşık 90 ila 125 gün sonra yumurtadan çıkar ve ardından denize yüzmeden önce tatlı suda biraz zaman geçirir. Orada, genç kambur somon balığı başlangıçta kıyıya yakın durur ve planktonla beslenir. Bir süre sonra denize doğru ilerliyorlar. İki yıl sonra hayvanlar cinsel olarak olgunlaşır ve yumurtlamak için ev sularına dönerler.

Genç balıklar böcek larvalarını ve küçük kabukluları, denizde ise balık ve yengeçleri yerler.

Bu baligin bulundugu bölgeler

Orijinal dağıtım alanı, Kuzey Pasifik’in kıyı kesimleri ve Alaska’dan Kaliforniya’ya kadar olan nehirlere (Mackenzie Nehri’nden Sacramento Nehri’ne) ve Rusya’da Lena’dan Büyük Peter Körfezi’ne kadar uzanır. Aynı zamanda Aleutian, Kuril, Sakhalin, Commander Adaları nehirlerinin yanı sıra Hokkaido ve kuzey Hondo’da da görülür. 1939’dan itibaren Rusya’da, Beyaz Deniz’in kollarına ve Kuzeybatı Atlantik’te, Amerika’nın doğu kıyısındaki (Labrador Yarımadası) yerleşime de yerleşmiştir. İskoçya kıyılarında bu türün ara sıra gezgin olduğu biliniyor. Ancak Norveç kıyılarında önemli ölçüde yayıldı. NINA (Norsk doğa arama enstitüsü), 2021’de istenmeyen balık türlerinin Norveç nehirlerine büyük miktarda istila ettiğini bildirdi.

Yeni bir istilacı tür Avrupa nehirlerine doğru ilerliyor. Araştırmacılar bunun yerel balıklar için ölümcül olacağından korkuyor.

Avrupa yeni bir istilayla karşı karşıya: Pasifik pembe somonu Oncorhynchus gorbuscha, Arktik Okyanusu’ndan yayılıyor. Thünen Balıkçılık Ekolojisi Enstitüsü’nden Marko Freese, “Yüzbinlerce kambur somon Norveç’teki nehirlerden yukarıya göç etti” diyor. Hayvanlar nehirlerin sığ kısımlarında yumurtlar ve ölürler. Uzman, “Kambur somonun ağırlığı 3,7 kilograma kadar çıkıyor” diyor. Yüzlerce ton ölü balık nehirde yüzerse, bu çok büyük ekolojik riskler doğurur.

Balık aslında Kuzey Pasifik ve Arktik Okyanusu’nun tuzlu sularında yaşar. Adını, erkek hayvanların yumurtlama alanına giderken oluşturdukları son derece yüksek tümsekten almaktadır. Haziran sonundan ekim ortasına kadar balıklar tatlı suya doğru hareket eder ve Rusya’daki Yenisei, Ob veya Lena veya kuzeybatı Kanada’daki Mackenzie Nehri gibi nehirlerde yukarı doğru hareket eder. Diğer somon türlerinin aksine kambur somon yumurtlama sürecinde hayatta kalamaz.

Kuzey Kanada veya Sibirya’nın besin açısından fakir nehirlerinde bu bir sorun değil. Ancak bu ülkede durum şöyle: Avrupa’daki birçok nehir halihazırda tarımdan elde edilen gübre formundaki besinlerle dolu, bu nedenle birçok nehirde alg büyümesinde patlama yaşanıyor. Ayrıca çok sayıda ölü balık da varsa ekolojik denge bozulur.

1940’lı yıllarda Sovyetler Birliği, balıkçılık endüstrisi için yeni ticari stoklar oluşturmak amacıyla türleri Kola Yarımadası yakınındaki Arktik Okyanusu’nun bir kolu olan Beyaz Deniz’e yerleştirmeye çalıştı. Marko Freese, “O zamanlar bu girişimin başarısız olduğuna inanılıyordu” diyor. Sovyetler defalarca kendi kendine yetebilen bir nüfus yaratmaya çalıştı.

Artık bu girişimin başarılı olduğu gösterilebilir: Biyoçeşitlilik ve göçmen balıklar uzmanı, “2017’den bu yana Orta Avrupa’da kambur somon balığının sayısı giderek artıyor” diye açıklıyor. Finlandiya, İzlanda, İngiltere ve Danimarka’daki Buluntular – Bremerhaven’deki enstitüden Freese, “Almanya’da şimdiye kadar Elbe, Weser, Ren ve Eider nehirlerinde kambur somon tespit edildi” diyor. Hayvanlar muhtemelen Ems’i de istila etmiştir, “çok sayıda bildirilmemiş vaka olduğunu varsayıyoruz”. Balıklar, Kuzey Denizi balıkçılarının ağlarında olmasına rağmen henüz Baltık Denizi’nde bulunmuyor.

Pembe somon alabalıkla yarışıyor

Ama sadece iki yılda bir. Kambur somon iki yıllık sıkı bir döngüyü takip eder; tek yıllar çift yıllarla üremez. Freese şöyle açıklıyor: “1980’lerin ortalarında Kola Yarımadası yakınındaki son yerleşim girişiminin tuhaf bir yıl olduğunu varsayıyoruz.” Kambur somon balığı, 2017’deki ilk keşfinden bu yana yalnızca tek sayılı yıllarda tespit edildi.

Araştırmacılar kambur somonun yumurtlama alanı ve yiyecek için alabalık Salmo trutta veya Atlantik somonu Salmo salar gibi yerli türlerle rekabet ettiğinden korkuyor. Bu durum diğer istilacı türler için de geçerli. Örneğin, Kuzey Amerika kerevitleri yerli kerevitleri neredeyse tamamen yok etti ve göçmen Mısır kazı yerli türleri uzaklaştırdı.

Bunun üzerine Uluslararası Deniz Araştırmaları Konseyi işgali araştırmak için bir proje başlattı. Araştırmacı Freese, “İlk adımda çevresel DNA yöntemini kullanarak nehir suyu analizlerini inceliyoruz” diyor. Bu süreç, kambur somonun genetik materyalinin izlerini arar; bu miktar, sularımızda halihazırda kaç hayvanın yaşadığına dair sonuçlara varılmasına olanak sağlayabilir. “Eğer sayı büyükse veya artıyorsa, ikinci adımda bu istilacı popülasyonun ne gibi sonuçlara yol açtığını bulmaya çalışıyoruz.”

Ancak o zaman sorunun nasıl kontrol altına alınabileceğini düşünebiliriz. Norveç’te kambur somon balığı zaten kasıtlı olarak avlanıyor ve bentlerin veya hidroelektrik santrallerin önünde imha ediliyor: Balıklar yumurtlamak için nehirlerde mücadele ederse, insanlar için yenmez hale geliyorlar.

Pembe somon bazı yerlerde yemeklik bir balıktır.

Kambur somon balığı yenilebilir bir balık olabilir: Beyaz Deniz’de halihazırda 600 ton yakalanmıştır ve yakın bir akraba da burada büyük talep görmektedir: gökkuşağı alabalığı. Aslen kuzey denizlerinden geliyor ve ancak 19. yüzyılın sonunda Orta Avrupa’ya tanıtıldı. Ancak gökkuşağı alabalığı, yerli türleri kambur somondan neyin tehdit edebileceğini gösteriyor: Birçok yerde yerli kahverengi alabalığın yerini çoktan almış durumda, bu nedenle popülasyonları yasal gereklilikler aracılığıyla yeniden izleniyor.