KULELİ

KULELİ

HÜSEYİN MÜMTAZ

Masadaki boş çay bardaklarını toplayan generallerden, 18 Mart’ın yıldönümünde kollarını kavuşturarak poz veren generallere gelmişiz.

                “Esas duruş”u nasıl, ne zaman ve neden-niçin bırak(mış)tık?

                Elimde “İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin kurucusu İbrahim Temo’nun “Anılar” kitabı var.[i] Kapağını Sungu Çapan çizmiş. “Sunuş” yazısını Şerif Mardin yazmış.

                Mardin şöyle diyor;

                “Fakat Temo’nun kitabından aynı yıllarda etkisi tamamen aksi istikamette çalışan bir diğer ağ olduğunu anlıyoruz. O da çok daha geniş bir toplumsal birim kurma yolunda çalışan ‘milli edebiyat’ın etkisidir. Temo’nun toplumsal yapı hakkında sağladığı bu ilginç veri öğrencilerin kendi aralarında tartıştıkları anlatılmasından çıkarılabilir. Kuleli hazırlık okulunda öğrenciler dünya görüşleri açısından iki grubu ayrılıyorlar; çoğu taşralı ‘sofu meşreb ve müteassib grubu’ ve Namık Kemal gibi milli edebiyat kurucularının eserlerini okuyanlar.

Birinci grubun ideolojik mihrakı Sünnilik Alevilik münakasalarından oluşuyor. İkinciler ise dikkatlerini ‘hürriyet’ konusuna çeviriyorlar. Böylece, Osmanlı toplumunun geleneksel adını verebileceğimiz toplum yapısının nasıl giderek yeni bir şekil almaya başladığını görüyoruz.

Bir diğer ilginç yapı Kuleli’deki grup çalışmalarından çıkarabileceğimiz toplumsal gruplaşma imgesidir Bu gruplaşmada birinci takım taşralılardan, ikinci takım ise “İstanbullu”lardan ve büyük şehirlerden gelenlerden oluşuyor. Gene bu ikiliğin tersine çalışan bir unsur öğrencilerin öğrenci olarak katıldıkları mektep idaresi karşıtı hareketlerdir.

Öğrencilerin Abdülhamid’in baskılı idaresi yıllarında şekillendirebildikleri bu toplu protestolardan biri okullarının öğrenim programını Batıdaki programların düzeyine getirmek için başlattıkları grevdir. Bu protestonun her iki yönü de bir uyanıklığın ifadesi ve öğrenci kimliğinin yeni etkisinin daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesini gerektiren faktörlerdir”.

                Çengelköyde bulunan eski kışla, 1872 yılından itibaren Mekteb-i Şâhâne (askerî lise) olarak kullanılmaya başlanmıştı.

                Yâni KULELİ, bir askerî liseydi.

                “Di’li geçmiş zamanı” kullandığımızın farkındasındır umarım.

Şimdi yoktur ve artık masadaki boş çay bardakları toplanmaktadır.

Dönün, Temo’nun yukarıdaki satırlarını tekrar okuyun.

“Genç” yâni “Jön Türkler”i, “İttihat ve Terakki”yi onun için çok severim.

Gelecek yazıda… 25 Nisan 2023

---

[i] “ İbrahim Temo’nun İttihat ve Terakki  Anıları” Arba Yayınları. İstanbul 1987.