Tayyare Cemiyeti

Mustafa Kemal Atatürk ve Cevat Abbas Gürer, Türk Kuşu Açılışında 3 Mayıs 1935 Havacılık ve Spor Dergisi, Sayı 142-43

Tayyare Cemiyeti’nin 16 Şubat 1925 tarihinde kurulmasının 99.yıldönümüde bazı anımsatmalar:

·      Kara ve Deniz Kuvvetleri’nin yanında Hava Kuvvetleri’ne çok fazla önem veriliyordu.

·      İstiklal Savaşı biter bitmez Gaziemir Hava Meydanı kurulmuş, Yunanlılardan ele geçirilen ve elde kalan uçaklarla derhal eğitim uçuşlarına başlanmıştı

·      Gazi Mustafa Kemal (Atatürk)’in yol göstermesi THK(Tayyare Cemiyeti-Türk Hava Kurumu) 16 Şubat 1925 tarihinde kurulur.

·      Kurucu başkan Cevad Abbas (Gürer) kuruluş amacını “ ….. Muhterem arkadaşlar; Millet Reisi Cumhur Gazi Mustafa Kemâl Paşa Hazretleri nutki iftitahilerinde (TBMM açılış konuşmasında) müdafaai memleketten (vatan savunmasından) bahis buyururlarken askeri alanda mühim ve müessir bir âmil mahiyetinde bulunan kuvai havaiyeye (hava kuvvetlerine) bilhassa nazarî dikkati çekmiştir…… İşte bu bariz hakikattir ki muazzez vatanımızın yeni bir silahla bir an evvel donatılması emrinde büyük milletin yiğitliğine dayanacak ve devletin geçerli kanunları dâhilinde bütün memleketi içine alacak, kara ve deniz hava kuvvetlerine yardım cemiyetinin kurulmasına teşebbüs edilmiştir.” sözleri açıklar.

·      15 Mart 1925’te Cevat Abbas başkanlığında yapılan ilk idare heyeti toplantısında Fen Şubesi’ne Pilot Şakir Hazım Bey getirilmiş, Vecihi Bey ise Baş Tayyareci (pilot) yapılmıştır. Büyük bir azim ve istekle çalışmaya başlayan cemiyetin faaliyet sahası bütün Türkiye’yi kapsamaktaydı.

·      Temel amacı; ordunun hava kuvvetleri için satın alınan uçakların finansal ihtiyacının halkın katılımı ile karşılanması olan cemiyet, parasal kaynak yaratmak için çeşitli yöntemler kullanmıştır. Cemiyetin gelir kaynakları arasında en yaygın olarak bilineni “Tayyare Piyangosu”, üye aidatları ve toplumsal alanlarda bağış toplama faaliyetleridir. Bunların yanı sıra; çeşitli faaliyetlerden elde edilen gelirler, yasalarla düzenlenerek çeşitli işletmelerin gelirlerinden pay ve resmi evraklardan “harç” gelirleri de cemiyetin amacı için para toplanmasında kullanılmıştır.

·      Cevat Abbas Bey ve ekibi tarafından yapılan yoğun çalışmalar neticesinde, Türk Tayyare Cemiyeti 1925 yılı Haziran ayı sonlarına doğru il ve ilçelerde toplam 320 şubeye ulaşmıştır. Toplam bağış miktarı ise 2 milyon 600 bin lira civarında olmuştur. Bu durumda Cevat Abbas Bey, hedeflerini büyütmüştür. Hava Kuvvetleri’ni oluşturabilmek için Tayyare Mektebi (uçuş okulu), Makinist Mektebi (uçak teknisyeni okulu) ve uçak fabrikaları kurma yönünde adımlar atılmasını planlamıştır. Bu nedenle, Başbakan İsmet İnönü ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak Paşa’nın izni ile Avrupa havacılık sanayisini incelemek üzere 5 Temmuz 1925-5 Eylül 1925 tarihleri arasında iki aylık bir gezi düzenler

·      Almanya Fransa ve İtalya havacılık sanayilerini inceleme gezisi, çok başarılı geçmişti. Tayyare mektebi kurmak için eğitim uçakları alınmış ve Yeşilköy’de bir makinist mektebi kurmak için de sözleşmeler imzalanmıştır.  

·      Cumhurbaşkanlığı Arşivi’ndeki belgelere göre Atatürk, 8 Eylül 1925 tarihinde 8863 lira 20 kuruş, 6 Aralık 1925 tarihinde 8862 lira 65 kuruş bağışta bulunmuştur. Bu bağışlardan biri ile Cevat Abbas Bey tarafından uçuşa elverişli olarak tespit edilen Ahi Mesut Çiftliği (bugünkü THK Etimesgut tesisleri), Türk Tayyare Cemiyeti adına 8 bin 500 liraya satın alınmıştır.

Türk Hava Kurumu’ nun şimdiki halinin Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun durumundan çok da farklı olmadığı kamoyu bilgisindedir.

             (Bu yazı derlemedir.)