Yabancı Terörist Savaşçı Tehdidine Karşı Uluslararası Uygulamalar

Yabancı Terörist Savaşçı Tehdidine Karşı Uluslararası Uygulamalar

Doç. Dr. Saadat DEMİRCİ Çankırı Karatekin Üniversitesi

Yabancı savaşçı terimi BM’nın 2170(2014) sayılı karar ve 2178 (2014) sayılı kararında kullanılmıştır. Suriye çatışmalar bağlamında literatür ve siyasi açıklamalarda “yabancı terörist savaşçı” (YTS) olarak anılmaktadır. Yabancı terörist savaşçılar (YTS) çatışmaların önemli güç unsurudur. YTS’ların bulunduğu terör örgütlerin diğerlerine nazaran daha fazla şiddet içerdikleri ve bölgedeki etkinliklerinin daha fazla olduğu gözlemlenmektedir. Bunları bir araya getiren “halifelik kurma”, tüm dünyaya radikal dini değerlerini yayma gibi ideolojidir. 2012 yılından itibaren Suriye’ye akın eden radikal gruplar bölgedeki yerlerini almak için İŞİD ve El-Nusra gibi terör örgütlerine üye olmaktalar. YTS’lar Suriye savaşından önce 1980-1992 yıllar arasında Afganistan’da mücahitler safhasında, 1990’lı yıllarda Bosna Hersek Müslümanlar tarafında, Çeçenistan terör örgütleri ile Rusya’ya karşı savaşlarda, 2003 yılı itibariyle Irak’taki yabancı işgallere karşı çatışmalarda yer almışlardır. 2014 yılında İŞİD lideri El-Bağdadi tarafından Cihat Örgütlerine tüm Müslümanların katılım yapması yönünde yaptığı çağrı üzerine YTS sayısında hızlı bir artış gösterilmiş 2016 yılına geldiğinde sayıları 27 ile 31 000 arasında büyümüştür. 2017 yılı itibariyle bu sayı 50 000’ ulaştığı bilinmektedir . Katılan devlet çeşitliliklerine bakılırsa, Batılı araştırmacıların yayınladıkları raporlara göre Irak ve Suriye dışında toplam 86 devletten yabancı terörist katılmıştır. Sayı olarak en fazla katılım yapılan 12 devletlerden : Tunus 6-7000 arası, Suudi Arabistan 2500’den fazla, Türkiye, Yemen 2-2.5000, Fransa 1.7 000, Cezayir 1.2-1.5000, Endonezya, Mısır, İngiltere, Almanya ve Lübnan 500-1000 arası. Eski Sovyet ve BDT ülkelerinden katılanların 2014 yılı itibariyle sayıları üç kata kadar bir artış göstererek 2016 yılında 2 000 kişi olarak gösterilmiştir. İŞİD’in dağıtılmasıyla İŞİD mensubu YTS’ların Irak , Suriye ve Afganistan dışında Libya, Yemen, Pakistan, Somali ve Filipin’de bulundukları bilinmektedir. Afganistan’da 6000’den fazla eski İŞİD mensubu YTS olduğu tahmin edilmektedir. Bunlardan 3922 ile 4294 arasında YTS Avrupa’dan gelmiştir. Çatışma sonrası çatışma bölgelerinden ülkesine dönen teröristler ülkeleri için büyük bir tehdit teşkil ediyorlar. Bu bağlamda çalışmada yabancı savaşçı terörist unsuru ele alınacak ve dönüş sonrası muhtemel tehdit unsurları açıklanacaktır.

Anahtar kelimeler:Yabancı terörist savaşçı, uluslararası terörizm, radikalizm, terörizm tehdidi, terörizmin nedenleri

Abstract

The term foreign fighters is used in the UN resolution no. 2170 (2014) and no. 2178 (2014). In the context of the Syrian conflicts, it is referred to as foreign terrorist fighter ”(FTF) in the literature and political statements. Foreign terrorist fighters (FTFs) are an important force of conflicts. It is observed that the terrorist organizations in which FTFs are more violent and have more efficiency in the region than the others. The “establishing caliphate” that brings them together is the ideology of spreading radical religious values to the whole world. Since 2012, the radical groups that have flocked to Syria have become members of terrorist organizations such as ISIS and Al- Nusra to take their place in the region. Prior to the Syrian war, FTFs took part in Mujahids phase in Afghanistan between 1980-1992, on the side of the Muslims of Bosnia and Herzegovina in the 1990s, in the wars against Chechnya terrorist organizations and Russia, and in the conflicts against foreign invasions in Iraq by year of 2003. In 2014, upon the call made by ISIS leader Al-Baghdadi for the participation of all Muslims in Jihad organizations, the number of FTFs increased rapidly and they were growth in the numbers between 27 and 31 000 when the 2016 year came. As of 2017, it is know that this number reached 50 000. When looking the diversity of the participating states, according to reports published by Western researchers, foreign terrorists from a total of 86 states other than Iraq and Syria participated. The numbers of the most participating states from 12 states are as follows: Tunisia between 6-7000, Saudi Arabia more than 2500, Turkey, Yemen 2-2.5000, France 1.7 000, Algeria between 1.2-1.5000, Indonesia, Egypt, England, Germany and Lebanon between 500- 1000. As of 2014, the number of participants from the former Soviet and CIS countries increased by three times and was shown as 2 000 people in 2016. With the dissolution of ISIS, it is known that FTFs who are ISIS members are located in Libya, Yemen, Pakistan, Somalia and the Philippines as well as Iraq, Syria and Afghanistan. It is estimated that there are more than 6000 FTFs, who are former ISIS members, in Afghanistan. FTFs between 3922 and 4294 of these came from Europe. The terrorists returning from their conflict zones to their country after conflict are a great threat for their country. In this context, the foreign fighter terrorist element will be discussed and the possible threat elements after the return will be explained.

Keywords: Foreign terrorist warrior, international terrorism, radicalism, threat of terrorism, reasons of terrorism.

Giriş

Arap baharı etkisiyle başlayan Suriye iç savaşı kısa zamanda dış güçlerin ve yabancı teröristlerin ülkeye girmesiyle uluslararası savaşa dönüştü. Savaş esnasında 12 binden fazla terörist savaşçı ülkeye giriş yaptı, bunların 3 bine yakını Batılı ülkelerin vatandaşlarıdır. Yabancı terörist savaşçılar (YTS) çatışmaların önemli güç unsurudur. Çatışmanın yönünü önemli derecede değiştirme etkisine sahiptir. Tarihsel sürece bakılırsa yabancı savaşçıların yaşadıkları bölge dışındaki savaş ve çatışmalara katılmaları durumu yeni oluşan bir olgu değildir. YTS’lar Suriye savaşından önce 1980-1992 yıllar arasında Afganistan’da mücahitler safhasında, 1990’lı yıllarda Bosna Hersek’te Müslümanlar tarafında, Çeçenistan’da Rusya’ya karşı yer almışlardır. 2003 yılı itibariyle Amerika’nın Irak’a girmesiyle bu topraklara da sızdıkları bilinmektedir.

Bu çatışmalarda yer alanları bir araya getiren ideolojik, dini ve milliyetçi birlik duygusuydu. Davaları bu unsurlardan birine dayalıydı, göreceli olarak “haklı bir savaş” yürütmekteydiler.

Günümüz gelişmeler içinde yer alan “savaşçıların davalarının” akıllara uygun her hangi bir ideolojik açıklaması yoktur, eylemleri sivillere yönelik şiddete dayalıdır, fakat ideolojileri için sadece terörist saldırılar düzenlemekle kalmayıp açık çatışmalara girmekten kaçınmamaları nedeniyle onlara terörist savaşçı nitelendirilmesi yapılmaktadır. Zamanında El Kaide tarafından İslam dini için batı ve “haçlılara” karşı ilan ettiği “ideolojik savaş” Afganistan’a binlerce “yabancı teröristlerin” akın etmesini sağlamıştır. El Kaide ile ilk yabancı savaşçıların çıkış noktası bu kamplarda başlamıştır. El-Kaide’nin “cihat” çağrısıyla başlayan yabancı terörist akımı İŞİD’in “halifelik kurma” fikri ile yeniden canlanmıştır. 2012 yılından itibaren yaklaşık 100 ülkeden 25 000 yabancı teröristin 2012 yılından itibaren Suriye’ye İŞİD ve El-Nusra gibi terör örgütlerine üye olmak için katıldıkları bilinmektedir.

Son zamanlarda hız alan Panarabizm, Şiizm, Baascılar, Nasırcılar tarzı milliyet ve ideoloji ayırışımlar ışığında geride kalan suni İslamcılar için İŞİD’in “İslam Devleti” kurma hedefi bir birlik fikrini oluşturmuştur.

Suriye’de çatışmalar başlamasıyla Batı ülkeler yanı sıra terörist savaşçıların katılım sağladığı bir çok ülke için tehlike çanları çalmaya başlamıştır. En önde gelen tehditlerden biri bu teröristlerin “blowblack” dedikleri geri dönüşüm sonrası yeniden radikal düşünceler ile bulundukları ülkelerde terörist saldırılarda bulunmalarıdır. Batı ve Türkiye şu anda çatışma bölgeleri sonrası saldırılar için önde gelen en tehlikeli bölgelerden biridir. Son tarihlerde gerçekleşen saldırıların seyrine bakılırsa, birçoğu batıya ve Türkiye’ye yöneliktir. Türkiye’nin Suriye’ye sınır yakınlığı ve İŞİD dışında PKK terör örgütünün Suriye uzantısı olan PYD, YPG’ye karşı mücadelesi bu tehlikeleri daha da arttırmaktadır. Türkiye Suriye savaşının başlangıcından beri

savaştan zarar gören insanlara açık kapı politikası yürüten ve ülkesine çok sayıda Suriyeli mülteci kabul eden nadir ülkelerdendir. Bu durum ülkenin kırılganlığını arttırmış ve tehditlere açık hale getirmiştir. Suriye’ye geçiş için Türkiye’yi ara yol olarak kullanan yabancı savaşçıların tehditlerinin ülkeye yansıması da tehdidin bir diğer unsurudur. Terörizm bugün sadece siyasi bir mesele olmaktan çıkmıştır, o sosyolojik, psikolojik ve ekonomik unsurların bir sonucudur. Üstelik etkileri hızla sınırları aşmaktadır. Yabancı teröristler bu etkilerin ürünüdür. Bir çoğu Orta Doğu bölgesini belki ilk defa görmüştür, buna rağmen canı pahasına bu bölgede savaşmayı kabul edecek kadar sıkı ideolojiye sahiptir. Aşırıcı savaşçı teröristlerden gelen tehditler çatışmanın halen sürdüğü Suriye kadar Batı, Amerika ve Türkiye gibi küresel güç unsurlarına sahip ülkeleri de tehdit altında tutmaktadır. Bu nedenle devletler terörizme karşı mücadele için birleşmeyi ön plana koymalılar.

Terörizmin tek bir çeşidi olmadığı gibi, terörizmin nedenleri de tek bir standart sebebe bağlanamaz. Terörizmle mücadele geniş bir inceleme alanına sahiptir, sebepleri ve ortaya çıkış nedenleri tespit edilmeden mücadele edilemez. Üstelik her geçen gün hedefleri, stratejileri ve boyutları hızla değişen, bilişim ve teknoloji gelişimine ayak uyduran, etkileri sınırların çok ötesinde yankılanan yeni terörizm türü gelişmekteyken. Bu sebeple terörizm ile mücadele yolu öncelik olarak terörizmin boyutlarını ve sınırlarını geliştiren en önemli kaynak unsuru olan terörist savaşçılardan başlamalıdır.

Bu çalışma kapsamı itibariyle terörist savaşçıların bir bölümünü oluşturan yabancı terörist savaşçıları ve onlardan gelen tehdit unsurlarını incelemektedir. Bu kapsamda belirtilmesinin amacı yabancı teröristleri terörizmin ayrı bir sınıfı olarak ele almak ve tehdit unsurlarının farklı olgularını ortaya çıkarmak.

Yabancı teröristler yeni bir oluşum olmamasına rağmen İŞİD’in ortaya çıkmasıyla yeni ivme kazanmıştır. Daha önce hiçbir terör örgütünün ulaşmadığı boyutlarda hedefler belirleyen “İslami Halifelik” kurma ideolojisi ile saptanmış, yeni bir grup terörist ortaya çıkmıştır. İŞİD, Rusya ve Amerika’nın birleştirilmiş gücü ile Suriye’den çıkartılmasına rağmen varlığını Afganistan, Irak, Libya ve Mısır’da dağınık gruplarla devam ettirmektedir. Bu anlamda onlarla mücadele etmek daha da zorlaşmıştır. Çünkü, önceden belirli bir bölgede toplu olarak mücadele edebilirken dağınık bir şekilde eylemlerini gerçekleştiren teröristlerle bireysel mücadeleye girmek daha güç olmuştur. Üstelik tehlike unsurunun seyri bundan etkilenmezken. Suriye merkezli terörist örgütlerin bu bölgeden ayrılmasına rağmen dünyanın bir çok köşesinden İslami birlik çağrısı yapmaya ve “kutsal savaş” için birleşmeye davet etmekteler. İsteği olmasına rağmen sıkılaşan güvenlik kontrolünü aşamayan veya imkan bulamayanlar için bulunduğu topraklardan mücadelelerini devam ettirmeleri yönünde bildirimler yapılmaktadır. Her hangi bir terör örgütü mensubu olmayıp ideolojisini benimseyen ve biatini gerçek bir eylemle göstermek için saldırıda bulunan “ yalnız kurt” olarak nitelendirilen teröristlerden gelen tehlike ayrı bir inceleme unsurudur . Çalışmada bu grup teröristlere fazla bir yer ayrılmamasına

rağmen tehdit unsuru kapsamında değinilecek ve bu bağlamda tehdit oluşumları ve nedenleri saptanmaya çalışılacaktır.

YABANCI SAVAŞÇILAR OLGUSU

Radikal dini terörizmin küresel boyutlarda uygulaması olarak oluşan İŞİD terör örgütünün sınır aşan etkilerinin yansıması sonucu, Halifelik ilanı ile, gerçek İslam devleti için mücadele etme çağrısıyla yükselen yabancı terörist akımı başlamıştır. Yabancı teröristlerin kavramsal olarak nitelendirilmesi girişimi Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 24 Eylül 2014 tarihinde aldığı 2178 sayılı kararı ile nitelendirilmiştir. Birleşmiş Milletler Belgelerinde bu kavram “yabancı terörist savaşçılar” (foreignterroristfighters), olarak belirlenmektedir. Yabancı terörist savaşçılar – vatandaşı olmayan devletlere karşı terörist saldırılarda yer almak, hazırlamak veya teröristleri eğitmek ve çatışmalarda yer almak için giden şahıslar olarak nitelendirilmektedir1. Aslında, BM Güvenlik Konseyi 2178 sayılı kararında tanımlama yapmadan önce yabancı terörist savaşçılardan ilk defa 2170 sayılı kararında bahsetmişti. Teknik olarak Güvenlik Konseyi “Yabancı Savaşçı” tanımına “terörist”liği de ekleyerek tanımı hukuki bir platforma taşımış ve yasa dışı ilan etmiştir2.

Norveç Güvenlik Araştırmaları Enstitüsünden terör uzmanı Hegghammer’in yaptığı tanıma göre yabancı teröristleri nitelendiren dört unsur bulunmaktadır: 1) çatışmacılara katılır ve eylemlerinde yer alırlar; 2) çatışmanın yer aldığı bölgenin vatandaşı değiller, çatışmada yer alanlar arasında her hangi bir akraba bağı olan kimseler yoktur; 3) resmi bir askeri kuruluş mensubu değiller; 4) faaliyetlerini para karşılığı yapmazlar3.

Yabancı terörist savaşçılar tarihi olaylarda da hep yer aldıkları bilinmektedir. 80’li yılların sonunda El-Kaide’nin fikir kurucularından ve modern cihat teorisyeni olarak bilinen Abdullah Yusuf Azzam Müslüman birliği için mücadele ve müdafaa çağrısında bulunmuştur4. Çağrı üzerine katılan binlerce yabancı teröristlerin daha

1 BM Güvenlik Konseyi 2178 sayılı kararı tam metni için bkz. SCR%202178_2014_EN.pdf, (Erişim Tarihi 21.11.2019).
2 Haldun Yalçınkaya, “İŞİD’in Yabancı Savaşçıları ve Yarattığı Tehdit: Türkiye’nin Tecrübesi (2014- 2016),” Orsam Raporu No 210, s.11
3 Hegghammer Th. The rise of Muslim foreign fighters: Islam and the globalization of jihad // International security. – Cambridge, MA: MIT press, 2011. – Vol. 35, Issue 3 (Winter 2010/11). – P. 53–

94. – Mode of access: , 21.11.2019
    4 D.Buman. ISIS Goes Global. Fight the Islamic State by Targeting its Affiliates.ForeignAffairs,Vol.95, N 2 March-April 2016.

sonra El Kaide’nin bünyesinde yer aldıkları bilinmektedir. Fakat Suriye savaşı ile aldığı boyutlar tüm zamanın sınırlarını geçmiştir.

2014 yılında İŞİD lideri El-Bağdadi tarafından Cihat Örgütlerine tüm Müslümanların katılım yapması yönünde yaptığı çağrı üzerine YTS sayısında hızlı bir artış gösterilmiş 2016 yılına geldiğinde sayıları 27 ile 31 000 arasında büyümüştür. 2017 yılı itibariyle bu sayı 50 000’ ulaştığı bilinmektedir5 . Katılan devlet çeşitliliklerine bakılırsa, Batılı araştırmacıların yayınladıkları raporlara göre Irak ve Suriye dışında toplam 86 devletten yabancı terörist katılmıştır. YTS’ların bulunduğu terör örgütlerin diğerlerine nazaran daha fazla şiddet içerdikleri ve bölgedeki etkinliklerinin daha fazla olduğu gözlemlenmektedir. Sayı olarak en fazla katılım yapılan 12 devletlerden
: Tunus 6-7000 arası, Suudi Arabistan 2500’den fazla, Türkiye, Yemen 2-2.5000, Fransa 1.7 000, Cezayir 1.2-1.5000, Endonezya, Mısır, İngiltere, Almanya ve Lübnan 500-1000 arası6. Eski Sovyet ve BDT ülkelerinden katılanların 2014 yılı itibariyle sayıları üç kata kadar bir artış göstererek 2016 yılında 2 000 kişi olarak gösterilmiştir7. 2015 yılında 150 Kanada’lı ve 200 Amerikan vatandaşı İŞİD’e katılmaya çalışmıştır8.

İŞİD’in yabancı terörist katılımcı sağlamasının önemli faktörü gerçek bir İslam devleti kurma fikri olmuştur. El Kaide’de olduğu gibi ideoloji ve propaganda üzerinde kurulmuş bir çağrı yerine Halifelik ideolojisi gerçek ve somut bir bölge üzerinde kontrol ve hakimiyet teklifi sunmuştur. Halifelik için mücadele çağrısı aşırıcı fikri taşıyan tüm Müslümanların duygularını derinden etkileyen unsurdur.9

İŞİD gibi bir çok terör örgütleri yabancı teröristlerin örgütte yer almasına büyük önem vermekteler. Özellikle çeşitli meslek sahibi olanlar, tıp, bilgisayar ve programcılara özel ilgi gösterilmektedir. Yerel teröristlere göre daha fazla bilgi ve uzmanlık sahibi olan bu yabancılar genelde yönetici sınıfında yer alırlar10.

Irak ve Suriye gibi sorunlu bölgelerdeki çatışmaların uzaması ve radikalleşmesinin sebeplerinden biri yabancı terörist savaşçıların çeşitli terör örgütlerinde yer almasıdır. Doğup büyüdükleri ve halen ailelerin yaşadıkları bölgelere fazla zarar vermekten

5 Foreign Fighters. An Updated Assessment of the Flow of Foreign Fighters into Syria and Iraq. TheSoufanGroup. December 2015, p.4
6 H.Lang and M.Al Wari. The Flow of Foreign Fighters to the Islamic State. Assessing the Challenge and the Response. Center for American Progress. March 2016, p.6.
7 Foreign Fighters. The SoufanGroup,p. 14
8 FBI: More Than 200 Americans Have Tried to Fight for ISIS // The Hill, 8 июля 2015. URL: .
com/policy/national-security/247256-more-than-200-americans-tried-to-fi ght-for-isis-fbi-says.
9 D. Pereira. Jakarta Holds Key to Keeping S-E Asia Safe in War on Terror. GlobalIndonesianVoices. 23 Feb 2015
10 H.Lang and M.Al Wari,Op.cit.p.3

kaçınan ve açıkça yapılan idam ve katliamlardan uzak durmaya çalışan yerli teröristlerden farklı olarak yabancı teröristler daha fazla yıkıcı ve yırtıcı oldukları gözlemlenmektedir. İŞİD’in kameralar önünde kafaları keserek idam eden mensuplarının hepsi yabancı teröristlerdi11.

Suriye’deki ilk yabancı teröristler 2012 yılında giriş yapmışlardır. Batı kaynaklarına göre 2014 yılında sadece Suriye’de yer alan çeşitli terör örgütlerin içerisinde 81 ülkeden gelen 12 bin yabancı terörist yer almaktaydı, 2016 yılın başında bu rakam 31 bine kadar yükselmiştir12.

13Kaynak:

Suriye ve Irak’ta yer alan yabancı terörist savaşçıların sayısı yıldan yıla değişmekteydi. 2014 yılında teröristlerin çoğu Fransa, İngiltere, Belçika ve Almanya’dan gelenlerden oluşmaktaydı. Bu bölgelerde yaşayan aşırıcı Müslümanların yaşadığı topluma entegre olamamasıyla başlayan süreç Arap baharı ile başlayan olaylar ışığında Orta Doğuya akışı başlatmıştır. Yabancı teröristler İŞİD’ten sonra en fazla El-Nusra’da yer aldığı bilinmektedir.

11 Jovo Martinovic. Balkan Jihadis Return, Disillusioned with ISIS «Caliphate» // Balkan Insight. 2017. August 11. — www.balkaninsight.com , 21.11.2019
12 İnostrannıye boyeviki v ryadah terroristicheskih organizatsiy v Siriyi i İrake.-M:İn-t vostokovedeniya RAN(Rossiyskaya-Fe-deratsiya); Belgrad: “KonflaksZentr”(Respublika Serbiya), 2019, s. 15
13 https://www.middleeasteye.net/sites/defolt/styles/public/images/Foreign-figners-in-syria-and-ıraq.png,
21.11.2019

Tüm zamanların yabancı savaşçılarını birleştiren önemli unsur ortak bir olguya olan bağlılıktır. Bu ideolojik, milli ve dini birleşim olabilir. Yabancı teröristlerin etkin bir şekilde sosyal medyayı kullanması terörist eylemlerin planlamasında kullanıldığı gibi çeşitli ülkelerden gelenleri milliyet ve ülkesel olarak bir araya getirmek için önemli bir araçtır. Suriye bu anlamda sadece bireysel olarak yer alan terörist savaşçılar dışında yabancı ülkelerin terör örgütleri için de önemli bir cephe oluşturmuştur.

“Doğu Türkistan İslami Hareketi” terör örgütü mensupları İŞİD veya El-Nusra terör örgütlerinde yer almadan kendi örgütleri çerçevesinde eylem yapmayı tercih edenlerdendir. Sayıları tam belirlenmemekle birlikte yaklaşık 2 ile 5 bin arası oldukları tahmin edilmektedir. Her hangi bir terör örgütü ile birleşmemelerine rağmen onlarla iş birliği yapmaktan kaçınmadıkları bilinmektedir. Halep’te El-Kaide ile birlikte katıldıkları çatışmada 300 Uygur terörist öldürülmüştür. Hangi ülkelerden geldikleri kesin tespit edilmemekle birlikte Çin’in Sincan bölgesinden gelenler yanı sıra Uygur milliyetinden olup çeşitli ülkelerden geldikleri tespit edilmiştir. 2014 yılında Orta Asya (Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan) ve BDT ülkelerinden gelenlerin sayısı artmıştır. Orta Asya’dan gelenler için aracılık yapan “Katibat Imam al Bukhari” ve “Jannat oşikla-ri” (Kuzey Pakistan’da faaliyet gösteren terör örgütleri) gibi terör örgütleri olmuştur.

Tacikistan Başsavcılığın verdiği bilgilere göre 2016 yılında Suriye ve Irak’ta bulunan terör örgütleri içerisinde 1000 civarı vatandaşı yer almaktaydı.

Özbekistan basın yayını “Karavan-Saray”ın verdiği bilgilere göre bir o kadar da Özbekistan mensubu bu bölgelerdeki terör örgütlerinde bulunmaktadır. 1 Ocak 2017 yılında bunlardan biri olan İŞİD üyesi Abdulkadir Maşaripov İstanbul’da bulunan “Reina” adlı gece kulübüne saldırı düzenleyerek 40.000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

Orta Asya’dan gelenlerin çoğu As Jabhat Fatah al-Sham terör örgütlerinde yer almaktalar. Üyelerini genişletmek için sosyal medya ve you tube kanalı kullanılmaktalar14.

Avrupa Güvenlik Çalışmalar Enstitüsünün verdiği bilgilere göre (European Union Institute for Security Studies — EUISS) en fazla Müslüman nüfusu bulunan Bosna, Arnavutluk, Kosova Orta Doğuya terörist ihraç eden ilk beş lider ülke arasındadır15. Batı Balkanlardan gelen teröristleri ayırt eden özellik, aralarında Balkan ülkeleri mensupları dışında 1990 yıllarında Yugoslavya’nın dağılımı ile başlayan Balkan savaşı sırasında bölgelere gelen ve halen orada bulunan savaş tecrübesi olan yabancı

14 İnostrannıye boyeviki v ryadah terroristicheskih organizatsiy v Siriyi i İrake.-M:İn-t vostokovedeniya RAN(Rossiyskaya-Fe-deratsiya); Belgrad: “KonflaksZentr”(Respublika Serbiya), 2019, s. 19
15 Jelena Beslin, Marija Ignjatijevic. Balkan foreign fighters: from Syria to Ukraine. European Union Institute for Security Studies (EUISS). 2017. June. — ,21.11.2019

teröristlerin varlığıdır. Aralarında Afganistan’da Sovyet işgaline karşı o dönemlerde mücahitler ile birlikte savaşmış olan Arap asılı teröristler bulunmaktadır16. En fazla terörist sayısı Kosova (359) ve Bosna’dan (323) olduğu bilinmektedir. 2011-2016 yıllar arasında Makedonya’dan gelen terörist sayısı 155, Arnavutluk 144, Dağlı Karabağ 23, Sırbistan 49 terörist olarak kaydedilmiştir. Giden teröristlerin yarısı orada öldürülmüş, bir kısmı memleketlerine dönüş yapmış, bir kısmının 2018 kayıtlarına göre İdlib’te Suriye hükümetine karşı muhalif birlikler arasında dağınık bir şekilde yer aldıkları tespit edilmiştir17.

Yabancı teröristlerin yer aldığı terör gruplar çatışmalarda daha etkilidir. Çünkü İslam kültürü ve dinden uzakta büyüyen yabancı teröristleri İslam için mücadele çağrısıyla motive etmek ve harekete geçirmek daha kolaydır. Europolun verilerine göre 3000 ile 5000 arası vatandaş Irak ve Suriye’deki çatışmalara katılmak için Avrupa’yı terk etmiştir18. Yabancı teröristler bulundukları çatışma bölgelerindeki sorunsalı farklı tarafa çektikleri gibi çatışmanın seyrini değiştirme kapasitesine sahiptir. Onların katılımı ile gerçekleşen çatışmalar daha radikal, görüşmeler daha zor bir şekil almakta ve süre olarak uzamaktadır. Bunların acısı en fazla yerli halkta hissedilmektedir, onlar daha fazla şiddete maruz kalmaktalar. Yerli halk ve bölge ile bir bağı olmayan yabancı teröristler daha fazla şiddet içeren eylemler yapmaktan çekinmiyorlar. 19.

YABANCI TERÖRİSTLERİN YARATTIĞI TEHDİT

İŞİD’in dağıtılmasıyla İŞİD mensubu YTS’ların Irak , Suriye ve Afganistan dışında Libya, Yemen, Pakistan, Somali ve Filipin’de bulundukları bilinmektedir. Afganistan’da 6000’den fazla eski İŞİD mensubu YTS olduğu tahmin edilmektedir. Bunlardan 3922 ile 4294 arasında YTS Avrupa’dan gelmiştir. Katılımcıların çoğunlukla Belçika, Fransa, Almanya ve İngiltere’den olduğu bilinmektedir20. Bunların üçte bir kısmı geldikleri ülkelere geri dönüşüm sağlamaktadır. T:C Dış İşler Bakanlığının Yabancı terörist savaşçılar ile mücadele konusunda hazırladığı rapora göre 2011 yılından bugüne kadar Türkiye’ye giriş yapmaya çalışan, 61.000’i (61.158) aşkın kişiye yurda giriş yasağı konulmuştur. DAEŞ, El-Nusra ve El Kaide ile ilişkileri

16 Andrea de Guttry, Christophe Paulussen, Francesca Capone. Foreign Fighters under International Law and Beyond. 2016. January. С. 5.
17 İnostrannıye boyeviki v ryadah terroristicheskih organizatsiy v Siriyi i İrake.-M:İn-t vostokovedeniya RAN(Rossiyskaya-Fe-deratsiya); Belgrad: “KonflaksZentr”(Respublika Serbiya), 2019, s. 22
18 Teffer P. Up to 5,000 Europeans joined jihad, Europol shief says //EUObserver. – Brussels, 2015. –
14.01. – Mode of access: , 21.11.2019
19 Novikova, O, “ İnostrannıye boyeviki vızov bezopasnosti Zapada”, İNİON RAN, Aktualnıye Problemı Zapada, No 3 , 2016, , 21.11.2019.
20 Kazantsev A, A. Problema verbovki i vozvrata boyevikob terroristov: opıt Evropı i perspektivı Rosiyi No 27/2016. Rossiyskiy sovet po mejdunarodnım delam (RSMD); 2016

nedeniyle bugüne kadar yaklaşık 10.700 (10.725) kişi gözaltına alınmış (5.161’i yabancı uyruklu), 3588 şahıs ise tutuklanmıştır21.

Yabancı terörist savaşçıların yarattığı tehdit unsurlarını dört kategoride ele almak mümkündür:

Birinci grup halen Suriye ve Irak’ta bulunan Avrupa mensubu teröristler. Bunlar Avrupa’da doğmuş büyümüş ikinci veya üçüncü nesil göçmenlerdir. Yaşadıkları toprakları bırakıp hiç görmedikleri ana vatanları için savaşma fikri bir çoğunun hep içinde büyüttükleri bir istekti. Bunun bir çok sosyolojik ve psikolojik alt yapısı olması yanı sıra en önemli faktör bu grubun hiçbir zaman yaşadıkları topluma entegre olamamasıdır. Sosyal ve siyasi olarak dışlanmış bir ortamda değerlerini korumaya çalışma çabaları onların aslında kimlik koruma iç güdüsüdür. Bu nedenle cihat ideolojisi değer verdikleri için mücadele fikrini güçlendirmektedir. Bundan bir çok yönde radikal dini terör örgütlerinin yararlandığı bir gerçektir. Dini bilgilerden uzak büyümüş olan bu nesle cihat kavramını Müslüman kimlikleri ile bağdaştırarak kurtuluşlarını İslam için savaşmakta görmelerini sağlamak onların birincil görevidir. Bu sayede Batılı gençlerin radikal terör örgütlerine katılım sayıları gittikçe artış göstermektedir. Yabancı teröristlerin bulundukları batı ülkelerden eylem yapmalarındansa saldırılarını daha kolay düzenleyebilecekleri ülkelerde yapmayı tercih ediyorlar, bunun için ulaşımı kolay çatışmaların devam ettiği ülkelere gidiş sağlanıyor ve orada radikal düşünceleri katıldıkları gruplara uygun olarak artış gösteriyor. Yabancı teröristlerin yaptığı saldırıların daha acımasız ve şiddet eşiğinin daha yüksek olduğu artık bilinen bir unsurdur.

İkinci kategoriyi çatışma bölgelerinden dönmekte olan teröristler (returnees) oluşturmaktadır. Rusya Başkanı V. Putin 16 Ekim 2015 yılında BDT ülke liderleri ile bir araya gelerek yaptığı konuşmada “İŞİD terör örgütü içerisinde çeşitli verilere göre 5 ile 7 bin arasında Rusya Federasyonu vatandaşı vardır ve biz onların çatışma bölgelerinde kazandıkları tecrübelerini ülkemizde uygulamalarına izin veremeyiz” diyerek tüm devletlerin ortak endişesini kısaca özetlemiştir22.

Tahmini verilere göre 15 ile 20 000 arası yabancı teröristin ülkelerine dönüş yapabileceği beklenmektedir23. T.C Dış İşleri Bakanlığının rapor çerçevesinde düzenlediği veriler bu tespitleri doğrular niteliktedir. Çeşitli havalimanı ve otobüs terminallerinde kurulan Risk Analiz Gruplarınca yaklaşık 22.000 yabancı kontrol

21 , 21.11.2019
22 16 Ekim 2015.BDT Ülke Liderler Kongresi, URL: , 21.11.2019
23 Vallance Ch. Collapse of IS will lead to attacks, say EU officials / BBC. –L., 2016. – 18.10. – Mode of access: , 21.11.2019

edilmiş, 13.000 civarında mülakat yapılmış, 6.000’den fazlasının Türkiye’ye girişine izin verilmemiştir24.

Türkiye örneğinde olduğu gibi bire çok ülkede sıkı güvenlik tedbirlerin alınmasına rağmen tecrübeli terörist savaşçıların gayri resmi yollarla veya mülteciler ile birlikte ülkelere sızmaları olası bir ihtimaldir. Askeri kamplarında iyi eğitilmiş bu teröristlerin sızdıkları bölgelerde terörist saldırılar düzenlemesi, bölgelerde bulunan yasa dışı örgütleri desteklemesi ve daha da radikalleşmesini sağlaması, ve üye kazandırmak için örgüt propagandası yapması mümkündür. Bir çok ülkede hatırı sayılı İŞİD sempatizanların bulunması faaliyetlerin başarı oranını yükseltmektedir. 2015 yılında Daily Mirror için «ICM Research» araştırma grubu tarafından yapılan araştırmalara göre örneğin sadece İngiltere’de İŞİD sempatizanı 1.5 mln insan bulunmaktadır25. 2016 yılının başı itibariyle IŞİD’in yabancı savaşçılarının sayısı hakkındaki tahminler
⦁ civarında bir rakamı göstermekteydi26.

Teröristlerin geri dönüş sebepleri çeşitlilik göstermektedir, bazıları çatışmalardan hayal kırıklığına uğrayıp dönmek istiyor, bazıları yaşadığı ülkede terörist saldırı düzenleme amacıyla dönüyor. 2015’te 214 kişinin hayatını kaybettiği Paris saldırısı27 ile 22 Mart 2016 yılında 300 kişinin öldürüldüğü Brüksel saldırıları28 bu sebeple dönüş yapanların bir sonucudur.

Dönüş yapanları da birkaç sınıfa ayırarak ele almak mümkündür, Berett bu konuda birkaç sınıflandırma çeşidi oluşturmaktadır:

⦁ Kısa bir süre sonra dönüş yapanlar; Barett bu grubun eylem hareketlerini tahmin etmek zor olduğunun altını çizmektedir. Sorunlarını şiddet aracılığı ile çözmeye çalışabilirler, özellikle döndüklerinde aynı şartlara maruz kalırlarsa. Döndüklerinde moral ve psikolojik olarak yorgun ve hayal kırıklığına uğramış olmasına rağmen belli bir süre sonra cihat fikrine yeniden sıcak bakması ve başarısızlığını dış güçlerin müdahalesine bağlaması mümkündür29.

24 , 21.11.2019
25 Harris D. UK poll shows up to 1.5 million ISIS supporters in Britain /Clarion Project. – Wash., D.C., 2015. – 08.07. – Mode of access: supporters-britain-4/, 21.11.2019
26 Haldun Yalçınkaya, “İŞİD’in Yabancı Savaşçıları ve Yarattığı Tehdit: Türkiye’nin Tecrübesi (2014- 2016),” Orsam Raporu No 210, s.17
27 , 21.11.2019
28 , 21.11.2019
29 Barrett R. Beyond the Caliphate: Foreign fighters and the threat ofreturnees / The Soufan Center. – N.Y., 2017. – 40 p. – Mode of access: the-Caliphate-Foreign-Fighters-and-the-Threat-of-Returnees-TSC-Report-October-2017-v3.pdf, 21.11.2019

⦁ Daha sonra dönüş yapanlar, hayal kırıklığına uğramasına ve İŞİD’in eylemlerini kınamasına rağmen şeriat kuralları ile desteklenmiş Halifelik ve cihat fikrine inanmaya devam edenler. Daha önce çatışma bölgelerinde bulunamamalarından kaynaklanan tecrübesizliklerinden ötürü karşılaştıkları şiddet oranı onları fazladan etkilemiş olabilir. Buna rağmen radikal fikirleri güçlü kalabilir ve radikal şiddete alışabilirler. Bu yüzden kontrol ve tahmin dışı eylem yapma ihtimalleri vardır.

⦁ “Tecrübeli savaşçılar”, Yabancı savaşçıların çatışma bölgesinden ayrıldıktan sonra başka çatışmalara katılması ya da terörist faaliyetlerde bulunması, şiddeti başka coğrafyalara bulaştırma etkisi yaratmaktadır. Çatışma alanından evlerine ya da üçüncü bir ülkeye dönenlerin bir terör eylemine müdahil olma ihtimali de geri tepme etkisi (blowbackeffect) yaratmaktadır30. Bu grup terörist çatışmadan bir başka çatışma bölgesine gider, Afganistan, Libya , Irak gibi bölgesel olarak hep çatışmaların yaşadığı ülkelerde yer bulurlar.

⦁ Örgütlerden kaçan veya yakalanarak sınır dışı edilen teröristler de ayrı bir tehdit kategorisi açısından bakılmalıdır. Bunlar bulundukları bölgelerdeki yer altı örgütlere katılarak eylemlerini devam ettirdikleri gibi örgüt için saldırı veya üyelik propagandası yapabilirler. Gidemeyenlere yerinde saldırılar düzenlemek için gerekli destek ve tavsiyelerde bulunabilirler.

⦁ Özellikle saldırı düzenlemek için hazırlanan ve bu amaçla memleketlerine dönmeleri sağlanan intiharcılar. 2017 yılında Irak’ta intiharcı olmak isteyen107 gönüllünün listesi tespit edilmiştir31.

Türkiye açısından tehdit algısı oluşturan, bünyesinde yabancı savaşçıları bulunduran ve Türkiye’ye karşı saldırılar düzenlemek için kullanılan terör örgütü PKK’nın Suriye uzantısı YPG. Bu da altıncı unsur olarak İŞİD teröristleri dışında Türkiye’nin güvenliğini en fazla tehdit eden örgüttür. Batı ve Amerika’nın “çifte standart” oyununun çıkarları doğrultusunda kurulduğunun bir kez daha açık göstergesi olmuştur. PKK’nın Suriye uzantısı olduğu açıkça belgelerle ispat edilmesine rağmen, PYD ve YPG açıkça ABD ve Avrupa tarafından özgürlükçü savaşçı olarak ilan edilmiştir. Her türlü savaş mühimmatı ve eğitim desteği alan terör örgüt bu sayede bölgede etkinliğini arttırarak yabancı terörist katılımını da yükseltmiştir. New York Times’da 2018’de çıkan “Foreign Fighters Back Kurdish Militia in Syria in Fight Against Turkey”, başlıklı yazıda, yabancı savaşçıların Türkiye ile savaşmak için YPG’ye katıldıklarından bahsedilmektedir. ABD’nin sahadaki askeri kaynaklarına göre, YPG’nin elinde 800’ü militan, 500 kadarı kadın ve 1000 civarında çocuk olmak

30 H. Yalçınkaya, ibid, s. 18
31 Novikova, O, “İnistrannıye Boyeviki Terroristı, Novıy Format Ugrozı”, İNİON RAN, Aktualnıye Problemı Zapada, No 3 , 2016, , 21.11.2019.

üzere 2.300 yabancı bulunmaktadır32. Bu veriler yabancı terörist savaşçıları sadece El-Kaide, El-Nusra ve İŞİD merkezli ele alınmaması gerektiğini ve bölgesel olarak tehdit oluşturan örgütlerin potansiyellerinin ölçülmesi gerektiğini belirlemektedir. ABD ve Batı ülkelerin YPG-PYD terör örgütleri konusunda İŞİD ve El Kaide’ye gösterdikleri hassasiyeti göstermemeleri terörizmin hegemoni devletlerin siyasi çıkarlarının aracı olduğunun açıkça göstergesidir.

SONUÇ

Yabancı terörist savaşçılar terörizmin hiçbir devletin kontrol altında tutması mümkün olmayan etkisi hızla yayılmaya müsait, daha aşırıcı dolayısıyla daha büyük tehdit unsuru içeren bir hal aldığını tüm dünyaya açıklamış oldu. Yabancı savaşçı teröristler tek bir ülke sorunu olmaktan çıkmıştır, tehdit etkileri tüm dünya sarmalındadır, bu yüzden tüm ülkelerin mücadele konsepti için birleşerek, öncelikli olarak bölgesel bazda göçmenlerin toplum entegrasyonu sorununu çözmeleri gerekmektedir. Teröristlerin radikalleşmesine sebep olan psikolojik unsurlar üzerinde detaylı incelemelerin yapılması da büyük öneme sahiptir. Her toplumun değerlerinin ötekileştirme politikasından uzak korunması ve kültürel, geleneksel bazda yaşatılması için her türlü siyasi araçlarla korunması gerekmektedir. Dini olgular bu değerlerin en başında gelen unsurlardır. Çoğu toplumun özellikle köklerinden koparılmış, yabancı kültürde yaşamaya maruz kalanlar için bu bir kimlik meselesi haline geldiği unutulmamalıdır. Bu bağlamda sadece korunması ve yaşatılması yeterli değildir, dini konusunda yapılan doğru bilgilendirme terör örgütlerin ağlarını genişletmek için kullandıkları cihat ve halifelik öğretilerine yeni nesil Avrupalı Müslümanların kanmamalarını sağlayacaktır. Zira geri dönen teröristin giden teröristten daha tehlikeli olduğu şu durumlarda, radikal eğilimli grupların ağlarının genişlemesinin önüne geçmesi için alınabilecek ön tedbirler, sorunu sonradan çözmekten daha etkili sonuçlar verecektir.

32 Eren, Alper, Yabancı Savaşçı Sorunu ve Türkiye üzerindeki Muhtemel Tehdit Algıları, tehdit-algilari/, 21.11.2019

KAYNAKÇA

Andrea de Guttry, Christophe Paulussen, Francesca Capone. Foreign Fighters under International Law and Beyond. 2016. January. С. 5.

Aktualnıye Problemı Zapada, No 3 , 2016, , 21.11.2019.

BM Güvenlik Konseyi 2178 sayılı kararı tam metni için bkz. , (Erişim Tarihi 21.11.2019).

Barrett R. Beyond the Caliphate: Foreign fighters and the threat ofreturnees / The Soufan Center. – N.Y., 2017. – 40 p. – Mode of access: Foreign-Fighters-and-the-Threat-of-Returnees-TSC-Report-October-2017-v3.pdf, 21.11.2019

Buman D.. ISIS Goes Global. Fight the Islamic State by Targeting its Affiliates.ForeignAffairs,Vol.95, N 2 March-April 2016.

Foreign Fighters. An Updated Assessment of the Flow of Foreign Fighters into Syria and Iraq. TheSoufanGroup. December 2015, p.4

FBI: More Than 200 Americans Have Tried to Fight for ISIS // The Hill, 8 июля 2015. URL: 200-americans-tried-to-fight-for-isis-fbi-says.

Foreign Fighters. The SoufanGroup,p. 14

Haldun Yalçınkaya, “İŞİD’in Yabancı Savaşçıları ve Yarattığı Tehdit: Türkiye’nin Tecrübesi (2014-2016),” Orsam Raporu No 210, s.17

Hegghammer Th. The rise of Muslim foreign fighters: Islam and the globalization of jihad // International security. – Cambridge, MA: MIT press, 2011. – Vol. 35, Issue 3 (Winter 2010/11). – P. 53–94. – Mode of access:
, 21.11.2019

Harris D. UK poll shows up to 1.5 million ISIS supporters in Britain /Clarion Project. – Wash., D.C., 2015. – 08.07. – Mode of access:

pollshows-15-million-isis-supporters-britain-4/, 21.11.2019

, 21.11.2019

, 21.11.2019

İnostrannıye boyeviki v ryadah terroristicheskih organizatsiy v Siriyi i İrake.-M:İn-t vostokovedeniya RAN(Rossiyskaya-Fe-deratsiya); Belgrad: “KonflaksZentr”(Respublika Serbiya), 2019, s. 15

syria-and-ıraq.png, 21.11.2019

Jovo Martinovic. Balkan Jihadis Return, Disillusioned with ISIS «Caliphate» // Balkan Insight. 2017. August 11. — www.balkaninsight.com , 21.11.2019

Jelena Beslin, Marija Ignjatijevic. Balkan foreign fighters: from Syria to Ukraine. European Union Institute for Security Studies (EUISS). 2017. June. — , 21.11.2019

Kazantsev A, A. Problema verbovki i vozvrata boyevikob terroristov: opıt Evropı i perspektivı Rosiyi No 27/2016. Rossiyskiy sovet po mejdunarodnım delam (RSMD); 2016

, 21.11.2019

Lang H.and M.Al Wari. The Flow of Foreign Fighters to the Islamic State. Assessing the Challenge and the Response. Center for American Progress. March 2016, p.6.

Lang H.and M.Al Wari,Op.cit.p.3

Mode of access: , 21.11.2019

, 21.11.2019

Novikova, O, “ İnostrannıye boyeviki vızov bezopasnosti Zapada”, İNİON RAN, Aktualnıye Problemı Zapada, No 3 , 2016, , 21.11.2019.

16 Ekim 2015.BDT Ülke Liderler Kongresi, URL: , 21.11.2019

Pereira D.. Jakarta Holds Key to Keeping S-E Asia Safe in War on Terror GlobalIndonesianVoices. 23 Feb 2015

Teffer P. Up to 5,000 Europeans joined jihad, Europol shief says //EUObserver. – Brussels, 2015. – 14.01. – Mode of access: , 21.11.2019

Vallance Ch. Collapse of IS will lead to attacks, say EU officials / BBC. –L., 2016.
– 18.10. –