Azerbaycan’da gazetecilere yönelik toplu tutuklamalar

Azerbaycan’da gazetecilere yönelik toplu tutuklamalar – Rapor

Geçen cumartesi, Doğu gazetesinin genel yayın yönetmeni Akif Asher’in yarattığı basın müzesini görmek için editörlerinin yanına gittim.

Azerbaycan Cumhuriyeti’ne ve göç tarihine dair bir müze fikrim olduğu için Akif’in topladığı malzemelerle tanışmak ve onun tecrübelerinden faydalanmak istedim.

… Meslektaşım Ruslan Rehimov ile birlikte Azerbaycan baskısının yedinci katına çıktık. Bizi sıcak bir şekilde karşılayan Âkif, üç oda halinde düzenlemiş olduğu müzesini bize tanıtmaya başladı.

Akif Gelin’in yıllardır bu alanda araştırma yaptığını biliyordum ve basın tarihimizle ilgili iki ciltlik kitap ve başka eserler okumuştum. Yıllarca kendim de bu alanın içinde olduğum için ne kadar zor olduğunu anladım.

… Akif Ghosh bizi ilk köşeyle tanıştırıyor: “Mohamed Amin Resulzadeh’in burada gördüğünüz göçte yayınladığı İstiklal gazetesinin 64. baskısına yaklaşık 1.500 Türk lirası ödedik. Onları Basın Konseyi’ne verdik. Hem milletvekili Cavanish Feyziev hem de Basın Konseyi başkanı Eflatun Amashov da aynı fikre sahipti. Bu gazeteyi satın aldılar, ben de meclise sundum. Başkent tarafından yayınlanan Doğu Rus gazetesinin 15 baskısını aldık. Biri 70-80 sterlin civarındaydı. Geriye bir tane kaldı, o da 100 lira. Malzemenin geri kalanını kendi paramla satın aldım.”

İstiklal gazetesinin köşesinde “Türkiye’nin İzinde”, “Mücahit”, “Azerbaycan” gibi dergilerin yanı sıra Rasulzade’nin “Avrupalı şair Nizami” ve Alejandro Agoğlu’nun “İstemsiz” adlı kitapları da yer alıyor.

Akif bizi bir sonraki köşeyle tanıştırıyor: “Bu, gördüğünüz Işık gazetesinin orijinali. Elimde 5 kopya var, sadece bir tanesini sergiliyoruz. Bu belgeler Yaşlı Hanım Elibeyova’nın torunu tarafından verilmiştir. 1908’de ebedi hanımın fotoğrafları. 1911 yılında yayınlanan bu gazetenin editörlüğünü yapmıştır. Torunum da bize çalışmalarından dolayı ödül takdim etti. 1920’li yıllarda Azerbaycanlı göçmenler tarafından yayınlanan Hasan Gazi Zerdab’ı tasvir eden bir belge de elde ettik.”

İkinci köşede ise “Molla Nasiruddin” (11 sayı), “Fuuzat”, “Dabistan, Mektep” dergileri, Şamil Kurbanov’un gözlük ve makine yazıları, 1960’lı ve 1970’li yılların diktatörlüğü, devrin fotoğrafları, Hamlet Kasımov’un beratı, Sabir’le ilgili nadir bir kitap, Ezeyer Haggay’ın çalışma masasındaki fotoğrafı, Alejandro Agoglu’nun fotoğrafı, matbaa ile ilgili tabelalar ve karmaşık kaplar yer alıyor. Kuşların bulunduğu odalar Galileo MohamedGuluzadha, Mohamed Agha Shah, Elijah Hushanzadeh, Ezra Haggai ve diğerlerinin duvarlarında asılı. Bu portreler 150-300 el yazması değerindedir.

Damat Akif, basın tarihi ile ilgili devlet arşivlerinden elde edilen belgelerin bir kopyasını gösteriyor ve ilginç bir bilgi paylaşıyor: “1911 yılında Azerbaycan’da gazetecilere yönelik toplu tutuklamalar oldu. Oruç Orucov, aralarında Alejandro Kamal’ın da bulunduğu yaklaşık 8 gazetecinin evinde Türk izleri aradı. Elde ettiğimiz belgeler de bu gerçeği içeriyor” dedi.

Müzede ayrıca Hazar gazetesinin konuk listesinin kopyaları ve İsa’nın oğlu Asur’a gazete satışına ilişkin bir belge de bulunmaktadır.

Akif Ghosh bizi son köşedeki malzemelerle tanıştırıyor: “Bu, 1950’li yıllarda Türkiye’de Güney Azerbaycan halkının çıkardığı Umut gazetesidir. 11 numara var. Yaklaşık 180 sterline satın aldım. Yine Vatikan Yolu diye güneyde bir gazete var. Çeşitli dergi ve gazetelerden sansür belgelerinin kopyalarını topladım. Müzenin kütüphanesinde ise basın tarihine dair kitaplar yer alıyor. Kim gelip araştırma yapmak isterse rahat eder” dedi.

Müzedeki en eski gazete 136 yıllık: “Gördüğünüz bu gazete zia, 1881 yılında basılmış. Orijinal…”

… Akif Süryani Basın Müzesi’nden güzel izlenimlerle ayrılıyoruz. Keşke müze daha da zenginleşebilse, daha geniş bir alana taşınabilse.

axar .az / TURKİSHFORUM – ABDULLAH TÜRER YENER