BAŞKURT TÜRKLERİNİN EN YAYGIN GELENEKLERİ

Başkurt halkında da diğer halklarda olduğu gibi kendilerine has gelenekleri vardır. Bu gelenekler onlara köklerinden gelmektedir. Zamanla yaşanan alışkanlıklar devam ettirilerek halk tarafından gelenek haline getirilmiştir.

YASAKLAR

Başkurtların günlük hayatında çok sayıda yasaklar vardır. Onlardan bir kaçına yer verelim; Kışın yer kazılmaz; uyuyordur, uyandırılmaz. Sol el kirli sayıldığı için, tüm işler sağ elle başlatılır. Misafir de sağ el uzatılarak karşılanır, içecekler ve yiyecekler de sağ elle uzatılır. Fakat birine yumruk atılacaksa sol elle yapılmış.

KADIN VE BÜYÜ

Kadın Başkurtlarda kötü ruhlu büyücü olarak algılandığından erkeklerin önünden geçmemelidirler. Bu nedenle de kadınlar mezarlık ve mescitlerde ibadet edemezler ve ibadetlerini evlerinde yaparlar.

ERKEKLER VE MESCİT

Erkekler ibadet etmek için mescite girerken sağ ayağıyla girerler, çıkarken sol ayağıyla çıkarlar. Küçük çocukları mescitte getirmezler ve mescidin giriş kapısını hiç kapatmazlar

YASAKLI YİYECEKLER

Alkollü içecekler ve domuz eti yasaklı içeceklerin başında gelir. Ekmeği bıçakla kesmek de yasaklar arasındadır. Ekmek elde koparılarak ikram edilir. Yemek yerken iki parmakla değil, en az üç parmak veya tamamını kullanmalıdırlar. Paskalya öncesi perhiz yaparlarken gündüz vaktinde içmek ve yemek yasaktır. Bunu zamanında yapamazlarsa, başka müsait zamanlarında yapabilmektedirler.

AILE İÇİ GELENEKLER

Başkurt erkekleri eşlerine her zaman kibar davranmışlardır. Ev içini kadınlar yönetirler. Kız çocuklarını ciddi, sabırlı ve dayanıklı yetiştirirler. Evli kadınlar başlarını örtmek zorundadırlar. Kadınlar eşlerine nerde olduklarını ve ne yaptıklarını sormazlar. Eşlerinin yanında başka erkeklerle konuşup fikir belirtmezler. Kadının kocası ölürse aile soyadını korumak adına kardeşleri yada amca çocuklarıyla evlendirilmiştir. Eğer kadın ölürse evlenirken alınan başlık parası geri ödenmiş. Bu durumda merhumun babası başka kızını yerine vermiş. Başlık geri ödenmediyse yine diğer kız kardeşini verirken az miktarda başlık parası almış. Gelin ailenin erkek büyüklerinden yüzünü gizler ve uzak durur. Ebeveynlerin ölümünde miras en büyük evlat kız ise kıza erkek ise erkeğe kalır.

BÜYÜKLERE SAYGI

Başkurtlar büyük anne ve dedelere ayrıca saygı gösterirler. Yedi kuşak atalarının adlarını bilmek zorunluluktur. Büyük’lerin sülale içindeki sorumlulukları çoktur; anlaşmazlıkları, tartışmaları ve diğer sorunları uygun şekilde çözmek ve huzur sağlamak onların görevleridir. Düğün ve bayramlarda önderlik yapma yükümlülükleri vardır. Gelenek ve adetleri yaşatmak ve bir sonraki nesillere aktarmak onların vazifesidir. Gençler ise onların dualarını alabilmek için çabalarlar.

CENAZE VE YAS

Ölen insani en kısa zamanda gömmeye özen gösterirler. Hatta aynı günde, en geç ertesi gün yapmaya çalışırlar. Bu işlemi güneş batmadan bitirmek zorundadırlar. Cenazeyi üç kere yıkarlar ve kefene sararlar. Cenaze töreninde dualar okunur. Müslümanlar’da cenaze tabuta konulmaz. Yas ve anma geleneği merhumun senesine kadar sürer.

ÇOCUKLARLA İLİŞKİLERİ

Başkurtlar çocuklarla olan ilişkilerinde her zaman örnek bir halk olmuşlardır. Her Başkurt büyük aile kurmak için çaba gösterir.
Bu yüzden de bu konuda çeşitli gelenekler oluşmuştur. Kadın hamileyken el üstünde tutulur, her istediği yapılır, korunur, kollanır. Sevgi ve değer görür. Bebeğin doğumunu babasına ilk müjdeleyene hediye verilir ve kutlama yapılır. Bu kutlamanın adına “Beşiktuy” (beşik toy) denilir.

Bunun gibi gelenekler Başkurt Türkleri’nde günümüzde de yaşatılmaktadır. Başkurtlar Türk halklarının arasında misafirperver ve çocukları yücelten halk olarak bilinmektedirler. Günlük hayatta yaşanan bütün olaylar geleneklerle bağdaştırılarak devam ettirilmektedir. Bayram ve dini inanışlar da geleneklerle iç içe yaşatılmaktadır.

BAŞKURT TÜRKLERİNİN EN YAYGIN GELENEKLERİ-
Doç. Dr. Shurubu KAYHAN /Turkishforum- A.Türer Yener