Erdoğan, Türkiye’nin mirasını ‘ılımlı İslamcı’ bir ülke olarak yeniden ele geçirerek kazanacağını fark etti
İsrail ve Türkiye’nin diplomatik ilişkilerini büyükelçilik düzeyine yükseltmesi sürpriz olmadı. Bağların düşürülmesi, İsrail güçlerinin 2018’de Gazze sınırında çıkan çatışmalarda düzinelerce Filistinliyi öldürmesine yönelik protestoların bir işaretiydi. Büyükelçilerin geri çağrılması bir tür diplomatik protestodur ve nadir değildir. Hindistan ve Pakistan rutin olarak bunu uyguluyor. Bu arada, büyükelçiliklerin statüsünü maslahatgüzarlığa düşürmelerine rağmen, Türkiye ve İsrail sadece ticari ilişkilere değil, istihbarat paylaşım düzenlemelerine de devam etti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Cuma günü medyaya yaptığı açıklamada, Ankara’nın İsrail ile daha iyi ilişkiler kurmaya çalıştığını açıklarken İsrail’in üst düzey liderlerini eleştirerek, Filistinlilere yönelik “acımasız eylemlerini” kınamaktan geri kalmadı.
“Bağlarımızı daha iyi bir noktaya getirmek istiyoruz. Filistin politikası bizim kırmızı çizgimizdir. İsrail’in Filistin politikalarını kabul etmemiz mümkün değil. Oradaki acımasız davranışları kabul edilemez. Şu anda asıl sorun en tepedeki bireylerle ilgili. En üst düzeyde sorun olmasaydı, bağlarımız çok farklı olabilirdi. İsrail ile ilişkilerimiz istihbarat düzeyinde kesilmiyor – devam ediyor. “
Recep Tayyip Erdoğan
Basitçe ifade etmek gerekirse Ankara, Türkiye’nin çok sayıda zorlukla karşılaştığı özellikle çalkantılı bir dönemde bölge devletleriyle tam kapsamlı diplomasiye geri dönmenin avantajlı olduğunu düşünüyor.
İlginçtir ki, İsrail Büyükelçisi adayı Ufuk Ulutas bir kariyer diplomatı değil, İsrail’de öğrenci olarak zaman geçirmiş bir düşünce insanı – ve her şeyden önce Erdoğan’ın iktidardaki İslamcı partisi AKP’nin (Adalet Partisi) yol arkadaşı.
Açıktır ki, bu Türkiye’nin bölgesel politikalarının yönünü değiştirmek için bir hareket değil, aksine onları optimize etmeyi amaçlıyor. Erdoğan’ın Filistin davasına sırtını dönmesi veya Türkiye’nin Hamas’a verdiği desteği terk etmesi söz konusu değil. Raporlara göre Hamas liderleri Türkiye’de yaşıyor.
Erdoğan geçmişte Hamas ile İsrail arasında arabuluculuk yapma arayışındaydı – Katar’ın da bir zamanlar üstlendiği bir rol. Ancak İsrail’in tutumunda bir paradigma kayması olası görünmüyor. İsrail’in gözünde Müslüman Kardeşler’in bir kolu olan Hamas, “terörist” bir örgüt olmaya devam ediyor.
Erdoğan’ın da söylediği gibi, Türkiye’nin İsrail hesabındaki “kırmızı çizgi” devam edecek ve ilişkiyi doğası gereği kapatacak. İslamcılık, AKP ideolojisinin can damarıdır ve Erdoğan’ın siyasi platformunun ayrılmaz bir parçasıdır.
Ancak bunu söyleyen Erdoğan, Türkiye’nin mirasını “ılımlı İslamcı” bir ülke olarak yeniden ele geçirerek kazanacağını da anlıyor. (Eski ABD başkanı Barack Obama bir keresinde Türkiye’yi Müslüman dünyası için rol model olarak tavsiye etmişti.) Elbette Türkiye’nin İsrail’e yönelik antipatisinin anti-Semitizmle hiçbir ilgisi yok. Erdoğan’ın sorunu Siyonizm’de. Cuma günkü sözlerinde ima ettiği şey buydu.
Aynı şekilde, İsrail ile bağların güçlendirilmesi de Ankara’nın tek başına diplomatik bir hamlesi değil. Ankara’da yeni düşüncenin işaretleri var – daha ziyade “rota düzeltme”. Böylece Erdoğan, Avrupalı ortaklara yönelik söylemini yumuşattı – ve Avrupa Birliği de karşılık veriyor.
Türkiye’nin Rusya ile ilişkileri, özellikle üst düzey liderlik düzeyinde, çalışma düzeyinde dostça ve yakın olmaya devam ediyor ve Ankara, iki ülkenin çıkarlarının örtüştüğü “bölgesel müşterekler” konusundaki çıkarlarının peşinde son zamanlarda daha iddialı olsa da, karşılıklı farklılıkların anlaşmazlığa dönüşmemesini sağlamak için anlayış gösteriyor. (Önemlisi, Türkiye, ABD tehditlerine rağmen, Rusya ile S-400 füze anlaşmasını yeniden gözden geçirmeyi reddediyor.)
Yine Türkiye, Suudi Arabistan ile tel örgülere ilgi gösterdi; Libya’da ve Suriye’nin kuzeyindeki “proaktivizminde” bir duraklama var (İdlib’de gerileme işaretleri). Her şeyden önce, Türkiye son ABD yaptırımlarını kınarken, diz çöken tepkilerden kaçındı ve bunun yerine Washington’dan Beyaz Saray’daki geçiş sürecinde “bekle ve gör” tutumunu tercih ederek yeniden düşünmesini istedi.
Hükümet yanlısı Türk gazetesi Daily Sabah’ın bir köşe yazarı geçtiğimiz hafta şunları yazdı: “Ankara, Rusya ve Ortadoğu’daki ülkelerle iyi ilişkilerini sürdürürken hala Batı ittifakının bir parçası olmak istiyor. Bu çok kutuplu dış politikanın gerektirdiği şeydir.”
“Bu politika sadece Ankara’ya değil, ABD ve Avrupa Birliği’ne de fayda sağlıyor çünkü Türkiye stratejik olarak Orta Doğu ile Batı arasında çok önemli bir rol oynayabileceği bir noktada bulunuyor.”
Böyle bir “rota düzeltmesi”, Erdoğan’ın dikkati Türkiye’deki derinleşen ekonomik krizi ele almaya döndüğünde, eğer gözetimsiz bırakılırsa siyasi servetini etkileyebilir, gerçekten de siyasi bir çare olarak erken seçim çağrısı yapması gerekli hale geldi.
Erdoğan geçenlerde faiz oranları, enflasyon ve döviz kurlarından oluşan “kötülük üçgenini” kırmak için yapısal reformlar getirme sözü verdi. Aynı zamanda büyük bir reformcu olarak bitkin mirasının tozunu atıyor, bu da elbette devlet idaresinde iç meseleleri önceliklendirmeye geçişi gerektirecek.
Böylece Erdoğan geçen ay bir dizi yargı ve ekonomik reform sözü verdi ve bu da Kürt aktivistler ve insan hakları savunucuları da dahil olmak üzere politikacıların hapisten çıkma olasılığı beklentilerine yol açtı. Erdoğan, 2021’in “demokratik ve ekonomik reformlar yılı” olacağını ve reformları parlamentoya sunma çabalarının “bir an önce” ilerleyeceğini söyledi.
“Ekonomik saldırılardan ve pandemi önlemlerinden kaynaklanan sıkıntıları bir an önce aşmayı umuyoruz. Yapısal reformları hızlandırarak, üretime ve istihdama dayalı bir sistem oluşturmaya ve faiz oranları, enflasyon ve döviz kurları kötülük üçgenini kırmaya kararlıyız.… Demokratik reformları, bizi zorladığı için değil, halkımız için yapıyoruz. Hak ediyorlar”
Recep Tayyip Erdoğan
Bu karizmatik politikacı, devasa yetkisinin ve yükselen popülaritesinin nihayetinde dönüştürücü bir lider olarak siciline bağlı olduğunun bilincindedir. Sonuç olarak, son aylarda Türkiye ile İsrail arasında istihbarat şefleri de dahil olmak üzere gizli görüşmelerin, analistlerin kabul etmeye meyilli olduğundan çok daha büyük bir zemine sahip olmasıdır.
Türkiye’nin İsrail ile sorunu, Başbakan Benjamin Netanyahu’nun elit komandoların uluslararası sularda Gazze’ye yardım malzemesi taşıyan bir Türk filosuna ölümcül bir askeri operasyon emri verdiği ve en az dokuz kişinin ölümüne ve en az dokuz kişinin yaralanmasına neden olan 2010 yılına kadar izlenmelidir.
Kuşkusuz bu, İsrail’in farklı ve nezaketle idare edebileceği yönetici seçkinlerin desteğini alan yarı resmi bir Türk girişimine karşı aşırı askeri güç kullanımının akılsız bir eylemiydi. Türkiye, İsrail’in Müslüman dünyasındaki en yakın müttefiki olduğu ve Osmanlıların Batı dünyasından kaçan zulüm gören Yahudilere yardım sağlama konusunda eşsiz bir tarihe sahip olduğu için bunu sırtından bıçaklanma olarak algıladı.
Özlü bir pragmatist olan Erdoğan’ın, kopuk ilişkiyi arka plana attığını ancak asla tam olarak bir kenara atmadığını söylemek yeterli.
Erdoğan ile Netanyahu arasındaki herhangi bir zihin buluşması, Türk ruhundaki derin yaralar ve ülkenin en iyi bildiği nedenlerden ötürü ülkenin ulusal onuruna küstahça uyguladığı karalamalar göz önüne alındığında, ancak zamanı geldiğinde gerçekleşebilir.
Bu makale, Asia Times’a sağlayan Indian Punchline ve Globetrotter ortaklığıyla hazırlanmıştır.
Bir yanıt yazın