Romanya’nın Dobruca bölgesi, farklı toplumların bir arada barış içinde yaşadığı örnek coğrafyalardan biridir. Bölgede yaşayan Türkler sadık bir Romanya vatandaşı olmakla birlikte, kendi özünü ve kültürler değerlerini korumak için de mücadele ediyor. Günümüzde Romanya Türkleri, Türkiye ile Romanya’yı birbirine yakınlaştırmada da önemli katkılar sunuyor. Romanya’da Türkler ağrılıklı olarak Dobruca bölgesinde yaşıyor. Osmanlı’nın iskân politikası çerçevesinde Dobruca’ya Anadolu’dan Türkler yerleştirilmiş olması dışında, Kırım Tatarlarının da gelmesi neticesinde bu bölge önemli bir Türk nüfusunu barındırmaya başladı.
Ne var ki zamanla bölgeden Anadolu’ya doğru ters göç de yaşandı. 2011 yılına ait nüfus sayımlarının sonuçlarına göre Romanya’da 28.226 Oğuz ve 20.464 Tatar Türkü olmak üzere toplam 48.690 Türk yaşıyor. 2002 nüfus sayımında ise Oğuz ve Tatar Türklerinin toplam sayısı 56.733 kişi olarak tespit edilmişti. Sovyetler Birliği döneminde izlenen maksatlı ayrıştırma siyaseti yüzünden, günümüzde bile Romanya’daki bu iki Türk toplumu arasında siyasi ayrılıklar hissedilebiliyor. Ancak yetişmekte olan genç nesiller, Romanya Türklerinin birlik ve beraberliğine yönelik yeni ümitler veriyor.
Sosyalist dönemin başlamasına kadar Romanya Türkleri kültürel ve dini kimliklerini yaşatma, ayrıca siyasi ve sosyal haklarını muhafaza etme hususlarında önemli ölçüde başarılı olabilmiştir. Ne var ki 1944’te başlayan sosyalist yönetim altında, diğer azınlıklarla birlikte, Romanya Türklerinin de hakları eğitim ve kültürden dini yaşama kadar değişik ihlal ve kesintilere uğradı. 1990 başından itibaren ise Romanya’da Türkler dahil, azınlıkların durumu düzeltildi.
Her şeyden önce Romanya Anayasası’nın 6. maddesinde azınlıkların kendi etnik, kültürel, dilsel ve dini kimliklerini korumaları ve geliştirmeleri doğrultusunda hak ve güvence tanındı. 32. maddede ise azınlıkların kendi dillerini öğrenebilecekleri ve kanunların öngördüğü çerçevede anadilde eğitim görebilecekleri vurgulandı.
Nitekim Romanya’daki Türklerin, Romanya eğitim sistemi çerçevesindeki tüm dersleri Türkçe olan bir okulu yoktur. Diğer azınlıklar gibi Türkler de seçmeli ders olarak anadili dersini görebiliyor, ayrıca Türklerin tarihi ve gelenekleriyle ilgili de Türkçe olarak ders alabiliyor. Ne var ki okullarda okutulacak Türkçe ve din dersleri kitapları ile eğitim araç ve gereçleri konusunda bazı ihtiyaçların varlığına dikkat çekiliyor. Romanya Anayasası’nın 59. Maddesine göre, mecliste temsil bulmayı hak edecek kadar oy alamayan azınlıklara, Romanya meclisinde sabit birer sandalyen tahsis edilecektir.
Bu maddeye uygun olarak hem Oğuz hem de Tatar Türklerinin mecliste birer milletvekili bulunuyor. Milletvekili adayları ise, Türk azınlığını Romanya resmi makamları karşısında temsil eden ve azınlığa tanınan yasal haklardan yararlanmaya çalışan iki derneğin genel kurulunda oylanıyor. Söz konusu dernekler ise Romanya Demokrat Türk Birliği ile Romanya Müslüman Tatar Türkleri Demokrat Birliği’dir.
Bu dernekleri eskisi gibi ortak çatı altında toplama arayışları günümüze kadar sonuç vermedi. Romanya meclisinde bulunan iki adet milletvekili dışında, yerel seçimlere de katılan Türkler, yerel yönetimlerde yer almak suretiyle de ihtiyaçlarına çözüm bulmaya çabalıyor. Romanya Demokrat Türk Birliği ile Romanya Müslüman Tatar Türkleri Demokrat Birliği Türklere ilişkin kültürel faaliyetlerin çoğunu gerçekleştiriyor, ayrıca Türklerin örf ve adetlerini, dilini ve dinini de canlı tutmaya da çabalıyor.
Bunun dışında Romanya hükümeti ödeneklerinden de istifade eden bu dernekler, Türkçe ve Romence yazıların yer aldığı süreli yayınlar yayımlıyor; festivaller, sempozyumlar, toplantılar düzenliyor. Yazılı yayınların dışında, Köstence Radyosu’nda haftada yarım saat, Romanya ulusal televizyonunda ise ayda bir saat Türk toplumu hakkında bilgi veriliyor. Romanya Türklerinin kültür ve değerlerin sonraki nesillere ulaştırılmasında, aynı zamanda Romanya’da bulunan Osmanlı-Türk mirasının korunmasında da Romanya Demokrat Türk Birliği ile Romanya Müslüman Tatar Türkleri Demokrat Birliği’ne büyük görevler düşüyor.
ERHAN TÜRBEDAR-AVİM /TURKISHFORUM – ABDULLAH TÜRER YENER