2 Temmuz 1955’de yitirdiğimiz Gazi Üsteğmen Kara Fatma’nın ölüm yıldönümünde
Vatanı uğrunda neler yaptığı,yapabileceğini göstermiş olan Türk kadını Üstğm. Fatma Seher Erden , ya da namı diğer Kara Fatma’yı gençlerimize ve çocuklarımıza anlatmak her yurttaşın sorumluluğudur.
Türk halkı, kadın-erkek demeden Kurtuluş Savaşı’nda tarihte ender görülen bir destan yazdı. Aradan geçen yıllar içinde o kahramanlar unutturuldu, unuttuk.
Piyes, tiyatro, filmlerde,belgesellerde,hikaye ve romanlarda çoğuna yer bulunamadı.Başta Eğitim bakanlığı,Kültrü Bakanlığı olmak üzere üniversitelerin edebiyat,tarih,toplumbilim v.b gibi bölümceleri (fakülte) kadrolarında olanların sorumluklukları az değlidir.
“Ben para için savaşmadım. Vatanım için savaştım” diyerek maaşını Kızılay’a bağışlayan kara Fatma’nın yoksulluk içinde yaşama göz yumması Kurtuluş Savaşı’nda tarihte ender görülen bir destan yazılmasında rolü olanların çok çabuk unutlduğunun delli sayılmalı mıdır?
2 Temmuz 1955’de yitirdiğimiz Kurtuluş Savaşı Gazisi Kara Fatma’yı ( Üstğm.Fatma Seher Erden) başardıkları kahramanlıkları önünde saygı eğiliyor ve sevgiyle anıyoruz.
****
Erzurum’da dünyaya gelen Fatma Seher, Balkan Harbi yıllarında asker olan eşiyle birlikte Edirne’ye yerleşti. Sarıkamış’a gönderilen eşiyle birlikte bu defa Doğu Cephesi’nde çeşitli görevler üstlendi. Eşinin şehit düşmesinden sonra savaş sahnesine çıktı.
1888 yılında Erzurum’da doğar. Bir ismi de Seher’dir. Soyadı olarak Erden’i alır. Erzurumlu Yusuf Ağa’nın kızı, ilk cephe mücadelesini kocası Derviş Bey’le birlikte Balkan Savaşı’nda verdi. Balkan Savaşı sırasında Edirne’de, Yanık Kışla’da düşmanla çarpıştı. Rütbesi çavuştur. Fatma Çavuş olarak anılır.
Hemen ardından I. Dünya Savaşı başladı. Fatma Çavuş ailesinden kendi gibi yürekli on kadından oluşturduğu müfrezeyle Kafkasya Cephesi’ne gitti. O sırada eşi Derviş Bey, Sarıkamış’ta şehit düşmüştür.
Buna rağmen durmadı, vatan aşkıyla cepheden cepheye koşmaya devam etti. Yanında iki oğlu ve kendisi gibi yürekli kadınlar vardı.
MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN KARŞISINA NASIL ÇIKTI?
Kara Fatma’nın vatan mücadelesi, Kurtuluş Savaşı’nda da devam etti. Mücadeleye katılmak için Sivas’a gitti. Mustafa Kemal’in önünü keserek kendisine görev vermesini istedi. Kara Fatma, 1944’de yayınlanan anılarında bu görüşmeyi şöyle anlattı:
“Mustafa Kemal’in huzuruna çıkabilmek için muhtelif kıyafetlere girerek üç günlük bir mücadeleden sonra devamlı bir takibin neticesi olarak, Sivas’ta öğle yemeğine davetli bulunduğu bir yere giderken yolda yakaladım. Üzerimde çarşaf vardı ve yüzüm de peçe ile kapalıydı. Kendisiyle bir mesele hakkında görüşmek istediğimi söyleyince ilk defa sert bir lisan kullanarak ‘ne görüşeceksin’ dedi. Kalbimdeki vatan aşkı, bu sert muameleye üstün geldi. Derhal peçemi kaldırdım ve ‘İstanbul’dan buraya kadar sizinle görüşmek için geldim ve maruzatımı bir dakika için dinlemenizi ısrarla rica ediyorum’ dedim. Sonra, pek yakınımızda bulunan küçük bir lokantaya beni kabul ettiler.”
Mustafa Kemal kendisine adını, silah kullanmayı, ata binmeyi bilip bilmediğini sordu.
Aldığı yanıtlardan duyduğu memnuniyeti, “Bütün kadınlar senin gibi olsa idi Kara Fatma” sözleriyle ifade etti. Fatma Seher, işte bu olaydan sonra “Kara Fatma” olarak anılmaya başlandı. Kara Fatma, Mustafa Kemal’den aldığı talimat üzerine İstanbul’a döndü.
Mustafa Kemal’den getirdiği pusulayı göstererek Topkapılı Pire Mehmed ve Laz Tahsin’le birlikte 15 kişilik bir çete kurdu. Kısa sürede bu çetedeki üyelerin sayısını arttırdı ve Üsküdarlı Albay Neşet Bey’in emrinde savaşmaya başladı.
DÜŞMANA ESİR DÜŞTÜ
Kara Fatma asıl başarısını İzmit’in işgali sırasında gösterdi. Yunan işgaline karşı 480 kişilik çetesiyle mücadele verdi. Burada gösterdiği kahramanlıkla adını tarihe yazdırdı. Hisarcık’ta, Kaynarca mıntıkası Kumandanı Naim imzasıyla Süvari Livası’na (tugay) gönderilen yazıda, “Bugünkü harekatta pek çok yararlığı görülmüş olan Fatma Seher Hanım’a teşekkür ederim” deniliyordu.
Kara Fatma, ardından 43 kadın ve 700 erkekten oluşan müfrezesiyle İnönü Savaşlarına katıldı. Bu savaşta müfrezenin pek çok kadın neferi şehit düştü, Kara Fatma ise yaralandı. Kara Fatma, beraberindeki gönüllülerle birlikte İznik’te, Kumlu’da, Alaşehir’de, Sivrihisar’daydı; düşman neredeyse oradaydı.
Başkomutanlık Meydan Muharebesi’ne katılanlardan biri de oydu. Ama bu çarpışmalar sırasında esir düştü Kara Fatma. Buna rağmen, düşmanın elinden kaçmayı başardı. Hatta bu başarısından ötürü Kara Fatma’ya “üsteğmen” rütbesi verildi.
İSTİKLAL MADALYASI SAHİBİ
Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nden sonra Kara Fatma vakit kaybetmeden Bursa’ya geçti. Şehrin Yunan işgalinden kurtarılması için de müfrezesiyle birlikte çarpıştı. Kara Fatma, o günleri anlatırken son derece mütevazıydı:
“Bursa Cephesi’nde harbe girdim. Bizim vazifemiz kıtanın gerilerine akın etmek ve yollarını kesmekti. Vazifemizde başarılı oluyorduk. Yunanlılar bizim ordunun hücumuna fazla dayanamadı. Bozgun başladı. Birkaç gün içinde Yunan’ı denize döktük. Artık vazifem bitmişti. Yorgun vücudumu dinlendirmek için izin verdiler.”
SAVAŞTAN SONRA KARA FATMA’NIN YAŞAMI
Tüm bu mücadelenin sonunda Kurtuluş Savaşı’nın büyük kahramanı Kara Fatma,tüm gaziler gibi İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi. Bu madalya, kendisi için yeterliydi. Öyle ki, savaşın ardından kendisine bağlanan üsteğmenlik maaşını kabul etmedi. “Ben para için savaşmadım. Vatanım için savaştım” diyerek maaşını Kızılay’a bağışlar.Büyük zaferden sonra ise İstanbul’a taşınıp köşesine çekildi.
* Fatma Seher Hanım:
– Askerliğe çavuşluk rütbesiyle başladı, askerlikten üsteğmen rütbesiyle emekli oldu. (Emekli maaşını Kızılay’a bağışladı)
– Eşi ve iki oğlu savaşta şehit olmuştur. Hem şehit eşidir, hem de şehit annesidir.
– Kendisiyle birlikte savaşa katılan ve bir çatışmada elini ve akli dengesi bozulan yeğeni küçük Fatma’yı ve çocuklarını sahiplenmiştir.
* 1933 yılında o zamanın tanınmış gazetecisi Mekik Sait Esen’in kendisiyle yaptığı röportaj Yedigün Dergisinde yayınlanmıştır. Yayınlanan röportaj yurtta geniş yankı uyandırmıştır. O zamanın İstanbul Belediye Başkanı Lütfi Kırdar, Fatma Seher hanıma Kasımpaşa’da bir vakıf evi tahsis etmiştir. Daha sonraki dönemlerde Fatma Seher Erden hanıma gerektiği kadar yardım edilmediği için son yıllarında sefalete düşer. Düştüğü parasal sıkıntılar nedeniyle Galata’da bir Rus manastırına sığınır. Perişan halini soranlara “Beni yaşatan İstiklâl Madalyasıdır. Açım ama şerefliyim.” demektedir.
Daha sonraki Kara Fatma’nın fakirlik ve çaresizliğini gören Kars Mebusu Tezer Taşkıran ve Rize Mebusu Yusuf Ziya Akçal’ın 1954 yılında verdikleri bir önergeyle TBMM Kara Fatma için 170 liralık aylık tahsis etti. Kurtuluş savaşı kahramanı Kara Fatma, geçirdiği bir hastalıktan sonra Darülaceze’ye yatırılır. Ömrünün son yıllarını İstanbul’da, Darülaceze’de geçirir.
Erzurumlu Fatma Çavuş namıyla Balkan Savaşın’da ,Kara Fatma namıyla Kurtuluş Savaşında büyük yararlıklar göstermiş olan Fatma Seher Erden 2 temmuz 1955 yılında Darülaceze’de 67 yaşında hayata gözlerini yumar.
Devletin kendisine bağladığı maaşın tek bir kuruşuna bile dokunmadan Kızılay’a bağışlamış yüksek ruhlu Tür kadının mezarı İstanbul Kasımpaşa Kulaksız Mezarlığındadır.( 4)
Kara Fatma’nın mezarı yol yapım çalışmaları sonrasında kayboldu. Türk Kızılayı, yıllar sonra vefa göstererek İstanbul Kulaksız Mezarlığı’nda Kara Fatma için 2014 yılında anıt mezar yaptırmıştır. Beyoğlu Belediyesi de hayatının son 20 yılını geçirdiği Kasımpaşa’daki evin bulunduğu sokağının adını “Üsteğmen Kara Fatma Sokağı” olarak değiştirmiştir.
(1 ) https://www.aydinlik.com.tr/kara-fatma-nin-sonu-ozgurluk-meydani-haziran-2019
(2 ) https://www.trthaber.com/haber/yasam/kurtulus-savasinin-kadin-kahramani-kara-fatma-373046.html
(3 ) https://www.kizilay.org.tr/Haber/HaberDetay/4266
(4 ) http://www.corumhaber.net/kurtulus-savasi-kahramani-ustegmen-kara-fatma-makale,5472.html