Necdet Buluz
Koronavirüs belasının ortaya çıkmasından sonra gıda fiyatlarındaki artış bütün hızı ile sürüyor. Bizi yönetenler her ne kadar “Piyasalardaki dalgalanmanın önüne geçmek için her türlü tedbir alıyoruz” diyorsa da piyasalar bunu dinlemiyor.
Ancak şimdilik şu kadarı söyleyelim:
Bugün gıda fiyatlarında yükseliş var. Peki, virüs bittikten sonra ne olacak? Fiyatlar normale düşecek mi? Yoksa daha mı pahalanacak?
Fiyatlardaki yükselişin süreceği endişesi var. Virüs nedeni ile ekimlerde aksamaların olacağı, çoğu çiftçinin ekim yapmayacağı, bu da sıkıntı yaratacağı ifade ediliyor. Bu nedenle “Ürün az olunca pahalılık da kaçınılmaz olur” deniliyor.
Tarım uzmanları bu gerçeğin ışığı altında çiftçilere destek verilmesini, ekilmeyen alan bırakılmaması gerektiğini anımsatıyor ve “Bu konuda geç kalınmasın” çağrısını yapıyor.
Konu ile ilgili hazırlanan bir rapor var. Bu raporun bazı bölümleri şöyle:
Küresel gıda fiyatları koronavirüs ve petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle mart ayında sert gerilerken Türkiye’de ise ithalata bağımlı tarımsal girdi maliyetlerindeki artış sebebiyle yükselmeye devam etti.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi, 2020 Mart’ta bir önceki aya göre yüzde 4.3 düşüşle 172.2 puana geriledi.
Türkiye’de ise aynı dönem aralığında gıda fiyatları yüzde 1.95 artarak sağlıktan sonra enflasyonu artırıcı ikinci büyük etken oldu. Buna göre, aynı dönem aralığında aynı gıda ürünlerinin dünyada ve Türkiye’deki fiyat seyri şöyle:
– ŞEKER: Küresel şeker fiyatları 2020 Mart’ta bir önceki aya göre yüzde 19.1’lik düşüşle en büyük düşüşü kaydetti. Bunun nedenleri arasında, pek çok ülkenin uyguladığı tecrit önlemlerine bağlı olarak ev dışı tüketimdeki talebin azalması ve ham petrol fiyatlarındaki ani düşüş nedeniyle etanol üreticilerinden gelen talebin azalması yer alıyor. Türkiye’de ise aynı dönem aralıklarında şeker fiyatları yüzde 0.3 ile yüzde 3.7 aralığında arttı.
– SÜT: Aynı dönem aralığında dünyada süt ürünleri fiyatları yüzde 3 gerilerken, Türkiye’de yüzde 0.4 ile yüzde 5.1 aralığında arttı. FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi’ndeki düşüşün sebebi, küresel ithalat ve süttozu talebindeki azalma olarak gösterildi. Türkiye’deki süt ve süt ürünleri ile et fiyatlarının artmasının ana sebebi ise temel hayvancılık girdilerindeki zamlar. Ülkedeki tarımsal girdilerin yaklaşık yüzde 90’ı ithalatla sağlanıyor ve yüksek kura bağımlı olan bu girdiler sürekli artıyor.
– ET: Küresel et fiyatları yüzde 0.6 ucuzlarken, Türkiye’de yüzde 5 ile yüzde 6.2 aralığında zamlandı.
– YAĞ: FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, özellikle ham mineral yağ fiyatlarının düşüşü ve salgının küresel çaptaki bitkisel yağ piyasaları üzerindeki etkisiyle artan belirsizliklerden kaynaklanan palm yağı fiyatlarının düşüşüyle bir ayda yüzde 12 gerileme kaydetti. Türkiye’de ise bitkisel yağ fiyatlarındaki artış, aynı dönem aralıklarında yüzde 0.2 ile yüzde 2.6 aralığında oldu.
– TAHIL: FAO Tahıl Fiyat Endeksi ise, mart ayında şubat ayına göre yüzde 1.9 geriledi ve Mart 2019’daki seviyesine yakın seyretti. Büyük küresel arzın ve geniş ölçüde elverişli mahsul beklentilerinin etkileri, Kuzey Afrika’nın artan ithalat talebi ve Rusya Federasyonu’nun yürürlüğe koyduğu bazı küçük ihracat kısıtlamalarının ağır basmasıyla, uluslararası buğday fiyatları düştü. Mısır fiyatları da biyoyakıt sektöründen gelen büyük arz ve zayıf talep nedeniyle düştü. Türkiye’de ise bazı tahıl ürünlerinin fiyatları yüzde 1.6 arttı.
Tarım Bakanı Pakdemirli “Depolarımız ağzına kadar dolu” diyor.
Hiç kuşkusuz bu sevindirici bir durum.
Ancak piyasalarda yangın devam ediyor. Öncelikle piyasaların iyi denetlenmesi gerektiği konusu ortaya çıkıyor.
Dikkat edilecek olursa koronavirüsn ortaya çıkmasından sonra et, süt ürünlerinin fiyatları neredeyse en az % 20 arttı. Narenciye fiyatları ikiye katlandı.
Yukarıda ayrıntıları ile paylaştığımız raporda et ve süt fiyatlarındaki dengesizliği zaten açık biçimde görmekteyiz.
Virüs sonrası bugünkü fiyatları arar hale gelebileceğimiz uyarısını yapanların da az olmadığını görüyoruz.
necdetbuluz@gmail.com
www.facebook.com/necdet.buluz