Tevfik Fikret’in düşünsel yönleri üstüne

19 Ağustos 1915’te uçmağa varan Tevfik Fikret’in düşünsel yönleri üstüne

Anma yıldönümüne Merhum Fikret’in Hanı Yağma’sını merhum Cem Karaca’dan dinleyerek başlayalım mı?

19 AĞUSTOS 1915’TE UÇMAĞA VARAN TEVFİK FİKRET’İN DÜŞÜNSEL YÖNLERİ ÜSTÜNE

Fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür Türk şairlerinin önde gelenlerinden Tevfik Fikret 19 Ağustos 1915’te uçmağa varmıştı. Ölümünün 107.yıldönümünde saygı, sevgiyle anıyoruz. Fikret için M. Kemal Atatürk “Ben inkılâp ruhunu ondan aldım” demiştir.19.8.2022Cuma.

***

• Öğretmen şairlerimizdendir.

• Osmanlı’nın dağılma sürecinde Servet-i Fünûn (ilimler/fenler hazinesi) topluluğuna önderlik etmiştir.

 • Devrimci, idealist fikirleriyle Mustafa Kemal başta olmak üzere dönemin önemli şahsiyetlerini, aydınlarını etkilemiştir

• Döneminin “saltanat, eğitim, kadın, din” anlayışına karşıdır.

• Yeni bir toplumsal düzen önerir.[1]

•Sis şiirindeki  “Örtün ve sonsuza dek uyu, ey dünyanın koca kahpesi!…/  Kâtil kuleler, kaleli, zindanlı saraylar./… /Ey midelerin sıkıştıran zehri önünde/Her alçaklığı yutan kurumuş ağızlar” dizeleri Abdülhamit rejimine karşı isyanın dışa vurumudur.

• Fikret için de her şey gençlik içindir. Ferda(Yarın) şiirinde “Uğraş, didin, düşün, ara, bul, koş, atıl, bağır;/Durmak zamanı geçti, çalışmak zamanıdır!” dizeleriyle  gençlere sorumluluklarını da hatırlatır.

•Atatürk de Fikret gibi gençliği cumhuriyetin geleceğinin, Türk devriminin, yarının en büyük güvencesi görür.  

• Atatürk de Fikret gibi “ tek bir şeye ihtiyacımız vardır, o da çalışkan olmak” demektedir.

•Fikret “Gençler, bütün ümmid-i vatan şimdi sizdedir”, Atatürk “bütün ümidim gençlerdedir” demektedir.

•Fikret “Fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür bir şairim”der, Atatürk,1925’te öğretmenlere seslenirken “Cumhuriyet siz­den fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller ister” demektedir

•Atatürk gençlerle söyleşirken… Fikret’e olan hayranlığını anlatır. “ Onu biz mektep sıralarında okurduk. Ondaki heybet, ondaki vakur âhenk hiçbir şairimizde yok.” demektedir.

Gençlerden Fikret’in bir şiirini okumalarını ister. Biri, “Ben Ferda’sını söyleyebilirim Atam” der.Atatürk:“Ferda’yı mı? Ah delikanlı, benim en sevdiğim şiirdir o. Onu sana söyletmeyeceğim, kendim söyleyeceğim “der ve okumaya başlar:

” Asrın unutma, harikalar asrı feyzidir;/…./Bir ufku itila açılır, yükselir hayat;/ Yükselmeyen düşer, ya terakki, ya inhitat!/ Yükselmeli dokunmak alnın semalara;/ Doymaz beşer dedikleri kuş itilalara…../Uğraş, didin, düşün, ara, bul, koş, atıl, bağır;/ Durmak zamanı geçti, çalışmak zamanıdır!“

****

Tevfik Fikret’in, Atatürk’ü etkilediği diğer yönü, kadınlara verdiği önemdir. Atatürk, 1925’te İzmir Kız öğretmen Okulunda “Türk Kadını na­sıl olmalıdır? “sorusunu şöyle yanıtlamıştır: “Burada Fikret merhumun cümlece malûm olan bir sözü­nü hatırlatırım: Elbet sefil olursa kadın alçalır beşer.”

Atatürk sohbetlerde, Tevfik Fikret hakkında olumsuz laf söyletmez. Çankaya’da bir gece söz, edebiyata gelince, birisi Fikret’in büyük şair olmadığını belirtir. Olayı İsmail Hik­met Ertaylan’dan dinleyelim:

“Kimdi bilmiyorum, bir yüksek ruhlu (!) zat Fikret’in iyi şair olmadığını söyleyecek oldu. Atatürk, o her şeyi hakkiyle gören, her hakikatin üzerinde duran o büyük insan, büyük bir iğbirarla kaşlarını çattı:

— Efendim, efendim, anlamadım, ne dediniz? Fikret bü­yük şair değil miydi? dedi ve o gür, o vakur sesiyle şu beyti okudu:

Milyonla barındırdığın cesetler arasından

Kaç alın vardır çıkacak temiz ve parlak?

Atatürk sözlerine şöyle devam etti:

— O karanlıklar içinde bir nur gören ve halkı o nura doğ­ru götürmeye çalışan Fikret bu feryadı koparırken sizler ne­relerdeydiniz? Niçin içinizden kimse onun gibi feryat etme­di. Ben Fikret’e yetişemedim, onun sohbetinden istifade ede­medim. Kendimi bedbaht sayarım. Fakat onun bütün eserleri­ni okudum, birçoğu da ezberimdedir. O, hem büyük şair, hem de büyük insandır.

Efendiler! Zaten parmakla gösterilecek kadar az olan bü­yük adamlarımızı küçültmeye kalkışmayalım.”

Atatürk’ün “ancak onu iyi tanıyanlar ve tanıyacak olanlar, benim bugün yapmak istediklerimi kavrayabilirler!” sözüne uygun olarak Tevfik Fikret’in Atatürk’ü hangi yönlerden etkilendiğini belirtmeye çalıştım.

***

Atatürk’ün  “Tevfik Fikret’in Tarih-i Kadim’i yok mu, işte o, dünyada yapılması gereken bütün devrimlerin kaynağıdır.” demesi boşun değildir.Fikret’in din, laiklik, kadın, eğitim, gençlik gibi konular üzerindeki fikirleri Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla hayata geçmiştir denilebilir.(2)

Özgeçmişi: Türk şair, öğretmen, yayıncı olan asıl adı Mehmet tevfik olan Tevfik Fikret (24 Aralık 1867 – 19 Ağustos 1915/İstanbul) İstanbul Kadırga’da dünyaya geldi.12 yaşında öksüz kaldı. Mahmudiye Rüşdiyesi’nde okudu. 1888’de Galatasaray Lisesi’ni (Mekteb-i Sultani) birincilikle bitirdi. Çeşitli görevlerde memurluk yaptı. .(3 )

(1 ) https://tr.wikipedia.org/wiki/Tevfik_Fikret

(2 ) M.Solak’ın Tevfik Fikret’in Atatürk’ü Etkileyen Yönleri yazısından ( http://ankaenstitusu.com/tevfik-fikretin-ataturku-etkileyen-yonleri/ )(3 ) https://www.turkedebiyati.org/tevfik_fikret.html