Türk-ABD anlaşma metinleri

Ekte metinlerini göreceğiniz

1945 Ankara, 1946 Kahire ve Ankara (Eğitim sistemimizin ABD) ye teslimi) antlaşmalarımız ile, sdece askerlerimizin değil bütün Türk vatandaşlarının kafasına çuval geçirilmiştir.

Bu antlaşmalar yakından bakılınca, 2. Dünya savaşını çıkaran ve kaybedip „kayıtsız-şartsız“ teslim olan Almanya’ya imzalatılan anlaşmaların neredeyse aynısıdır.

Özellikle: (1946) ABD’den alınan borçların taksitleri TC-Merkez bankasında açılan bir ABD hesabına TL olarak yatırılıyor ve bu parayı ABD Türkiye’de istediği gibi kullanıyor; hatta 1953 e kadar, Yeşilköy/Ístanbuldaki MÍT merkezi memurlarının maaşları bile ABD tarafından zarflar içinde elden ödeniyor. (Bkz. Yassıada gizli oturum protokolleri, Haydar Tunçkanat’ın „Íkili anlaşmalarımızın iç yüzü kitabı)

23. Şubat 1945 Ankara antlaşması ile aynı gün, Türkiye Almanya’ya savaş ilan etmiştir.

---

23 ŞUBAT 1945 TARiHLi, T.C. HÜKÜMETi iLE A.B.D. HÜKÜMETÍ ARASINDA ÍMZALANAN, 11 MART 1941TARiHLi ÖDÜNÇ VERME VE KiRALAMA KANUNU’NDAN YARARLANMAK iÇiN YAPILAN ANLAŞMA

(Madde 2: T.C. Hükümeti, sağlayabilmek vazifesinde bulunduğu ve müsaade edebileceği maddeleri, hizmetleri, kolaylıkları veya bilgileri, A.B.D. ne temin edecektir.

Madde 5: T.C. Hükumeti, A.B.D. Cumhurbaşkanınca tayin edileceği vechile, şimdiki olağanüstü hal son bulduğu zaman, işbu anlaşmaya uygun olarak kendisine devredilmiş olan savunma maddelerinden, yok edilmemiş, kaybolmamış veya kullanılmamış olan veya A.B.D. Cumhurbaşkanı tarafından A.B.D. veya Batı Yarım Küresi savunmasına elverişli olduğu veya A.B.D.’nin başka bir şekilde işine yarayacağı tesbit edilecek olanları, A.B.D.’ne geri verecektir.

27 ŞUBAT 1946 TARIH VE 4882 SAYILI KANUNLA KABUL EDiLEN 60 MiLYON DOLARLIK KREDi ANLAŞMASI

(1) Birleşik Devletler, Türk Hükumetine işbu satın almalar için on milyon dolarlık kredi verecektir.
(2) Türk Hükumeti, kullanılan kredinin tamamını on eşit taksitte, yıllık 2, 3/8 (% 2,75) nisbeti üzerinden hesap edilen bir faizle ve dolar olarak ödemeyi taahhüt eder.
(3) Birleşik Devletler faiz dahil olmak üzere, işbu taksitin resmi rayiç üzerinden Türk lirası olarak tediyesini isteyebilecektir.
Tediye şekilleri yukarıda belirtilen Türk Liraları T .C. Merkez Bankasında hususi bir hesaba yatırılacak ve Birleşik Devletlerin arzusuna göre:

• Harsi, terbiyevi ve insani gayelere,
• Birleşik Devletler tarafından Türkiye’de kullanılan memurlann ücretleri dahil olmak üzere, Birleşik Devletlerin masraflarına tahsis edilecektir.
  (*) Resmi Gazete, No. 6303 (1946)
  (Bu anlaşmanın imzalandığı sıralarda Türk Hükümetinin kasalarında 245 milyon dolarlık dövizi vardır.)

6 ARALIK 1946 TARÍHLÍ, T.C. HÜKÜMETÍ ÍLE A.B.D. HÜKÜMETÍ ARASINDA KAHiRE’DE ÍMZALANAN ANLAŞMAYA EK ANLAŞMA

Madde 1. Eğer A.B.D. Hükumeti sefarethane ve konsoloshane olarak kullanmak üzere kendisiyle Türkiye Hükumeti arasında Müştereken uygun görülen gayrimenkullar satın almak isterse Türkiyedeki Büyük Elçiliği vasıtasıyla sahipleriyle bu gayrimenkullerin satın alınmasına meteallik sözleşmeler imza ederek işbu sözleşmeler mucibince borçlu olduğu meblağları ödemesi için Türkiye Hükumetine tebliğ edebilecektir. Bu ödemeler 27 Şubat 1946 tarihli anlaşma mucibince Türkiye Hükumetinin borçlu olduğu meblağlara karşı kullanılmak için Türkiye Hükumetinin matlubuna geçirecektir.

Madde 2. Eğer bu gayrimenkullerin A.B.D. ne devredilrnek üzere Türkiye Hükumeti tarafından satın alınması müştereken daha uygun görülürse Türkiye Hükumeti bu tasarının tatbik mevkiine konulması ve tapu senetlerinin A.B.D. ne verilmesi için bütün gayretlerini sarfedecektir.

27 Aralık 1949 TÜRKÍYE VE A.B.D. HÜKÜMETLERÍ ARASINDA EĞÍTÍM KOMÍSYONU KURULMASI HAKKINDAKÍ ANLAŞMA

Madde 1. Türkiye’de Birleşik Devletler Eğitim Komisyonu (ki a.şağıda komisyon ismiyle anılmıştır) naım altında bir komisyon teşkil olunacak ve bu komisyon işbu anlaşmanın hükümleri dairesinde T.C. Hükumetl tarafındem temin edilen paralarla finanse edilecek olan eğitim programının idaresini kolaylaştırmak için ihdas ve tesis edilmiş bir teşekkül olarak Türkiye Cumhuriyeti ve Amerika Birleşik Devletleri Hükumetieri tarafından tanınacaktır. Bu anlaşmanın üçcüncü maddesinde derpiş olunan hüküm müstesna olmak üzere, komisyon, işbu anlaşmada tesbit edilen gayeler icin tahsis edilen paralar ve para kredilerinin istimal ve sarfına mütealtik hususlarda A.B.D. nin dahili ve mahalli kanunlarından muaf bulunacaktır. Bu paralar Türkiye Cumhuriyeti dahilinde yabancı bir hükümete ait emval olarak telakki olunacaktır. T.C. Hükumeti tarafından işbu Anlaşma gereğince temin edilen paralar, muaddel 1944 tarihli Birleşik Devletler emval fazlasına müteallik kanunun 32 (b) faslında tcısrih edildiği veçhile aşağıda tesbit edilen şartlar ve hadler dairesinde aşağıdaki maksatlar icin komisyonun veya Türkive Cumhuriyeti ve Amerika Birleşik Devletleri arasında takarrür edecek herhangi diğer bir teşekkülün emrine amade kılınacaktır:

1. Türkiye’de kain okul ve yüksek ögretim müesseselerinde A.B.D. vatandaşları tarafından veya
   bunlar namına yapılacak tahsil, araştırma, öğretim vesair eğitim faaliyetlerini (Nefsi Birleşik Devletler, Hawai, Alaska, «Aleution adaları dahib Puerto Rico, ve Virgin adaları haricinde), kain Birleşik Devletler okul ve yüksek öğretim müesseselerinde T,ürkiye vatandaşlarının tahsil, araştırma, öğretim vesair faaliyetlerini nakliye, tahsil ücreti, maişet ve öğretimle ilgili diğer masrafların tediyesi de dahil olmak üzere finanse etmek veya;
2. Nefsi Birleşik Devletler Hawai, Alaska ((Aleution odaları dahil» Puerto Rico ve Virgin odalarında kain Birleşik Devletler okul ve yüksek öğretim müesseselerine devam etmek arzusunda bulunan Türkiye vatandaşlarının bu müesseselere devamları A.B.D. vatandaşlarını ve bu kabil okul ve müesseselere devam imkanlarından mahrum kıImamak şartıyla seyahat imkanlarını temin etmek,

Madde 2. Komisyon yukarda zikredilen gayelerin temini için işbu anlaşmanın onuncu maddesindeki hükümler dairesinde bu anlaşma ile derpiş edilen gayenin tahakkuku zımnında aşağıda sayılanlar da dahil olmak üzere lüzumlu bilcümle selahiyetleri kullanabilir:

1. Komisyon veznedarını veya komisyon tarafından tensip edilecek bir şahsı mezkur veznedar diğer şahıs namına açılacak banka hesaplarına yatırılmak üzere tesellümüne mezun kılmak. Veznedar veya bu suretle memur kılınan şahsın tayini A.B.D. Dışişleri Bekanı tarafından tasvip edilecek ve tesellüm edilen paralar A.B.D. Dışişleri· Bakanı tarafından tesbit edilecek bir depoziter veya depoziterler nezdinde yatırılacaktır.
2. işbu anlaşmada tesbit edilen şart ve kayıtlar dahilinde işbu. anlaşma, ile kabul edilen gayelerin tahakkuku için tediyat yapılmasına, para bağışlarında bulunulmasına ve avans verilmesine komisyon veznedannı veya komisyonca tensip edilecek diğer bir şahsı selahiyettar kılmak.
3. Muaddel 1944 tarihli A.B.D. emval fazlasına müteallik kanunun 32 (b) faslında tasrih olunan gayeler ve işbu anlaşma ile tayin edilen maksatlar dairesinde programlar tanzim etmek, bunları kabul ve tatbik etmek.
4. Muaddel 1944 tarihli A.B.D. emval fazlasına müteallik kanunda tasrih olunan ecnebilere ait burslar heyetine yukarda zikredilen kanun gereğince programa iştirak için ehliyetli Türkiye’de mukim talebe, profesör araştırma bilginleri ve Türkiye müesseselerini tavsiye etmek.
5. Komisyonun maksat ve gayelerine erişilmesi için programa iştirak edeceklerin intihabında riayet edilmesi lüzumlu göreceği evsaf ve şerait hakkında yukarda ismi geçen ve ecnebilere ait burslar heyetine tavsiyelerde bulunmak.
6. A.B.D. Dışişleri Bakanı tarafından seçilecek murakıpların tayin edeceği şekilde, komisyon veznedarının hesaplarının muayyen devrelerde kontrolunu temin etmek.
7. Ídare ve büro memurlarını tayin etmek, maaş ve ücretlerini tesbit ederek tesviyesine mezuni-yet vermek.

Madde 3. Komisyonca tasvip edilen bilumum sarfiyat A.B.D. Dışişleri Bakanının kabul edeceği senelik bir bütçe ve tesbit edebileceği nizamname mucibince ifa olunacaktır.
…….
Madde 5. Komisyon, dördü T.C. vatandaşı ve dördü A.B.D. vatandaşı olmak üzere sekiz azadan müteşekkil bulunacaktır. Bunlara ilaveten A.B.D. Türkiye’deki diplomatik heyetinin başı (ki aşağıda «misyon şefi)) ismiyle anılacaktır) komisyonun fahri başkanı olacaktır. Misyon şefi komisyonda reyferin tesavisi halinde kat’i reyi verecek ve komisyon başkanını tayin edecektir. Başkan komisyonun fiili azası sıfatiyle rey hakkını haiz bulunacaktır. Misyon şefi en az ikisi A.B.D. nin Türkiye’deki hariciye teşkilatının muvazzaf memurlarından olmak üzere, komisyondaki Birleşik Devletler vatandaşlarını tayin ve tebdil etmek selahiyetini haiz olacaktır. T.C. Hükumeti komisyondaki Türkiye vatandaşlarını tayin ve tebdil selahiyetini haiz bulunacaktır. Azalar tayin edildikleri tarihten itibaren, müteakip 31 Aralık tarihine kadar vazife yapacaklar ve tekrar tayin edilebileceklerdir. Ístifa, ikamet mahallinin Türkiye haricine nakli, vazife müddetinin sona ermesi sebepleriyle veya sair surette vuku bulacak münhaller bu maddeyle tesbit edilen hükümler dairesinde doldurulacaktır.

Azalar ücretsiz olarak vazife göreceklerdir. Bununla beraber komisyon, azalarının toplantılarda hazır bulunmalarında muktazi masrafları ödemeye selahiyattardır.

Madde 7. A.B.D. Dışişleri Bakanı tarafından tayin edilecek şekilde komisyonun faaliyeti hakkında her sene bir rapor tanzim edilerek T.C. Hükumetine ve A.B.D. Dışişleri Bakanına tevdi olunacaktır.

Madde 8. Komisyonun merkezi Türkiye Cumhuriyetinin başkentinde bulunacaktır. Ancak komisyonun veya komitelerinden herhangi birinin toplantıları, komisyonun icabı hale göre tesbit edeceği diğer mahallerde aktedebileceği gibi, komisyon amir ve memurlarından herhangi biri komisyonca tensip edilecek mahallerde icrayı faaliyet edebilecektir.

Madde 9. Komisyon bir müdür tayin ve onun maaş ve hizmet müddetini tesbit edebilir. Ancak komisyonun başkaca kabule şayan bir müdür tayin etmesi imkansız bulduğu hallerde A.B.D. Hükumeti, Programın elverişli bir şekilde tatbikini mümkün kılmak için lüzumlu görülebilecek bir müdür ile muavinlerini temin edebilecektir. Müdür komisyon program ve faaliyetlerini komisyonun kararıyla talimatı dairesinde tedvir ve murakebesinden sorumlu olacaktır.

Müdürün gaybubeti veya mazereti halinde komisyon münasip veya muvaffık göreceği müddet için yerine bir vekil tayin edebilir.

Madde 10. A.B.D. Dışişleri Bakanı tensip ettiği takdirde komisyonun bu husustaki kararlarını gözden geçirebilir.

12 KASIM 1956 TARiHLÍ ZiRAÍ MADDELER TÍÇARETÍNÍN GELÍŞTiRÍLMESÍ VE YARDIMLAŞMA HAKKINDAKÍ MUADDEL AMERÍKAN KANUNU’NUN I. KISMI GEREĞÍNCE TÜRKÍYE CUMHURÍYETÍ HÜKÜMETÍ ÍLE A.B.D. HÜKÜMETÍ ARASINDA MÜNAKiT ZÍRAi EMTÍA ANLAŞMASI

MADDE I. TÜRK LiRASI KARŞILlĞI SATIŞ

Müddetleri, buğday ve mısır için 31 Ocak 1957 ve, don yağı ve dondurulmuş et Için 30 Haziran 1957 tarihlerinde sona erecek satın alma müsaadelerinin A.B.D. Hükumeti tarafından neşredilmesl ve T.C. Hükumetince kabul olunması şartiyle, A.B.D. Hükumetince yetkili kılınacak alıcılara, zirai maddeler ticaretinin geliştirilmesi ve yardımlaşma hakkındaki kanun’un I. Bölümü hükümlerine uygun olarak, ihtiyaç fazlası olarak tesbit edilmiş aşağıdaki ziraat maddelerinin gösterilen miktarlar dahilinde satışını finanse etmeyi taahhüd eyler:

Emtia Tutarı (milyon Dolar)
Buğday 31,6
Mısır 0,6
Don Yağı 3,3
Dondurulmuş Et 4,4
Nakliye (tahmin) 6,4
YEKÜN 46,3

Yukardaki fıkraya uygun olarak neşredilecek satın alma müsaadeleri, emtianın satış ve teslimi, bu şekildeki satışlardan tahassül edecek Türk Liralarının yatırılma müddet ve şartlarına ait hususlarla diğer gerekli hususları ihtiva edecektir.

MADDE II. TÜRK LiRALARININ KULLANILMA TARZI

1. Íki Hükumet, bu anlaşma gereğince yapılacak satışlar dolayısiyle.. .. A.B.D. “hesabında birikecek Türk Lira!arının, A.B.D. Hükumetince tesbit edilecek tarz ve öncelik sırası dahilinde, aşağıda gösterilen maksat ve miktarlara göre sarf edilmesi hususunda
   mutabıktırlar:
   (a) Birleşik Devletler zirai mahsulleri icin piyasa imkanları temini, milletlerarası eğitim mübadelesi, kitap ve gazetelerin tercüme, neşir ve dağıtım
   faaliyetlerinin finansmanı ve kanunun 104 (a), 104(h), 104 (i) ve 104 (f) fıkralarına uygun olarak A.B.D. Hükumetinin, Türkiye’de yapacağı diğer masrafların karşılanması icin 21.900.000 dolar karşılığı Türk Lirası,
   (b) Kanunun 104 cü) fıkrasında derpiş edilen tipteki yardımlar için azami 1.250.000 dolar karşılığı Türk Lirası,
   (c) Kanunun 104 (g) fıkrası gereğince Türkiye’nin iktisadi kalkınması için T.C. Hükumetine yapılacak ihracat için 23.150.000 dolar karşılığı Türk Lirası. Bu ikrazata ait müddet ve şartlar her iki hükumet arasında aktedilecek ek bir Anlaşmaya dercolunacaktır.
   Azami 6.000.000 dolar karşılığı Türk Lirası veya 104 (g) fıkrasında derpiş edilen iktisadi
   kalkınma ikrazatına tahsis edilecek Türk Liraları yekununun % 25’i, bu iki rakamdan hangisi daha büyükse o miktar, her iki hükümetçe üzerinde anlaşılacak usül tahtında, müesses banka kolaylıkları vasıtasiyle, hususi teşebbüse ikrazda bulunulması maksadına ayrılacaktır. ikraz, resülmal ve faizin Birleşik Devletler dolarlarıyla ödenmek üzere dolar
   olarak veya, T .C. Hükumetinin kullanacağı hiyar hakkına müsteniden, Türk Lirası ile yapılacak tediyeler, her tediye tarihinde cari kambiyo rayici üzerinden hesaplanmak üzere, Türk Lirası olarak ifade olunacaktır. Íkraz meblağları, bunların kullanılma şekline mütedair olarak yapılacak mukaddem bir anlaşmayı müteakip ödenecektir. Bunlar ve diğer hükümler, ikraz anlaşmasının veya ona ek herhangi bir anlaşmaya dercolunacaktır. T .C. Hükümetine ikraz için tahsis olunacak Türk Liraları, ikraz maksatları ile ilgili olarak Türk Liralarının istismal tarzı hususunda her iki hükumetin anlaşmaya varamamaları sebebiyle, anlaşma tarihinden itibaren üç sene içinde verilmediği takdirde, A.B.D. Hükümeti işbu Türk Liraların, Kanunun 104. maddesinin cevaz verdiği herhangi bir maksat için kullanılabilir.
2. Bu anlaşma gereğince yapılacak satışların neticesi olarak A.B.D. Hükumeti hesabına tahassül edecek Türk Liraları yekunu 46.300.000 dolar karşılığı Türk Lirasından daha az olması halinde, 104 (g) fıkrasına göre T .C. Hükümetine ikrazat olarak verilecek miktar, arasındaki fark kadar azaltılacaktır.
   Türk Liraları yekununun 46.300.000 dolar karşılığını geçmesi takdirinde artan kısmın % 50 si, 104 (f) fıkrasına uygun olarak A.B.D. Hükumetinin istimaline tahsis olunacak ve % 50 si ikrazata ayrılacaktır.

MADDE III. TÜRK LiRALARININ YATIRILMASI

A.B.D. Hükümeti tarafından (Birleşik Devletler bandıralı gemilerin kullanılması şartından mütevellit munzam navlun ücreti hariç) finanse edilen emtiaya ait mal ve navlun bedellerinin ödenmesi maksadıyla Türk Liraları A.B.D. hesabına aşağıdaki şekilde yatırılacaktır:

(1) Buğday ve T.C. Hükumetinin dahili alış fiyatı CIF fiyattan yüksek olan herhangi diğer bir emtia için, T.C. Hükumetinin dahilde istihsal edilen emtiaya tatbik ettiği alış fiyatı üzerinden hesaplanmak üzere, işbu emtiaya ait Türk Lirası meblağına muadil miktarda,

(2) Diğer emtia için satınalma müsaadelerinde derpiş edildiği şekilde Birleşik Devletler bankaları veya A.B.D. Hükumeti tarafından dolar tediyeleri yapıldığı tarihlerde genel olarak ithal muamelelerine (farklı rayiç tatbik edilen ithalat hariç) tatbik edilen Birleşik Devletler dolarına tekabül eden kambiyo rayici üzerinden T.C. Hükumetince tesbit edilmiş dahili alış fiyatlarında veya kambiyo rayici sisteminde bir değişiklik olması takdirinde, bu madde, işbu anlaşma uyarınca yapılacak müteakip muameleler bakımından yeniden müzakere mevzuu olacaktır.

MADDE IV. UMUMi HÜKÜMLER

1. T.C. Hükumeti bu anlaşma hükümlerine göre mübayaa edilen ihtiyaç fazlası zirai maddelerin, başka memleketlere satılmasına veya şerik olunmasına veya dahili ihtiyaçtan gayri maksatlar için kullanılmasına (bu şekilde bir satış, sevkiyat veya istimal hususunda, A.B.D. Hükumetinin sarih müsaadesi hariç) mani olmak üzere gereken bütün tedbirleri almayı, ve bu maddeler mübayaasının, A.B.D. ne dost olmayan memleketlerin bu veya buna mümasil emtiadan, ellerinde bulunan mevcudun artmasını intac etmeyeceği hususunda teminat vermeyi taahhüd etmiştir.
2. Her iki hükumet, bu anlaşma hükümlerine göre mübayaa edilen ihtiyaç fazlası zirai emtia alım satımının dünya zirai emtia fiyat muvazenesini ihlal etmemesi, A.B.D. nin mevzuu bahis emtiaya ait piyasalarında tahavvüle sebebiyet vermemesi ve hür dünya memleketleri arasındaki ticari münasebeti maddeten izrar etmemesinin temini hususunda münasip tedbirleri almayı taahhüd etmişlerdir.
3. Her iki Hükumet bu anlaşmanın tatbikinde, hususi ticaret erbabına tesirli şekilde faaliyet göstermelerini mümkün kılacak ticari şartları sağlamaya çalışacaklar ve zirai maddelere ait devamlı piyasa taleplerini arttırmak ve geliştirmek için ellerinden gelen gayreti sarfedeceklerdir.
4. T.C. Hükumeti, A.B.D. Hükumetinin talebi üzerine bilhassa emtianın memlekete girişi, vaziyeti ve normal piyasa sürümlerinin idamesine ait tedbirler dahil programın inkişafı ile aynı veya benzeri emtianın ihracatı hakkında malumat vermeyi taahhüd eder.

MADDE V. ÍSTÍŞARE

Taraflardan birinin talebi üzerine iki hükümet bu anlaşmanın tatbiki veya bu anlaşma gereğince yapılan muameleleriyle ilgili herhangi bir mesele hakkında istişarede bulunacaklardır.

MADDE VI. MER’ÍYETE GÍRÍŞ

Bu anlaşma, imza tarihinde mer’iyete girecektir. ….

25 OCAK 1957 TARÍHLÍ, VE 12 KASIM 1956 TARÍHLÍ ANLAŞMAYA EK ANLAŞMA

20 OCAK 1958 TARÍHLÍ TARIM ÜRÜNLERÍ ANLAŞMASI

Emtia Íhracat Pazar Kıymeti (Milyon Dolar)

Buğday 15.4
Yem 3.0
Soya fasulyesi veya 21.4
pamuk yağı 0.4
Tereyağı 0.2
Yağlı süttozu 1.3
Peynir 1.3
Yağsız süttozu 0.3
Navlun (takribi % 50) 4.8
TOPLAM 46.8

Bu anlaşma gereğince iktisap edilen paraların % 25’ini aşmamak kaydıyla Export-Import Bank Of Washington tarafından 104 (e) bölümü gereğince yapılacak ikrazat ve bununla ilgili olarak zikredilen bankanın Türkiye’deki idari masrafları için 7 milyon doların Türk Lirası muadili bir miktar. Bu ikrazat Türkiye’deki iş hayatının geliştirilmesi maksadıyla Türkiye’deki Birleşik Devletler firmaları ile bunların ajansıarı, teşekkülleri veya şubelerine, Birleşik Devletler zirai maddelerinin kullanılması ve tevziine yardım etmek veya paraların istihlakini diğer suretIerde arttırmak için gereken tesisatın kurulmasını teminen -Birleşik Devletler firmalarıyla Türk firmalarına verilecektir. Bu kabil ikrazatın hem Export – Import Bank Of Washington ve hem de Türk Hükümetince şayanı kabul olmaları hususunda mutabakata varılmıştır. Bu mevzuda Türk Hariciye Vekaletinin Milletlerarası iktisadi işbirliği Teşkilatı Türk Türk Hükümeti namına hareket edecektir.