Sayin ve Sevgili Dostlar
Ben ihtisasım dahilinde olmayan konularda konuşmaktan hoşlanmam. Benim ihtisasım derin deniz petrol ve gaz projelerinin idaresidir ve son 40 senedir bu konuda uzmanlaştım. Bu tecrübeme dayanarak Sakarya rezervinin gereken şekilde geliştirilmediğini ve yakın gelecekte birçok ciddi problem ve masraflarla karşılaşacağını gördüğümü söylemek isterim. Su ana kadar Sakarya projesi sırf secime yetiştirmek için alel acele geliştirildi ve birçok ciddi hatalar yapıldı ve yapılmakta:
- Proje için bir “Front End Development çalışması (FED)” yapılmadı. Zaten TPAO nün FED de kullanacak bir “Tool Box’ ı da yok. Genellikle birkaç yıl sürebilen FED çalışmaları sırasında rezervuarı geliştirmek için kullanılabilecek birkaç uygun geliştirme senaryosu uzman şirketler tarafından incelenir, maliyetleri, zamanlamaları (Schedule) geliştirilir, üretim için hangi sistemlerin geliştirileceği incelenir. Böyle bir ön çalışma yapılmadan sahildeki büyük bir üretim sistemine sadece bir boru hattıyla bağlanacak bir “Sub Sea” sistemi geliştirmesi seçildi. Böyle bir geliştirmenin seçimi ciddi olarak sorgulanabilir. İnşallah doğrudur fakat büyük bir risk alınmakta.
- Rezervuar topolojisinde konumu pek iyi bilinmeyen araştırma kuyularını kullanarak, alel acele geliştirilecek bir “erken geliştirme senaryosu” seçildi. Halbuki klasik derin deniz geliştirmesi senaryosuna göre, FED çalışmaları yapılırken, rezervuarın uç, orta ve derin noktalarını inceleyen 5-6 rezervuar inceleme kuyusu açarak rezervuarın topolojisini incelemek ve üretim kuyularını uygun yerlerde açmak/kazmak ve araştırma kuyularını kapatmak gerekirdi. Bu kadar büyük bir rezervuarın geliştirilmesi 50-60 geliştirme kuyusunun açılması ve 7-8 sene sürmesi beklenebilir. Araştırma kuyularından ne kadar üretim yapılabileceği bilinmiyor ve erken üretimin çok kısa bir surede tükenmesi beklenebilir.
- FED çalışmasının namzet üç veya dört konseptin birinsin veya bunların bir hibritinin seçilmesiyle neticelenmesi gerekir. FES çalışmasını bir sene kadar sürecek bir Konsept geliştirme (CD) ve Front End Engineering Development (FEED) çalışması takip eder. FEED çalışmasında P&ID’ler ve teminleri uzun sure gerektiren geliştirme elemanları (jeneratörler, kompresörler, kazı, kuyu, boru, process sistemleri) seçilir ve sipariş edilir). Kullanılacaksa açık deniz platform sistemleri (TLP, SSV, SPAR, Vs.) geliştirilir. FED çalışmasının sonuna yakın, detaylı bir ihale dosyası hazırlanır ve FED’in bitiminden kısa bir süre önce EPCI (Mühendislik, Satın alma ve teslim, yerine yerleştirme) ihalesine gidilir. EPCI genellikle bir tek müteahhide ihale edilir ve bazen işin bazı bölüm ve safhalarını birkaç müteahhide yüklemek de düşünülebilir). İhale suresi üç beş ay sürebilir. EPCI safhasının ciddi bir ihale ve seçme yapılmadan acık denizde bir tek yükleniciye ve karada birkaç sevilen yükleniciye yapıldığı anlaşılıyor. Tek bir müteahhide verilen ihalesiz kontratların çok daha pahalıya mal olmasi beklenebilir.
- Seçilen geliştirme senaryosunda kuyuların üstünde sürekli durabilecek ve bakım ve zamanında müdahaleler yapabilecek (herhalde yüzen) bir müdahale etme sistemine/platformuna ihtiyaç var. Bu platformun yüzen SSV, TLP veya SPAR sistemi gibi bu is için geliştirilmiş bir sistem olmasi gerekir. Su anda, böyle bir tesisin yokluğundan bu is üç araştırma gemisiyle (Yavuz, Fatih, Kanuni) yapılıyor. Bu herhalde çok pahalı ve verimsiz bir çözüm.
- Burası dünyanın en derin deniz rezervuarı ve sert Karadeniz ikliminde sahilden epeyce uzakta bir gaz üretimi olacağından, su anda düşünemediğimiz bir takım derin deniz ve rezervuar problemleriyle karşılaşılması çok mümkün. Bu nedenle doğabilecek bu tip olaylara müdahale edebilecek sistemlerin (boru tamiri, kuyu tamiri ve bakimi ve gerekirse kuyu başı ve BOP değişimi gibi acil işlemleri yapabilecek yüzer sistemlere gerek olacak. Bunlar düşünüldü mu ve böyle olaylar karşısında ne yapılacak?
- Bu tip projelerde geniş tecrübeleri ve tool kitleri olan Exxon, BP, Shell, Chevron gibi şirketlerle görüşüldü mü, birlikte çalışma yapılması düşünüldü mü? Bu şirketlerden bilhassa projenin FED, CD ve FEED safhalarında destek alınması çok faydalı olabilirdi.
- Netice olarak projenin seçimlere yetiştirmek telaşesiyle çok acele ve plansız programsız yürütüldüğünü görüyorum. Yakın gelecekte ciddi tatbikat problemleriyle karşılaşılabilir.
Selam ve Saygılarımla.
Dr, Demir Karsan PH. D. PD
Açık Deniz Petrol ve Gaz Platformları Geliştirme Projeleri Uzmanı ve Projeler Direktörü
613 Rancho Bauer, Houston, TX 77079
Cell: 281 386 7301 (Also available in WhatsUp)
Turkish Telephone: 011-90 531 368 7529
Email: dikarsan@sbcglobal.net