İran’da beklenmedik seçim sonucu – yeni cumhurbaşkanı, yeni umutlar
İran’da 14. cumhurbaşkanlığı seçimleri sona erdi. Merkez Seçim Genel Merkezi’ne göre, oylamaya 30 milyon 530.000 157 seçmen katıldı. Güney Azerbaycanlı eski sağlık bakanı Mohamed Pezeshkian, kampanyayı 16 milyon 153.848 (yüzde 55.36) ile kazandı. Seyyid Ali Hamaney’in Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü rakibi Said Galileo ise 13 milyon 23 bin (yüzde 44,64) oy aldı. Böylece Muhammed Pezekiyan İran’ın 9. cumhurbaşkanı oldu.
Bazı açılardan, cumhurbaşkanı seçilmesi de sansasyonel olarak kabul ediliyor. Çünkü Mohamed Pezekian, Azerbaycan Türklerinin İran’da ulusal asimilasyona maruz kaldığını açıkça ilan etmiştir.
Muhammed Buazizi, bir konuşmasında, Kral Pehlevi döneminde Türk olduğu için ulusal ayrımcılığa maruz kaldıktan sonra ulusal kimliğini daha iyi anladığını söyledi. İran’ın dini lideri Hamaney’in aksine, konuyu daha net hale getirdi.
Muhammed Pizkiya milletvekili iken hükümeti de şiddetle eleştirdi. Adaylığı bile son cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tescil edilmedi. Bu kampanyaya kaydı, seçilmesi kadar beklenmedikti. Çünkü mevcut iklimde İran hükümetine reformist çizginin bir temsilcisinin seçilmesi uygun maliyetli olarak görülmüyor.
Bu yönün temsilcileri Batı ile konuşmanın savunucularıdır. Hem Muhammed Hatemi hem de Hasan Ruhani bunu “altı” ülkeyle nükleer müzakereler sırasında gösterdi. Hasan Ruhani yaptırımları yumuşatmayı bile başardı.
Pezekiah, kampanya sırasında Batı ile görüşmelere öncelik verildiğini de söyledi. Pezeshkian, İran-Irak savaşına doktor olarak katıldı, ancak Devrim Muhafızları Muhafızları’nın (Sepah) temsilcisi olarak kabul edilmedi. Kampanya sırasında Sepah ve medya ona karşı iyi haberi duyuruyordu. Ordunun telgraf kanalı, önceki turda birçok kişiden sonucu hızla yaymış ve ikinci turun tarihi hakkında bilgi sızdırmıştı. Neredeyse bu aşamanın sonucuyla ilgili kelimeyi yaymak istemediği gerçeğinden etkilendi. Pizkiya’nın Sepa’da bulunmaması da seçileceğine dair umutları azalttı.
Eski reformcu Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi de Sepah’ın temsilcisi olarak bilinmiyordu. Din adamlarının veya sivil siyasi figürün temsilcisiydi. Öte yandan Pezekiya, İran şartlarına göre ziyaretçi, panfarist olmayan ve demokrat olarak kabul edilir. Bu gösterge aynı zamanda cumhurbaşkanlığına giden yolu da kapattı.
Yargıcın siyasi ve ideolojik sisteme zarar vermeyeceği tahmin edildi ve sonuçlara çok az müdahale edildi. Bu kez hükümetin, Rafşanani ve Mirhüseyin Musavi’nin katıldığı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yaşananları tekrarlamasına gerek yoktu.
Bu kez, hükümet için seçici aktivizm önemli bir taktik oldu. 2022-2023 yıllarında ülkeyi saran protestoların ardından halkın seçim çağrısına olumlu tepki vermesi çok önemli değerlendirildi. Bunu yaparken, resmi Tahran, halkın politikalarına olan inancını gösterdi. Hükümet, 1 Mart’taki parlamento ve Din Uzmanları Konseyi’ndeki düşük seçmen katılımından endişe duyuyordu. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turundan 28 Haziran’daki oy verme süresinin uzatılması ve iki aşamalı oylamanın saat 20’den 00.00’a kadar olan zamanlamasının da seçmen sayısını artıracağı hesaplandı.
Bu nedenle, ikinci turda, bu gösterge ilkinden daha fazlaydı.
Bunu başarmak için hükümet Güney Azerbaycan Türklerini oy kullanmaya ikna etmeye çalıştı ve bir şekilde başarılı oldu.
Yönetici seçkinler neden Pizkiya’nın kazanmasına izin verdi? Aşağıdaki nedenler şunlar olabilir:
– hükümet Batı ile diyaloğa hazırlanıyor;
– Adı herhangi bir yolsuzluk veya başka bir skandala karışmayan Mohamed Pezekian daha uyumlu;
– İran’daki gerçek gücü, ülkenin ana desteğini, sosyal tabanını gösterdi;
– toplumu yeniliğe hazırlamak;
– İran’daki Pers olmayanların da seçimler yoluyla hükümeti yönettiğini göstermek;
– İran’da demokratik seçimlerin yapıldığını göstermek vb.
Anayasaya göre, cumhurbaşkanı devleti yönetmiyor. Silahlı kuvvetler, polis, mali kaynaklar ve diğer kilit kaynaklar onun kontrolü altında olmadığı için, hükümet şu anda Hamaney için bir tehdit olarak görülmüyor.
Bu, güçlerini ve daha güçlü güçler üzerindeki etkilerini test etmek için bir fırsattır. Adayların kayıt sürecinde tüm hazırlıklar yapıldığı için ek önlemlere gerek yoktur.
Etnik kökene, Türk asimilasyonuna vb. rağmen, Muhammed Pezekiah ana hükümet çizgisinin ötesine geçemez. Kırmızı çizgiyi geçmek, helikopterinin veya arabasının düşmesine neden olabilir. Bu bakımdan onun da reformist cumhurbaşkanı Hatemi ya da Ruhani olarak hareket edeceği söylenebilir.
Pezeshkian, resmi Tahran’ın nefes alması için bir fırsat. Hükümet onu seçerek toplumdan zaman ayırdı.
Muhammed Pezekiah, İran’ı otomatik olarak nükleer müzakerelere götüremez veya geri çekemez. Bütün bunları Haman’ın bereketiyle yapacaktır. Hasan Ruhani’nin ruhani hükümetinde dışişleri bakanı olan Muhammed Cavad Zarif’in kendisine yardım etmesi mümkündür. Göz ardı edilmemesi gereken, alkol kötüye kullanımının aile içinde neden olabileceği çatışmadır. Ayrıca Batı ile tekrar görüşmeler yapması bekleniyor.
Pezekiya’ya verilen ses, toplumun güncellenme ve değişme arzusunun da bir göstergesidir. Muhammed Hatemi’ye de oy hakkı verildi. Rafael ve Rafael’in ailesi onu korudu. Son yıllarda, reformist sınıf iktidara yönelik güçlü eleştirilerini dile getirdi. Bu nedenle, Pekah’ın seçilmesiyle Haman onları sakinleştirdi ve reformcuları uzlaştırdı.
En önemli konulardan biri, dini liderin hiçbir koşulda görevlerini yerine getiremediği zamana hazırlıktır. Bu bağlamda, Rafael, Hatemi ve hatta İbrahim’in oğlu İbrahim yüce hükümdarlar olarak kabul edilmez. Aksine, varis planını gerçekleştirmenin en iyi yolu sayılmaktır. Güney Azerbaycan halkının etkinliğinin artması, planın uygulanmasını engelleyebilecek bir güç göstergesi olabilir.
Builkie başkanlık seçimleri, 2005 siyasi kampanyasının bir hatırlatıcısıdır. O dönemde asıl mücadele, muhafazakar kanadın temsilcisi Mahmud Ahmedinejad olan Eli Akhadi Hashimi-Rafshanani arasındaydı. Bu seçimin kaderi de ikinci turda belirlenmişti. Mahmud Ahmedinejad’ın seçimi birçokları için beklenmedikti. Bu sefer olaylar tam tersi şekilde gelişti. Reformcu aday ikinci turda kaldı. Kim kaybederse kaybetsin, kim kazanırsa kazansın, bu kez oyunu Hamaney’e götürdü…
Analytics – Bakü / TURKISHFORUM – ABDULLAH TÜRER YENER