Dünyanın en eski öğretimi tarım devrimi ile insanın doğadan öğrendiklerini ebe beyinlerin yaparak öğrenmesi ile başlandığına inanılmaktadır. Günümüz İletişim Teknolojileri çağında dahi insanın en büyük kaygısı ve amacı gıda güvenliğini sağlamaktır. Gıdanın sürdürülebilir şekilde güvenle sağlanması tarım eğitiminin çağın teknolojilerine göre yapılmasını gerekmektedir. Tarım: ” İnsanlara besin maddeleri ve ham madde sağlamak amacına yönelik olarak, bitkilerin ve hayvanların biyolojik üretim yeteneklerinin planlı ve yönlendirilmiş biçimde kullanımıdır”. Webster’s Ninth Collegiate Dictionary, 1984; tarım ve mühendislik kavramlarının tarifini aşağıdaki şekilde vermektedir: Tarım: “Bitkisel üretim amacıyla toprağı işleme, hayvan yetiştirme ve ıslahı ile elde edilen bitkisel ve hayvansal ürünleri belirli ölçülerde işleyerek insanların hizmetine sunulması bilim veya sanatıdır”. Ziraat Mühendisliğinin bu bakımdan ekolojiden-ekonomiye geniş bir multidisipliner aralığında iyi planlama ve optimizasyon programlarını yürütecek nitelikte olması gerekir.
Tarım ve Mühendislik kavramalarını yan yana getirdiğimizde, bitkisel ve hayvansal ürünlerin yetiştirilmesi ve ıslahı, tarımsal yapılar ve sulama yanında doğal kaynakların geliştirilmesi, korunması, tarım ürünlerinin işlenmesi, depolanması, taşınması, pazarlanması, ekonomisi ve söz konusu üretim süreci için gerekli tesis, kontrollü yetiştirme ortamı, makine, sistem v.b. gereksinmelerin toplumun hizmetine sunulmasını gerçekleştirecek uzmanlaşmış kişilerdir veya tarım ekonomisi konularında uzmanlaşmış kişilerdir denilebilir (Berkman 1994;Sabancı, 2001. Ekin Dergisi 11 Ocak 2001).
Tarım öğretimi bir bilim alanı olarak biyoloji, fizik, kimya, matematik gibi temel bilimlerin; jeoloji ve meteorolojiden başlayıp botanik, fizyoloji, biyokimya, fizikokimya, genetik, biyoteknoloji, mikrobiyoloji, ekoloji, istatistik gibi bilim dallarını içine alan; hidroloji, akışkanlar mekaniği, malzeme bilimine kadar uzanan, çok değişik bilim dallarının tümünün uygulama alanı olarak kabul görmektedir.
Tarımsal Eğitime Yönelik Yaygın Yapılan Eleştirilerin Başında Hangi Konular Gelmektedir?
1. Eğitim sistemimizde uygulamalar kaldırıldığı için tamamıyla ezbere dayalı bir eğitim ve öğretim yapılmaktadır.
2. Çoğu öğrenci hayatlarının en dinamik ve öğrenmeye açık oldukları dönemde 4 yıl gibi uzun bir süre üretimden uzak tutulmaktadır.
3. Öğrencilerin genel kültür dâhil birçok konuda görüş belirtme yetenekleri köreltilmiş adeta “birer evet efendimci” konumuna getirilmişlerdir.
4. Öğrencilerin gelecek konusunda herhangi bir beklenti ve güvenceleri olmadığından tamamıyla kedine güveni olmayan, kaygılı ve rahatsız bir konumda bulunmaktadırlar. Bunun nedenini geleceğini mesleği üzerinden kurgulayamıyor olmasından kaynaklanıyor. Ülkemizin belirgin bir tarım politikasının olmaması ve neye gereksinim olduğunun tam ve açık olarak bilinmemesi biz öğrencilerin geleceğe yönelik olarak mesleki kaygılarını artırmaktadır.
21 Yüz Yılda Ziraat Mühendisliği Eğitimi İçin Arana Eğitim Beceri ve Yetkinlikleri Nelerdir?
İletişim ve teknolojileri çağının tarım her alanında üretimden pazara kadar otomasyon ve iletişim ağı yapısı mezunlarda yeni yetkinlikler ve becerilerin aranmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda tarımın çok boyutlu ve fonksiyonlu ve birbirinden ayrılmaz unsurları olduğu gibi birbirinden kısmen de uzak mesafelerde olabilecek alanların kendi içerisinde örgütlenerek eğitilmeleri öğrenim süresinin kısaltılması ve yararlılığını zorunlu kılmaktadır. Çağın yetkinlik gereksinimlerinin başında,
- Yaratıcı ve eleştirel düşünme becerisi
- Enformasyon ve teknoloji okuryazarlık becerileri
- Sosyal ve kültürel yetkinlik gibi temel becerilere sahip olmayı gerektiriyor.
İletişim teknolojileri çağının önümüze koyduğu yapay zekâ, Endüstri 4.0, nono-bioteknoloji ve sosyal medya olgularının gereği olan nitelikli mezunların yetiştirilmesi gerekmektedir.
Tarımsal Öğrenimin Amacı Nitelikli Ziraat Mühendisi Yetiştirmektir.
Üniversite mezununun diplomalı, doğanın kurallarını çok iyi kavramış, diyalektik düşünen, tarih bilinci olan, çevre bilinci sorumluluğu ile eğitilmiş olması gerekmektedir. Ziraat mühendislerinin çağın koşularının gerektirdiği yetenekler yanından insan doğa ilişkisini de iyi kavranması gerekir. Çevre bilinci gelişmiş, sevecen, hayatın renkliliklerini yaşayacak ve çevresine yaşatacak bir eğitim için; Ortaş, I. 2001a, 2001b belirtiği üzere;Bu bilgiler yanında bağımsız düşünebilen, üreten ve değerlendiren bilgiye ulaşabilen ve elde ettiği bilgiyi ve ürünü rasyonel kullanabilen çok yönlü olmalıdır mühendis.
1. Kendi konusunun tarih bilincini kavramış olmak
2. Mesleğinin gereği olan dersleri iyi öğrenmiş olmak, mezunu, uzman olduğu alanın teorik temellerini özümsemiş ve uzmanı olduğu alanın gerektirdiği becerileri kazanmış olmalı,
3. İyi bir meslek ahlakına sahip olması. Etik değerleri ve kuralları toplumsal yapı ile birlikte düşünerek iyi bilmesi ve sahip olması ve de uyulmasına özen göstermesi gerekir.
4. Proje yapabilme becerisini kazanmış olmak
5. Ülke coğrafyasını ve doğal kaynaklarını iyi bilmeli
6. Problemleri tanıyabilmeli ve çözümleyebilmeli
7. Analitik düşünebilmeli ve sorun çözebilme yeteneğinde olmalı.
8. Öğrenme arzuları ve istekleri yüksek ve sürekli olmalı. Mezun kişi yaşam boyu öğrenme bilinci ve azminde olmalıdır. Bu bakımdan isteklendirme arzusu yüksek, sorunlarla baş etme azim ve karalılığında olmalıdır
9. En az bir yabancı dili biliyor olmalı, o dili etkin bir şekilde okuma, yazma ve konuşma yetisine sahip olmalıdır
10. Bilgisayar kullanım özellikle de İnternet kullanım yeteneğinin yüksek olması gerekir
11. Bilgiye nasıl ulaşacağını öğrenmiş olmalı,
12. İletişim kurabilme yeteneği yüksek olmalı. İfade etmek istediği bir konuyu rahatlıkla hedef kitleye anlatabilmeli. Bilgi ve fikir edinme, savunma ve tartışmada rahat ve yetişkin birey davranışı göstermelidir.
13. El becerisi ve teknikleri kazanmış olmalı. Mezun, iyi bir sentezleyici olmalı, pratikte karşılaştığı sorunları çözmede teorik bilgilerini ve kişisel becerilerini yüksek performansta kullanabilmeli
14. Çevresi ile iyi ilişki kuracak niteliklere sahip olmalı
15. İyi yazabilen ve konuşma ve ikna yeteneği yüksek olmalı.
16. Girişimci olmalı, kendi kariyerini her ortamda rahatlıkla sergileyebilmeli. Kendi bilgi ve becerilerini aldığı eğitimle bütünleştirerek iş olanakları yaratabilmelidir.
17. Karşılaştığı sorunları ve edindiği verileri analiz edebilmeli, sorunları gerçekçi, mantıklı ve tutarlı bir şekilde irdeleyebilmelidir,
18. Bulunduğu coğrafyaya ve toplumsal koşullara uyum sağlamalı, toplumu tanıma ve analiz edebilme yeteneğinde olmalıdır.
19. Yeni fikirlere açık, ileri görüşlü, bencilliği aşacak, kendi çıkarlarından çok uzun vadede ülkesini ve doğanın kurallarını koruyacak
20. Evrensel kültür anlayışına sahip olmalı
21. Yöneticilik ve liderlik yetenekleri gelişmiş olmalı
22. Ekonomi biliminden anlamalı.
Bu gibi konularda eğitilmiş, yüksek performanslı ‘sağlam kafa sağlam vücutta bulunur’ özdeyişine uygun olarak her coğrafyada çalışabilecek insanların yetiştirilmesi bir gerçekliktir.
Sonuç
Tarımsal yükseköğretim çağın gereklerine cevap verebilecek ölçüde ve dünya gerçeklerine vakıf nitelikli uzman kişi yetiştirmek zorundayız. Bunun için Ziraat Fakültelerinin veya Yaşam Bilimleri, Doğa Bilimleri Fakülteleri adı altında eğitim veren kurumların bilimsel ve eğitim kalitesinin yüksek olması gerekir. Fakültelerin akademik kadrolarının ulusal ve uluslararası alanda saygın araştırma yapmış olması. Fakültelerin eğitim programlarının dinamik olması.
Öğrencilerin Ziraat mühendisliği mesleğini benimseyerek seçmeleri önemliKamu kesiminde istihdamın doygunluk noktasına gelmesi ve son on yıldır neredeyse hiçbir kurumun Ziraat Mühendisi talebinde bulunmaması artık kamuda istihdama yönelik eğitim-öğretim yaptırmanın gerekliliğini de ortadan kaldırmıştır. Bu nedenle tarımsal eğitim-öğretimin temel niteliğinin Dünya entegre olma sürecinde özel sektörün de istemlerine göre programların belirlenmesi ve özel sektörün beklediği niteliklerde ziraat mühendisi yetiştirilmesi zorunluluk haline gelmiş bulunmaktadır.
Merkezi kararlarla yönlendirilen ve ülkenin her tarafında tek tip bir tarım eğitimi sistemi arayışından vazgeçilsin. Dünya’daki bilimsel ve teknolojik gelişmeler paralelinde yeni kovit-19 pandemi ekseninde ortaya çıkan zorunluluklar gerçeği de dikkate alınarak planlama yapılmalı. Yeni bölüm ve programlar ve akademik “unvan” kısır döngüsünden uzak, eğitimde kaliteyi öne alan dinamik ve çağdaş yaklaşımlı bir bütünlüklü eğitim yapılanması gerçekleştirilmelidir.
- Bölümler ve programlar itibariyle, tarımsal eğitim alanlarının çeşitlenmesi ve zenginleşmesi daha sağlıklı gerçekleşecektir. Bu bağlamda fakülte veya bölümlerin isminden çok içerikleri ve eğitimin kalitesi dikkate alınmalı
- Bölgesel, ülkesel ve uluslararası boyutlardaki iş olanaklarına dönük eğitim yapabilme fırsatları kendiliğinden doğmuş olacaktır.
- Ziraat Fakültesi ve/ya bölüm adı altında verilecek diplomalar için dünyadaki gelişmelere ve akredite kurumlarının belirlediği ilkelere uygun esnek yapıya sahip koşulların belirlenmeli ve eğitim kalite güvencesi ve değerlendirilmesi kesinlikle sağlanmalı.
Türkiye’de Sağlıklı Bir Ziraat Yükseköğretiminin Yapılabilmesi İçin;
1. Üniversitelerin idari, eğitim ve mali alanlarda özerk olmalı
2. Ziraat Fakülteleri üniversitelerin özerkliği ekseninde tüzel kişiliğe kavuşmalı
3. Tarım eğitimi başlangıçta genel ve ilerleyen süreçte “program ve bölüm” bazında eğitim yapılabilir. Bu program 3 +2 veya 3+1+1 şeklinde toplam 5 yıl olmalı.
4. Üniversite ortamının bir bilim-araştırma kurumu olarak bilim temel ve felsefi eğitiminin yapıldığı göz ardı edilmeden ders programlarında uygulamalara %20-25 oranlarında yer verilmelidir.
5. 21. yy ‘da öğrencilerin mutlaka bir yabancı dili iyi derecede bilmeleri için başta eğitim-ve öğretim teknikleri yeniden planlanma ve gerekli koşullar sağlanmalıdır.
6. Dört yıllık temel Ziraat Fakültesi eğitim süreci içerisinde ‘Yan Alan’ programları işlenerek isteyen öğrencilerin Ziraat Mühendisliği alanı yanında ikinci bir alanda kendini yetiştirmesi sağlayacaktır.
7. Gelişmiş ülkelerin üniversitelerinde olduğu gibi fakültelerin ve bölümlerin bütçeleri olmalı ve yöneticileri de ilanla aranarak liyakat sahibi kişiler arasında seçim yolu ile belirlenmeli (Bursalıoğlu,1991).
8. Tarım Eğitimi Anabilim dalı oluşturulmalı ve tarım eğitimi sürekli güncellenmelidir.
9. Problem çözmeye dayalı aktif öğrenme modeli benimsenmeli
21 yüzyılın eğitim yetkinliklerini her alanında öğrencilerimize kazandırmak zorundayız. Yıkıcı ve rekabetçi çağda insanımızı çok yönlü yeterliliklerle donatılmış, yaratıcı, fen okuryazar, sosyal ve iletişim becerileri ile donatılmış üniversiteliler yetiştirmek zorundayız.
KAYNAKLAR
Bursalıoğlu, Z. 1991. Karşılaştırmalı Üniversite Yönetimihttp://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/505/6095.pdf. EBF – Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. www.simurg.com.tr/…/ebf-ankara-universitesi-egitim-bilimleri-fakultesi. Cilt 24 sayı 2Berkman, A. 1994. Türkiye’de tarımsal Eğitimin Başlamasının 149. Yıldönümü kutlama Töreni Açılış Konuşması. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Adana.Ortaş, I. 2001a. 2000’li yıllarda Ziraat Mühendisliği Eğitimi. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Adana Şubesi Yayını. Sayı 11. Ocak 2001.Ortaş, I. 2001b. Nasıl Bir Üniversite Mezunu Üzerine. 2000’li Yıllarda Ziraat Mühendisliği Eğitimi. (CBT) 20 Ocak 2001. Sayı 722.Sabancı, A. 2001. Ekin Dergisi 11 Ocak 2001