“Batı’ya gittim ve İslam’ı gördüm ama Müslüman yok; Doğuya döndüm ve Müslümanları gördüm ama İslam yok.”
Yukarıdaki tespit Muhammed Abduh’a aittir. Muhammed Abduh b. Hasen Hayrillah et-Türkmani el-Mısri (1849-1905) Mısırlı İslam düşünürü olup yenilik hareketinin öncülerindendir. Tespitine katılan da olur katılmayanda. Fakat Afganistan’daki son gelişmelere baktığımız zaman bence önemli bir tespit yapmıştır yüzyılın başında. Muhammed Abduh acaba haklı mı? Cevabı aşağıdadır.
İslamilik Vakfı, 2018 yılında, ABD’de kar amacı gütmeyen bir kurum olarak kurulmuştur. 2020 yılında Hossein Askari, Hossein Mohammadkhan ve Fara Abbas’ın Yönetim Kurulu Üyeleri olduğu vakıf, İslamilik Endeksleri projesini yürütmektedir. Endeks, Müslüman ülkelerde barışçıl ve olumlu değişimi desteklemeyi amaçlamaktadır.
Vakıf, iktisatçı Hossein Askari, finans uzmanı Hossein Mohammadkhan, uluslararası ilişkiler uzmanı Fara Abbas, İslami finans uzmanı Liza Mydin ve web uzmanı Mostafa Omidi’den oluşur.
Endeks; ekonomi, hukuk ve yönetişim, insan hakları/siyasi haklar ve uluslararası ilişkiler olmak üzere dört alanda faaliyet gösterir. Her ana dal, ilgili kategoriye ilişkin göstergeler puanlanarak bir endeks oluşturur.
Ekonomiye ilişkin olarak, ülkenin yolsuzluktan uzak olması ve ekonomik ilkelerin İslami finansa uygunluğu gibi göstergeleri esas alır. Endeks, ülkelerin İslam’ın insani, sosyal, ekonomik ve yönetişim öğretilerini yansıtıp yansıtmadığını, onların “İslamilik” derecesini ölçmeyi amaçlar.
Misyonu, etkili kurumları teşvik ederek Müslüman ülkelerde barışçıl reformları teşvik etmektir. İslamilik Endeksleri, çok ilginçtir, Batılı ülkelerin İslam’ı kabul eden ülkelerden daha iyi İslami kurumları yansıttığını doğrulamaktadır. Aynı zamanda Müslüman ülkelerde yenilenme ve ilerleme için pusula sağlamaktadır.
Endeksler, Müslümanların dinlerinin tartışılmaz kaynağı olan Kuran’a odaklanmalarını sağlar ve yöneticilerinin, hükümetlerinin, topluluklarının ve kendilerinin sürekli bir performans göstergesidir. Endeksler ayrıca İslam’ı gayrimüslim dünyaya açıklamak için basit bir yaklaşım sunar. Hem Müslüman hem de gayrimüslim topluluklarda İslam’ın daha iyi anlaşılmasıyla, Müslüman ülkelerde barışçıl reform ve etkili kurumlar daha kolay sağlanacaktır.
Endekste Türkiye oldukça arkalarda olup, 100’ncü sıradadır. İlk 10 sıradaki ülkeler Yeni Zelanda, İsveç, Hollanda, Kanada, Almanya, İngiltere, Japonya, Fransa, ABD ve İtalya gelmektedir.
Dört ana kategoride Türkiye’nin sıralamasının en düşük olduğu alan uluslararası ilişkilerdir. Türkiye bu alanda 151 ülke arasında 146’ncıdır. Bu endeksi “MSCI World Islamic Index USD” ile karıştırmamak gerekir. Endeks ve sıralama kriterleri tartışılabilir. Benim katılmadığım hususlar da var. Ama Afganistan’daki son gelişmeler üzerine böyle bir endeks olduğunu paylaşmak istedim. Belki farklı yorumlamalar olabilir. Fakat Muhammed Abduh b. Hasen Hayrillah et-Türkmani el-Mısri’nin yüzyılın başındaki tespitini, Afganistan sürecini esas alarak yorumlamak gerekir diye düşünüyorum.
Yazıları posta kutunda oku