Qarabağ Türk’ün, Türk’ün de dili Türkce’dir
Déyilene göre Qarabağ Savaşı bitmişdir, ancaq nedense érmeni ordusu, yaraqlı quldurları imdi de Qarabağ’da at oynadmaqdadırlar, özü de rusların qoruması altında. Untmayalım, savaşın gerekçeleri yox olmayınca savaş bitmez. Xocalı körpelerinin qısasını, Xankendi de bayrağını almayınca savaş bitmez, bitemmez. Bunların ötesinde, savaş démek dévrim démekdir; yararsız eski düzeni yıxmaq, zir-zibilleri çöpe atmaq, her neyi yéniden qurmaq démekdir. En başda da devletin içinde yuvalanan pozulmuş quruluşlar, kesimler temizlenib, toplumun gereksinimlerine uyqun atılqanlaşmalıdırlar, yoxsa savaşın getirisi qopardığı fırtınanın toz torpağından başqa héç ne olmaz, axan qanlar da qarşılığını bulmaz.
Azerbaycan’da Sovét döneminden beri yolsuzluk (korupsiyon), rüşvetçilik olayı -qısa bir süreyi 1992-93 çıxmaqla- toplumun qılcallarına dek işlemiş, devlet qurumlarında başdan aşağı gelenekselleşmişdir. Bu düzen değişmelidir, değişmeğince yasalar işlemez, könülük (edalet) olmaz, bir déyimle devlet devlet olmaz. Génellikle savaş sonrası ortam yéni bir düzenin oluşdurmasını elvérişli, toplumun gelişmesini de olanaqlara göre gereklili qılar. Hökümet başçıları devleti sağlamlaşdırmaq isteyirlerse bu şansı qaçırtmamalıdırlar, yoxsa géçmişdeki gibi dere beyler (oligarşlar) mafiya sayağı ölkenin işgaldan qurtulmuş yérlerinde de ulusal qaynaqların üstüne çöküb, güc birimlerini sararaq yasaları işlevsiz éderler. Bunlar ile yanaşı dinçi topluluqları da unutmaq olmaz, onlar da çatışmazlıqlardan yararlanaraq desdekçilerinin kömeğe ile insanların çarasızlığını özlerinin yayılmacı amacları doğrultusunda qullanıb, duyqu sömürüsü yapmaqla étki alanlarını génişlendirib toplumu ayrışdırarlar. Bunların en étkin olduqları çévrelerden biri şehid yaxınlarıdır, onlara uğradıqları tinsel (ruhsal) boşluğu atlatmaq adı ile yardım eli uzadırken öz değerlerini aşılamağa çalışmaqla toplumu yozlaşdırıb bölürler, başörtüsünden tut toplu törenlere dek. Şehidler sıradan xalqın uşaqları olmaqla bir çoxu yoxsul ortamda boya-başa çatıb, ailelerinin eli-qolu olublar. Onlar, dünya var-yoxundan en çox yurdlarına, ana torpağa, vurqun olduqları üçün héç çekinmeden qahramancasına qanlarını, canlarını onun uğurunda véribler, kimse şehidlerin qazandığı uğurları menimseyemez, onların yaxınlarını da öz amacları doğrultusunda qullana bilmez. Onların aileleri devletden öte böyük Türk oğuşuna emanetdirler.
Sovétler döneminde, düzen basmaqalıb (kilişe) sözler ile, davranışlar ile insanlardan tek çéşid insan biçimi yaradmağa çabalayırdı, din adı géçmese de insanlar din benzeri öğretiler ile qul édilib, düşünceler qandallanırdı. O toplumda yétişenlerin bir çoxu indi de o géçmişin yozlaşdırıcı, bayağı étkisinden qurtulmayıb, bağlayıcı, qulluqçu, pozuq, hi(ye)rarşik bir düzene bağlı olmaqla topraq, ulus, özgürlük sévgisinden, bağımsızlıq anlayışından yoxsundurlar. Sovétlerin dağılmasından sonra, özellikle yéni iletişim çağında yétişen qurşaq (nesil) dévinseliği (dinamikliği) ile açıq gözlü sayılır ise de, bir çox alanda déneyimsiz olduğundan eski düzenin qurduğu tuzaqları aşmaqda ara sıra çetinlik çekir. Yéni qurşağın en çox étkilendigi ölkelerin başında Türkiye éle de Rusya gelir. Qüzéy Azerbaycan genci rusların ulusal inancları sayılan pravoslav kilisensinin değerleri qarşısında, qarşılıq olaraq, özüne benzeri bir dayanaq arayırken ister-istemez İslam dini söylemlerine, déyimlerine denkgelir. İran adlandırılan yérin ırqçı fars-şie ma(o)llalarının yayılmacı qara uydurmalarını, xurafelerini görmezden gelib bir yana qoysaq da, ne yazıq bu türlüler Türkiye’nin bugünkü médyasında, “toplumunda” da en sığ, en ucuz biçimde yayqın olduğundan, bu üzre derin düşünüş belleği (hafizesi) olmayan Azerbaycanlı da bunları doğru düzgün anlayıb qavramadan özününkü sayaraq gündelik yaşamda işletmekle, bilmeden, qapıları daha tutucu dinçi düşüncelere açır. Örnek: inşallah, maşallah, allah razı olsun, estağfurullah, aléykomussalam, allahu ekber, subhanallah, elhemdulillah éle de azqın şieçilikden qaynaqlanan daha bir sürü éylem-söylem. İşin ilginç yanı, Sovét geleneğinden gelen Azerbaycan erkinin de (iqtidarının da) egemenlik üçün dini bir qaldırac gibi qullanmasıdır. Ata Eliyév’in vaxtında Mekke’de poz vérmeleri élesine de oğul Eliyév’in dörd yol Mekke’ye gétmesi, en son da arvadı ile işğaldan qurtulmuş Ağdam şeherinin döşenmemiş meçitine gösterceli ayaq yalın girerek Quran qoyub dua étmeleridir. Egemenliğin sürdürülmesinin en qolay yolu, en qolay alternativi dinçi olmadan dini Sovét marksist-lénenist düşüngüsünün yérine qoymağı başarmaq olsun gerek! 100 ilden beri azan sesi çıxmayan dağıdılmış meçitlerde birden bire azan seslerinin ucaltma sévgisi hardan doğmuşdur? Oralarda yıxılmış uyqarlıq, dağıdılmış doğa, söndürülmüş yaşam dururken özge dilde seslenen bir bağırtının béle önemli olması ne ile açıqlana biler. Umarım ölkeye soxduğunuz bu rusların yanında bu azan sesi de dönüb ezen sesi olmasın. Yoxsa érmeniler quduz dinçi olduğundan bizde dinçi olmalıyıq? 10.12.20-de Bakı’dakı géçit töreninde Erdoğan’ın özü ile getirdiği Türk düşmeni gérici başı “başpapaz” Ali Erbaş ile onun taylarının orada ne işi var idi? Laiklik élerkinin (démokrasinin) güvencesi déğil, ancaq komunizmde olduğu gibi dinçilikde de élerki olanaqsızdır.
Ruslar Qarabağ’da érmenileri qorumaqla yalnız yétinmirler, Gürcistan onlara géçid vérmediği üçün Azerbaycan torpaqlarından bir başa Érmenistan’a bağlantı da qurmaq isteyirler. Rusların vérdikleri söz “Zengezur Koridoru” bizim üçün olumlu görükürse de, özlerinin yararına olması açıq bir gerçekdir. Onlar bu yolu qullanaraq Moskova’dan bir başa Şam’a dek gédebilerler. Üstelik, bu géçid onların elinde olduğu üçün istedikleri vaxt iki gülle atdırmaq ile oranı bağladabilerler. Şuşa’nın, Ağoğlan’ın (Hadrut’un) çévresinde baş vérenler bunların carçısıdır. Bu üzden béş ölçüb bir biçmeliyiz. Rusu Azerbaycan’a soxmaq xeyanet déğilmiş dések béle, böyük bir yanlışlıq, aymazlıq olduğu danılası déğil, rusların gelişi işğal üzre işğaldır. Onlar Érmenistan’ın qurucusu, érmenilerin qoruyucusu olaraq bugün de Günéy ile Türkiye sınırlarını qoruyurlar. Buna baxmayaraq, son illerde érmenilerin içinde ruslara qarşı artan bir direniş, bir başqaldırma görülmekdedir. Érmeniler başqa desdekçilerine dayanaraq onları ölkelerinden çıxartmaq isteyirlerdi, ancaq Qarabağ yénilgisinden sonra ruslar bir daş ile iki quş vurmağı başarırlar; Qarabağ’a girmeleri ile bir yandan qoruyuculuq durumlarını güclendirib eli-qolu bağlı érmenileribir daha qucaqlarına alırlar, o bir yandan da Damokles’ın Qılıncı gibi Azerbaycan’ın başı üstde sallanmağa başlayırlar.
Türkiye’nin Azerbaycan iqtidarının oyunları ile ayaq uydurması éle de öz içinde ne olduğu belli olmayan Avrasyaçılıq héyranlığı, bizden daha çox, rusların yararınadır. Türkiye’nin Batı ile sorunları olduğu doğrudur, bu Batı’nın sorumluluğunda olsa da, burada Türkiye’nin idéoloji bağlamlı dış politikası da az étken sayılmaz. Batı’dakı Türk düşmençiliğibehes (reqabet) temelli olduğundan héç vaxt gizli olmayıb, onların müselman düşmençiliği béle Türkler üzerinden quruludur; ancaq ruslarda éle de çinlilerde olan düşmençilik tarixsel olduğundan daha güclü, daha derindir. Ruslar ile olan ékonomik işbirliği stratéjik ortaklığa, bağlaşmaya dönüşebilmez, dönüşmemelidir de. Rusların géçen ikiyüz ilde bize vérdikleri ortalıqdadır, onların neleri var, bize ne versinler?
Güneş çoxdandır Batı’dadır, Batı düşüncenin qaynağı dolayısyla da geleceğin béşiğidir. Onunla dil tapmaq, onun gelişmiş düşünsel değerlerini menimseyib öz déğerlerimiz ile calaşdırmaq Türk Dünyası’na herhankı elçatmaz quruntulardan yararlıdır. Türk ölkelerinin çıxarları ara sıra örtüşmese de, Türk Dünyası’nın geleceği ortaqdır. Bu ortaqlıq çağdaşlıq üzre olmalıdır.
Eliyév ay(r)ılmalıdır:
1- Şehidlerin, yaralıların haqları en yüksek düzéyde qorunub, gereken yéterli yardımlar dolaysız yapılmalıdır. 2- Rus ordusu Qarabağ’dan éle ya da béle çıxardılmalıdır. 3- Rusya’dan Érmenistan’a géçid vérilmemeli, Érmenistan géçidleri en azı 30 il bağlı qalmalıdır. 4- Érmeni yaraqlıları Qarabağ’dan çıxmalı, yoxsa Azerbaycan yasaları gereği savaş éylemleri başlamalıdır.
5- Ölkenin ulusal çıxarları ile ilgili qararvéricilikde muxalifete de söz haqqı tanınmalıdır. 6- Türk Esgeri Azerbaycan’da yérleşmelidir. 7- Türkiye ile anlaşaraq Qüzéy Qıbrıs Türk Élliği (Cumhuriyeti) tanınmalıdır. 8- İşğaldan qurtulmuş yérlere dönen xalq silahlanmalıdır. 9- İran adlandırılan yérde din eğitimi alan mallalar din qurumlarında çalışdırılmamalı, din adı ile duyqu sömürüsü yapmağın qarşısı alınmalı, özellikle xalqa açıq yérlerde dinçi törenlerin géçirilmesinin qarşısı alınmalıdır. (10- Soyad yasası çıxarılmalı, soyadlarda rus sonluqları qaldırılmalı, ereb-fars qaynaqlı adlar qullanılmamalıdır. Örnek: Abdullahyév(a) değişilir; Abdullah, Abdullahlı, Abdullahzade, en yaqşı olasılıqla Abdullahoğlu ya da Abdullahqızı. Béle soyadlar: a) Türkce’nin cinsel éşitliği quralını pozub, kişinin dişi olduğunu bastırır. b) ulusal çağrışdan yoxsundur. c) daşıyıcısının ereb-fars kökenli olmasını yansıdır.)
Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan’nın arasındakı géostratéjik işbirliği gelişdirilib, daha dayanıqlı ilişgiler qapsamında berkitilmelidir. Zengezur géri alınmayınca oradakı Koridor bu üçlü emekdaşlığa kölge salmamalıdır. Savaşın amacı bütün torpaqlarımızı işğaldan qurtarmaqdır, indilik buna çatmamışıqsa bu bağımsız siyasal istencin olmamasından éle de qorxaqlığındandır. İşgal olunmuş bütün topraqlarımızı géri almaq en doğal haqqımız, bundan sapmaq ise amacı çaşmaqdır. Qarabağ alış-vériş qonusu olamaz, humanist davranış déyib érmenilere méydan vérmekle de bu ört-bas édilemez. Torpaqlarımızdakı manastırlarda yuvalanan din ırqçılığı yapan érmeni térorist kéşişler çıxartılmalı, oralar gerçek yiyeleri yérli Alban’lara vérilmelidir. Din özgürlüğü adı ile, kimselerin xoşu gelsin déye, doğal ulusal haqlarımızdan vazgéçebilmerik. Érmenilere haq étdikleri gibi davranılmalıdır, yoxsa axmaqlığın kör gözü de çıxar.
Bir savaşın götürüsü getirisinden çox olursa, ona uduzmaq déyeler. Torpaqdan pay olmaz.
Hilal
Köln, Almanya
25.12.2020
hilalay1@yahoo.de