Para ve Kapitalizm
Marx’ın parasal ekonominin tümü için geçerli bir kuram kurmak istemesi, bu kuramın, öylece, kapitalizmin çözümlemesine yardımcı olacağı ve ardından sadece onu eleştirmek için değil, ama elde edilecek verilerle Kapital’in (yani sermaye’nin) bir bütün olarak ‘ne’ olduğunu ortaya koymak içindir.
Oysa paranın, önceden belirlenmiş olması kapitalist olguların parasal kuramını vermeye yetmemekte, para kuramının tüm etkisi sadece finansman yönüne olmaktadır (1).
Yani, para kuramının kapitalist üretim kuramına eklemlenmesi, kapitalizmin finansman koşullarının incelenmesine yaramaktadır.
İlk aşamada, para kapitalistik bir araç olarak ortaya çıkmakta ve parasal çözümleme tarafından belirlenmiş bir ‘kavram’ olarak finansmanın çözümlemesine yardımcı olmaktadır.
Böyle olunca da, finansman sorunu, sadece parasal olanakların kullanımında uygun oranların kullanım sorununa dönüşmektedir.
Bununla birlikte, Marx’a göre, kapitalist üretimle eşzamanlı olarak gelişen finansmanın özgün mekanizmaları, ‘parasal sistem’den ayrı bir ‘kredi sistemi’ oluşturmaktadır, ki bu da ‘kredi sistemi’nin bir başına ele alınmasını gerektirmektedir.
Yani Marx, ‘para’ ile ‘kredi’yi biribirinden ayırmakta ve ayrıca ‘kredinin parasal kuramı’nı yapmaya yönelmektedir.
Nitekim Schumpeter de ‘kredinin parasal kuramı’ ile ‘paranın kredisel kuramı’nı biribirlerinden ayırmaktadır (2).
Marx, öncelikle paranın genel kuramsal sorununu çözüp, daha sonra kapitalizmin özgün finansansal sorunlarını ele alacaktır.
İzlediği yola gelince, basit dolanım, üretken sermaye dolanımı, meta-sermaye dolanımının çözümlemelerini bütünleştiren genel bir ‘değer kuramı’na dayanmaktadır denilebilir.
Para-sermayenin (capital-argent) basit donalımı, değerin değerlenme süreci (valorisation de la valeur) olup, üretken sermaye dolanımı değerin birikim süreci (accumulation de la valeur) olarak basit dolanımı izlemekte ve son olarak meta-para dolanımı gelmektedir ki, ona da ‘değerin gerçekleşme süreci’ (réalisation de la valeur) diyeceğiz.
I-Kapitalist üretimin finansmanı
Kapital’in IInci cildinde çözümlemesi yapılan ‘sermaye dolanımı’yla ilgili finansman sorunları, sermaye üretimi için gerekli ve yeterli parasal olanakların miktarının belirlenmesi ve sürekli olarak kendisini yeniden-üretmesi bakımından ele alınmaktadır.
Kapitalist üretimin finansmanı, aynı zamanda sermayenin yeniden-üretminin finansmanı (yani aynı ölçekte ‘basit yeniden-üretim’ ve farklı ölçeklerde ‘genişletilmiş yeniden-üretim’in finansmanı) demektir.
Tam da bu nedenle, Marx cözümlemesine ‘para-sermaye’ (capital-argent) terimiyle başlamakta ve paranın, sermaye dolanımının finansmanındaki rolünü hangi koşullarda yerine getirdiğini göstermeye çalışmaktadır.
Basit dolanım yasaları, öncelikle eşdeğer metaların değişimininde bozucu etki yapan ‘Artı-değer’in sorgulanmasıyla başlamaktadır. Çünkü kapitalistin, A’nın M’ye eşit bir değer (A=M) elde diyor sanılan süreçte, satın aldığı emek-gücü ve üretim araçlarından üretim sürecinde kâr edebilmesi için, elindeki paradan daha fazlasını, yani (A’=A+a) formülündeki (a) gibi bir ‘Artı-değer’ elde etmesi gereklidir.(3)
Ne var ki, sermayenin dolanım yasaları henüz başlangıç düzeyinde olup, kapitalist üretimde A’nın sadece başlangıçta değil ama sürecin sonunda da gerekli olacağı düşünülürse, sermayenin yeni bir dolanım sürecininin başında yine bir A’ya gereksinmesi olacağı açıktır.
Bununla birlikte, para-sermayenin rolü sadece sermayenin bu devinimine bağlı olmayıp, toplumsal ürün (M’)’ün üretim şeması ve veri bir dönem boyunca denge koşullarına da bağlı olacaktır.
Paranın kapitalistik rolünü gereği gibi oynayabilmesi için gerekli uygun oranlar, izleyen süreçler için şöyle formüle edilebilirler:
Sermaye çevrim fonksiyonu, [A-M …P … M’ -A’] yani para-sermaye çevrimini
Ve sonra toplumsal ürün dolanım fonksiyonu [M’ …A-M … P … M’] yani meta-sermaye çevrimini göstermektedir.
Üçüncü çevrim olan [P…M’-A’-Mⁿ…Pⁿ] üretken sermaye çevrimine ise ileride değineceğiz (4).
Böylece üretim ve yeniden-üretim süreçlerinin işleyişine yakından bakılabilecek demektir
(Sürecek)
(1)Brunhoff, p.67. Brunhoff’un bu kanısına karşın, bu konuda oldukça değişik görüşler alduğunu ve yeri geldikçe değineceğimizi belirtelim.
(2) History of economic analysis, Edition anglaise, 1961, p. 718.
(3). Cf. le livre premier du Capital, Marx orada, paranın sermayeye dönüşümünü ele almaktadır.
(4) Buradaki işretlemeler gelişigüzel değil ama bilinçli olarak seçilmiş olup; üç noktalar (…) basit dolanımdan üretime ya da üretimden basit dolanıma geçişleri; tireler (-) ise basit dolanım sırasındaki metamorfozları göstermektedir.
Bir yanıt yazın