Pandeminin ardından Marmara Denizi’nde başlayan müsilajla birlikte deniz ürünlerinin sağlıklı olmayacağı ve tüketilmemesi gerektiği yönünde artan kaygılar çiftlik balıkçılığını gündeme getirdi.
Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de üretimi artan çiftlik balıkları, çevre kirliliğinin had safhaya ulaşmasıyla birlikte balık severler tarafından daha çok tercih edilmeye başlandı. Talebin artması, toplam su ürünleri pazarında çiftlik balıklarının payını da artırdı.
Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj, sağlıklı gıda arayışındaki tüketiciyi deniz ürünlerinden çiftlik ürünlerine kaydırdı. 2000 yılında toplam üretimin yüzde 6’sını karşılayan balık çiftlikleri, geçtiğimiz yıl yüzde 53,6’lık paya ulaştı. Su ürünlerinde üretimin yüzde 6,1 düşüş gösterdiği 2020’de, deniz ürünleri avcılığı üzerinden elde edilen üretim de bir önceki yıla göre yüzde 23,2 azaldı. Antalya, Muğla, Kahramanmaraş ve Afyon’da Türk somonundan sazana kadar birçok tür üretiliyor. İç sularda 25 bin tonla en fazla üretimin yapıldığı Elazığ’da kapasitenin 200 bin tona kadar çıkabileceği belirtiliyor.
Dünya Gazetesi’nden arkadaşlarımız Mehmet Hanifi GÜLEL / Duygu GÖKSU / Fikri CİNOKUR / Ali ESKALEN / Hatice AYDOĞAN ÖZSÖKMEN / Osman ŞİŞKO konu ile ilgili bir derleme yapmışlar. Biz de bu derlemelerden bazı alıntıları sizlerle paylaşıyoruz:
Son 15 yılda Türkiye’de alabalık, çipura ve levrek üretiminde kayda değer bir artış yaşandığını söyleyen Türkiye İhracatçılar Meclisi Su Ürünleri Sektör Konseyi Başkanı Ahmet Tuncay Sagun, “Geçen yıl 785 bin ton toplam üretim gerçekleştirdik. 20 kuluçkahane, 23 yem fabrikası ve 200’den fazla işleme tesisi ile Türkiye, üretiminin 5’te 4’ünü Avrupa’ya ihraç ediyor. Avrupa’da her 3 balıktan 1’i Türk balığı” diye konuştu. Marmara Denizi’nde görülen müsilaj ile gündeme gelen denizlerdeki kirlilik, tüketici tercihlerini çiftlik ürünlerine yönlendirdi.
TİM Su Ürünleri Sektör Konseyi Başkanı ve İstanbul Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği (İSHİB) Başkan Yardımcısı Ahmet Tuncay Sagun’un da görüşü bu yönde. Sagun’a göre yetiştiriciliğin toplam su ürünlerindeki payı giderek artıyor. Sagun, “Su ürünleri üretimindeki bu dönüşüm sadece yetiştiricilik sektörünün büyümesi nedeniyle değil, aynı zamanda pek çok balık stokunun aşırı avlanmaya maruz kalması, kirlilik ve iklim çeşitliliği dahil insan kaynaklı sebeplerden oldu. Bu bağlamda küresel olarak artış gösteren su ürünleri tüketimi ve balık avcılığının daha fazla artırılamayan hatta düşüşe geçen arz kapasitesi, su ürünleri yetiştiriciliğine son on yıllarda gitgide daha fazla önem verilmesine yol açtı” diye konuştu.
Türkiye’de özellikle son 15 yılda alabalık, çipura ve levrek üretiminde kayda değer büyüme yaşandığını aktaran Sagun, sektörün çipura ve levrek üretiminde Avrupa’nın en büyük üreticilerinden biri haline geldiğini ve Avrupa’ya en çok bu türlerin ihracatının (üretimin yüzde 75’ini) yapıldığını belirtti. Sagun, Türkiye’de 2000 yılında toplam su ürünleri üretiminin yüzde 6’sını gerçekleştiren balık çiftliklerinin, 2020’de üretimin yüzde 53,6’sını üretir hale geldiğini kaydetti.
Geçen yıl su ürünleri üretiminin 785,7 bin ton olarak gerçekleştiği bilgisini veren Sagun, “Üretimin yüzde 53,6’sı (421,3 bin tonu) yetiştiricilik ürünlerinden elde edildi. 785,7 bin ton üretimin 201,2 bin tonu ihracata kanalize edildi. 559.9 tonu iç tüketime gitti. Ülkemizde kişi başı balık tüketimi 2020 yılında 6,7 kilogram oldu” açıklamasında bulundu.
Türkiye’de iç sularda balık üretiminde, 25 bin tonla Elazığ ilk sırada yer alıyor. Beş yıl önce üretime başladıkları Türk somununun kalitesiyle öne çıktığını kaydeden Elazığ İli ve İlçeleri İç Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Birliği Başkanı Yücel Doğan, üretimin tamamının ihraç edildiğini söyledi. Türk somonunun iki yılda yetiştiğini belirten Doğan, “Şu anda pazar iyi ve herkes üretmek için yavru balık alarak altyapısını hazırlıyor. Geçen yıl 21 bin 500 ton alabalık, 3 bin 500 ton somon ürettik. Önümüzdeki yıl herhangi bir sorun yaşanmaması halinde ihracatta yüzde 50 artış bekliyoruz” dedi. Muğla’da yılda yaklaşık 25 bin ton alabalık üretiliyor.
Muğla Alabalık Yetiştiricileri Üretici Birliği Başkanı Hüseyin Yıldırım, kentin alabalıkta 300 milyon adet yumurta ve yavru üretim potansiyelinin olduğunu belirtti. Muğla’da 110 bin ton civarında çipura ve levrek üretimi gerçekleştirildiğini ve bunun 80 bin tonunun ihraç edildiğini ifade eden Yıldırım’ın açıklamaları şöyle:
“Yıllara göre farklılık gösterse de üretimin yaklaşık yüzde 70’i ihraç ediliyor. Muğla’da alabalık ve deniz balıkları ihracatının 2020 yılı değeri 409 milyon dolar oldu. Mevcut üretimde alabalık, çipura ve levrek önde olsa da sazan, granyoz gibi türler de üretiliyor. Sektördeki firmalar, Ar-Ge faaliyetleri yapıyor.
Avrupa’nın en büyük balık üreticisi olan Türkiye’nin, üretim merkezi Muğla’da yılda ortalama 90 bin ton deniz balığı üretiliyor. Son zamanlarda diğer bölgelerde de üretim artmaya başlasa da halen en fazla pay Muğla’nın. Kültür Balıkçıları Derneği Başkanı ve Bodrum ve Milas Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Birliği Başkanı İhsan Bozan, Muğla’nın ilk 5 vergi rekortmeni arasında üç akuakültür firmasının bulunmasının, sektörün kent için önemini ortaya koyduğunu vurguladı.
Türkiye’de üretilen balığın yaklaşık yüzde 65’inin Muğla’dan olduğunu ifade eden Bozan, “Muğla akuakültürde bir numaralı şehir. Son zamanlarda başka bölgelerde de arttı. Mersin’de, İzmir’de ve özellikle Karadeniz’de Türk somonuna ilişkin üretim sahaları açıldı, üretim artmaya başladı. Buna karşın Muğla halen en fazla üretimin yapıldığı il. Kentte çupra, levrek ve kaya levreği, tatlı sularda da alabalık ve somon üretiliyor. 2021 yılında 50 bin ton civarında Türk somonu, 150 bin ton civarında alabalık üretimi bekleniyor” diye konuştu. Bozan, yem hammaddelerinde pandemiden sonra yaklaşık yüzde 30’luk fiyat artışı olduğuna da işaret etti.
Çiftlik balıklarının Türkiye’nin toplam balık üretimindeki payı yüzde 53,6’ya yükseldi. Bu pay 2000 yılında sadece yüzde 6 düzeyindeydi. Çiftlik balığı üretimi geçen yıl 421 bin 411 tona ulaştı. Deniz ürünleri üretimindeki azalmanın da etkisiyle bu payın artması bekleniyor.
Deniz balıkçılığının toplam üretimdeki payı bu nedenle düştü. Geçen yıl denizlerden avcılık yoluyla elde edilen balık miktarı 364 bin 400 tona düştü.
Sektör yetkilileri aşırı ve bilinçsiz avlanma sonucu denizlerdeki balık rezervinin eridiğini, bunun da üretimin gerilemesine neden olduğunu kaydediyor. İSHİB Başkan Yardımcısı Ahmet Tuncay Sagun, balık arz kapasitesinin giderek düştüğüne işaret ediyor.
www.facebook.com/necdet.buluz