ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ

Milliyetçilik konusundaki sınıflandırmalardan en etkin
olanlarından biri Milliyetçiliğin Fransız ve Alman tarzı olarak ikiye
ayrılmasıdır. Alman tarzı milliyetçiliğin en önemli özelliği etnik ve
kültürel temele dayanmasıdır. Fransız tarzı olarak kabul edilen daha
erken milliyetçilik ise devlet temelli bir milliyetçiliktir. Bu anlayışa göre
devletin yurttaşı olmak ve kader birliğini benimsemek o milletten olmak
için yeterlidir. Etnik köken ve din gibi unsurlar ikinci plandadır. İşte
Türkiye Cumhuriyetinin ilk döneminde görülen milliyetçilik anlayışı da
Fransız örneğindekine benzer nitelikler taşır. Ancak burada tam bir
eşdeğerlilik söz konusu değildir. Zaten millet ve devlet olgularının ortaya
çıkışındaki sıralama açısından bakıldığında da ne Fransa’daki gibi
milliyetçilik ve ulus devlet olgularının eş zamanlı olarak ortaya çıkması
ne de Almanya’da olduğu gibi milliyetçiliğin ulus devletten yarım asır
önce ortaya çıkması durumu söz konusudur. Bununla birlikte Türkiye’de
Almanya’daki gibi “devletini arayan bir millet” değil aksine “milletini
arayan bir devlet”ten söz etmek daha anlamlıdır17. Hal böyle iken de
milliyetçilik devlet eliyle ikame edilen bir olgu olarak Atatürk
milliyetçiliği şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Atatürk milliyetçiliği tıpkı
milliyetçilik kavramı gibi değişik tanımlamalara ve isimlendirmelere tabi
tutulmuştur. Atatürk milliyetçiliği için Resmi milliyetçilik ya da Kemalist
milliyetçilik tanımlarını görmek mümkündür. Ancak biz burada Atatürk
milliyetçiliğini, Atatürk’ün görüşlerini temel alan, moderniteyi amaç
edinen ama bunun yanında kendine özgü yanları ağır basan bir ulus
devlet ideolojisi olarak ele almaya çalışacağız. Nasıl tanımlanırsa
tanımlansın, adına ne denilirse densin burada açıklamaya çalışacağımız
milliyetçiliğin oluşumundaki ana referans Atatürk’ün bizatihi kendisidir.
O halde evvela Atatürk’ün milleti ve milliyetçiliği nasıl algıladığına
bakmak yerinde olacaktır.

SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi
Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007, Sayı:16, s.s.113-140.