Rastgele alınan ayrıntıların hatırlanması epizodik hafızayı gösterir.
Akıllı kuşlar: Alakargalarin yalnızca yiyeceklerini nereye sakladıklarını hatırlamakla kalmıyor, aynı zamanda bir deneyin gösterdiği gibi zihinsel olarak zamanda yolculuk etme yeteneğine de sahipler. Bu, kuşların açıkça öğrenilmemiş izlenimleri rastgele hatırlayabildiği anlamına gelir. Rastgele “aksesuarları” hatırlama yeteneği, epizodik hafızanın ve dolayısıyla uzun süredir yalnızca insanlara özgü olduğu düşünülen bir yeteneğin göstergesi olarak kabul ediliyor.
Kargalar, kuzgunlar ve bunlarla ilgili alakargalar, yerel kuşlar arasında akıllı olanlar olarak kabul ediliyor. Alet kullanırlar, sayabilirler, hafıza oyunları oynayabilirler ve karmaşık sosyal davranışlara sahiptirler. Akıllı kuşlar ileriyi bile planlayabilir. Bazı alakargaların yalnızca yiyecek saklandıkları yerleri hatırlamakla kalmayıp, aynı zamanda hangi yiyecek deposunun en hızlı şekilde bozulduğunu tam olarak bildikleri ve bu nedenle ilk önce onu boşalttıkları da bilinmektedir.
Hayvanların epizodik hafızası var mı?
Ancak Cambridge Üniversitesi’nden James Davies ve ekibi, kuşların özellikle karmaşık bir hafıza biçimi olan zihinsel zaman yolculuğuyla neler yaptığını artık daha ayrıntılı bir şekilde inceledi. “Bu, zihinsel olarak geçmişe bakma ve geçmiş olayları hatırlama yeteneğini ifade ediyor” diye açıklıyorlar. Bu yetenek, epizodik hafızanın temeli olarak kabul edilir ve hayvanlarda uzun süredir reddedilmiştir.
Sorun: “Biz insanlar için bu tür bilinçli hatırlamanın kanıtı, dile dayalı raporlarla yakından bağlantılıdır. Ancak bu yeteneğin dilsel olmayan araçlar kullanılarak nasıl gösterilebileceği tartışmalıdır” diyor Davies ve meslektaşları. Bu nedenle, ilk belirtiler olmasına rağmen özellikle karga ve alakargaların böyle bir zihinsel zaman yolculuğu yapıp yapamayacakları belirsizliğini korudu.
Zihinsel zaman yolculuğu ve rastgele anılar
Bu nedenle Davies ve ekibi, zihinsel zaman yolculuğunun bir bileşenini gösterebilecek bir deney geliştirdi ve gerçekleştirdi: rastgele fark etme. Biyologlar bunun ne anlama geldiğini şöyle açıklıyor: “Biz insanlar belirli bir deneyimi hatırladığımızda, çoğunlukla olayın o sırada bizim için önemsiz olan ayrıntılarını da hatırlarız” dedi ekip. Örneğin, süpermarkette en son alışveriş yaptığımız zamanı düşündüğümüzde, kasiyerin gömleğinin rengi veya bir floresan lambanın titremesi gibi önemsiz bilgileri de zihnimizde görürüz.
Biyologlar alakargaların aynı zamanda rastgele bilgi depolayıp geri getirip getiremeyeceğini öğrenmek için bunu yedi alakargayla (Garrulus glandarius) test etti. Bunlar aslında, yanlarındayken bir parça yiyeceğin birbirine benzeyen birkaç fincandan hangisinin altına yerleştirildiğini hatırlamak üzere eğitilmişlerdi. Başarı için tek belirleyici faktör kupanın sıradaki konumuydu.
Önemsiz şeyler önemli hale geldiğinde
Araştırmacılar daha sonra görevi değiştirdiler: Bardakların artık renkli, geometrik şekiller biçiminde görsel özellikleri vardı; ancak başlangıçta yalnızca konumları önemliydi. Bu nedenle desenler başlangıçta kuşlar ve görevleri açısından ilgisiz bilgilerdi. Ancak Davies ve ekibi deney düzeneğini değiştirip yiyecek parçasının konumu ne olursa olsun her zaman belirli bir desene sahip bir bardağın altında olmasını sağladığında bu durum değişti.
Geriye dönüp baktıklarında alakargalar, yiyeceğin bulunduğu bardağın nasıl bir desene sahip olduğunu hatırlayacaklar mıydı? Yiyecek parçası beklenen konumda değilse, vakaların en az yüzde 70’inde kuşların doğru etiketli bardağın altına baktığı ortaya çıktı. Biyologlar, “Bu, alakargaların, hatırladıkları sırada kendileri için özel bir değeri olmayan ayrıntıları da hatırladıklarını gösteriyor” diyor.
Alakarga geriye bakabilir, yani geçmişi hatırlayabilir
Davies ve meslektaşlarına göre bu, alakargaların aynı zamanda bir tür zihinsel zaman yolculuğu yapma yeteneğine sahip olduklarını gösteriyor: Bir şeyi hatırladıklarında, biz insanların yaptığına benzer şekilde, zihinlerinde rastgele ayrıntılar da beliriyor. Biyologlar, “Bu, olaysal hafızamıza yakın bir yetenek” diyor. Alakargalarin bu gelişmiş hafıza biçimini, yiyecek saklamanın bir parçası olarak geliştirdiğinden şüpheleniyorlar.
Örneğin zihinsel zaman yolculuğu, kuşların yiyeceğin türünü ve dolayısıyla beklenen raf (dayanıklılık) ömrünü hatırlamasını kolaylaştırabilir. Kuşlar ayrıca diğer kuşların yiyecek saklanma yerlerine baskın yaparken ayrıntılara yönelik iyi hafızalarından da yararlanır.