Süper güçlerin Akdeniz’deki varlık savaşında Suriye önem kazanıyor. Amerika, Suriye’deki üslerini genişletirken, Rusya’dan da karşı hamle geldi.
Rusya, Suriye’nin Tartus limanındaki donanma üssünü genişletiyor ve limanın gemi onarım tesislerini güçlendirmek için bir yüzer iskele inşa etmeyi planlıyor. Yüzer iskelenin önümüzdeki yıl tamamlanması planlanıyor.
Rusya’nın bu hamlesi, ordunun Hmeymim hava üssündeki pistlerden birini genişleterek Doğu Akdeniz’deki askeri varlığına eklemesinden yalnızca birkaç hafta sonra geldi. Rus TASS haber ajansının askeri yetkililere dayandırdığı haberine göre, Batılı askeri yetkililere göre, Tartus üssündeki onarım tesislerinin iyileştirilmesi, Rus donanmasının bakım için Karadeniz’deki tesislerine gemi göndermek zorunda kalmasını önleyecek.
Tartus’taki donanma tesisinin Rusya tarafından, Beşar Esat hükümetinden kiralanmasının ardından dört yıl önce bu tesis resmen üs olarak değil, Malzeme-Teknik Destek Noktası olarak sınıflandırılmıştı.
Bu durum 2017’de Suriye ve Moskova arasında yapılan ve Esat’ı desteklemek amacıyla Suriye’de askeri bir operasyon başlatan, böylece ülkenin büyük kısmında kontrolün isyancılardan geri alınmasını sağlayan anlaşmanın ardından değişti. Anlaşma, Rusya’nın deniz tesisini 49 yıl boyunca ücretsiz kullanmasına izin veriyor ve Kremlin’e üs üzerinde egemenlik yetkisi tanıyor.
İşin açıkçası şu:
Rusya, Esad’ı ipten aldı ve karşılığında da Suriye topraklarına oturdu.
Anlaşma ayrıca Rusya’nın, nükleer enerjili gemiler de dahil bir düzine savaş gemisini, Kremlin’in eski Sovyetler Birliği dışında sahip olduğu tek donanma tesisi olan Tartus’ta tutmasına izin veriyor.
Tartus ve yakınındaki Lazkiye vilayetinde bulunan Hmeymim hava üssü, Rusya’nın Esat yanlısı askeri müdahalesinin ana merkezleriydi. Bir Rus askeri sözcüsü Çarşamba günü Moskova’da gazetecilere verdiği demeçte, Hmeymim üssünden çıkan Rus savaş uçaklarının 23 Nisan’dan bu yana 338 “teröristi” öldürmek için Suriye hükümet güçlerine yardım ettiğini bildirdi.
Suriye’de hükümet yanlısı birliklerin Rusya Hava-Uzay Kuvvetleri’nin desteğiyle, Suriye çölünde arama ve keşif görevlerine devam ettiğini kaydeden sözcü, ‘‘23 Nisan’dan bu yana toplam 228 terörist grup üyesi öldürüldü ve 44 kişi yakalandı, 20 araç ele geçirildi ve altısı imha edildi, 38 tesis ve 45 sığınak yıkıldı” diye konuştu.
Oxford Üniversitesi uzmanlarından Diana Galeeva’ya göre, Rusya 2015 yılından bu yana, kayda değer bir dönüm noktası olan Suriye İç Savaşı’nda askeri müdahaleye geçişle birlikte Ortadoğu’da giderek daha ileriye dönük bir rol üstlenmeye başladı.
Merkezi Amerika’da bulunan Ortadoğu Enstitüsü tarafından yayınlanan bir makalesinde Galeeva, Rusya’nın Suriye’deki varlığını IŞİD ve diğer aşırılık yanlısı gruplarla savaştığı gerekçesiyle meşru göstermeye çalıştığını kaydetti. Galeeva’ya göre ancak jeopolitik olarak Rusya’nın büyük güç statüsüne – en azından doğu Akdeniz’in de içinde bulunduğu bölgede askeri etki gücü olarak -geri dönmesi için Suriye hayati önem taşıyor.
Biden yönetimi, Ortadoğu ile yeniden ilişki kurmaya, çok taraflı koalisyonları onarmaya ve bölgedeki liderlik rolünü yeniden sağlamaya hazır olduğunu ortaya koymuş durumda. Şubat ayında, Suriye’de İran destekli milisleri hedef alan bir hava saldırısıyla Biden yönetimi ilk askeri harekatını yapmış oldu.
Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada saldırının Irak’taki ABD ve koalisyon askerlerine yapılan saldırılara verilen ‘‘orantılı bir askeri yanıt’’ olduğu ve batılı koalisyon ortaklarına danışılarak yapıldığı belirtilmişti.
Ancak Biden yönetimi yetkilileri, aralarında Suriyeli Kürtler’le aynı safta savaşan Amerikan ordusu da dahil, yarım düzine devletin ve devlet dışı askeri güçlerin yer aldığı Suriye’de devam eden çatışmada Amerika’nın rolüne dair net bir tanımlama yapma konusunda aceleci davranmıyor.
Ortadoğu uzmanları Başkan Joe Biden’ın Amerika’nın ‘‘sonsuza dek süren savaşlara’’ katılımını sona erdirme kararlılığını dengelerken ülkenin bölgedeki liderliğini zayıflatmadığından ve Rusya ile İran gibi diğer rakiplerin bölgesel etkisini kasıtsız olarak arttırmadığından emin olmaya çalışarak politikalarını şekillendirdiklerini söylüyor.
Rusya, Suriye ve Türkiye arasındaki Bab el Hava sınır geçişinden İdlib’e giren uluslararası yardımları engelleme tehdidinde bulunuyor ve yardımların tamamının Esat rejimi tarafından kontrol edilen bölgelerden girmesi gerektiğini söylüyor. Birleşmiş Milletler ayrıca Corona virüsü aşı kampanyası başlatmak için de bu sınır geçişini kullanıyor.
Beyaz Saray Esat rejimi ve destekçilerine kendi halkına karşı savaşı sona erdirme, uluslararası alanda tanınan bir ateşkes ilan etme, insani yardımların ihtiyaç içindeki tüm Suriyeliler’e engelsiz gitmesini sağlama ve Suriye’de bir siyasi çözüm için müzakere masasına oturma çağrısı yapmıştı. Biden ayrıca insan hakları ihlalleri ve kimyasal silah kullanımı nedeniyle uygulanan yaptırımların da bir yıl daha uzatılması kararını almıştı.
necdetbuluz@gmail.com
www.facebook.com/necdet.buluz