Uzunca bir süre Türkiye gündemini meşgul eden Lozan Antlaşması, 100. yılını doldurması sebebiyle Fransanın Paris şehrinde görücüye çıktı. Lozan hezimet mi? Zafer mi diye Türk tarihçilerin tartışmalarına noktayı koyacak o antlaşma Pariste sergilenmeye başladı.
Sözcü gazetesinde yer alan haberde,Paris’te, 1. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 100. yılı nedeniyle düzenlenen sergide, Lozan Antlaşması’nın imzadan sonra Fransa’ya verilen orijinal kopyası ile, Lozan antlaşmasının Ankara’daki Büyük Millet Meclisi tarafından onandığına ilişkin Mustafa Kemal ve İsmet İnönü imzalı resmi belge yer alıyor. Onama belgesinde o dönem Büyük Millet Meclisi Başkanı olan Mustafa Kemal’in, Türkiye Latin harflerine geçmeden önce kullandığı imzası yer alıyor. Belgenin en altında ise, “Dışişleri Bakanı” sıfatıyla İsmet Paşa’nın imzasına yer verilmiş.
Paris’teki Fransız ordu müzesinde 30 Ocak 2019’a kadar devam edecek “Doğu’da savaşın sonu yok; 1918-1923” adıyla düzenlenen serginin kuratörlerinden Emmanuel Ranvoisy, 1. Dünya Savaşı sonunda Avrupa’da 1918-1923 tarihleri arasında toplam 6 antlaşma imzalandığını, bunlardan sadece Lozan Antlaşmasının günümüzde de geçerli olduğunu vurguladı.
SEVR ANLAŞMASINDAN GERİYE SADECE “ERMENİ HAYALLERİ” KALMIŞ…
Sergide, 1. Dünya Savaşı’nın sonunda imzalanan Versailles, Saint-Germain, Neuilly, Trianon antlaşmalarından geriye kalan pek çok belge sergilenirken, Sevr’den pek bir şey bulunamaması dikkat çekiyor.
Osmanlı’nın imza atıp, Ankara’daki Büyük Millet Meclisi’nin ‘yok saydığı’ Sevr’in ömrünün sadece üç yıl sürmesinin etkisi, Paris’te yaklaşık 100 yıl sonra açılan sergide de kendini gösteriyor.
Serginin Sevr bölümünde, antlaşma metni yerine, Osmanlı’nın doğu bölgelerinde “Büyük Ermenistan” kurulmasının önünü açan Sevr anlaşmasını, Ermeniler’in “onayladığına” ilişkin bir belge yer alıyor.
“MUSTAFA KEMAL’İN ZAFERLERİ SONUCU BU ANLAŞMA ASLA UYGULANMAMIŞTIR…”
Bu belgenin yanına ise sergide, “Mustafa Kemal’in zaferleri sonucu bu antlaşma asla uygulanmamıştır” notu yer alıyor. Sevr’e ilişkin sergilenen İstanbul/21 Nisan 1920 tarihli belgede, Protestan, Katolik ve Ortodoks Ermenileri, itilaf devletlerinin Türklerle vardıkları anlaşmaya uyacaklarını taahhüt ediyor. Serginin Eş Küratörü Emmanuel Ranvoisy de, sergi hakkında bilgi verirken, Sevr anlaşmasından “Beklenti ve temenni belgesinden öteye gidemedi” ifadesiyle bahsetti. Ranvoisy, “Buradaki antlaşmalar İkinci Dünya Savaşıyla birlikte geçersiz kaldı. Şu anda varlığını sürdüren ve geçerli olan tek antlaşma Lozan’dır” dedi.
SERGİDE OSMANLI “TABUT” İÇİNDE
Serginin başlangıcında dikkat çeken bölümlerden biri de giriş alanı; Sergiye girerken 1. Dünya Savaşı’nın dört ayrı imparatorluğa son vermesini sembolize edecek şekilde, savaşla birlikte sona eren dört imparatorluğun bayrakları da ‘tabut’ içinde sergileniyor. Almanya, Avusturya-Macaristan, Rusya imparatorluklarının bayraklarının yanısıra, Osmanlı Bayrağı da bir tabuttan sarkmış şekilde sergide yer alıyor.
Nitekim, 1. Dünya Savaşı’ndaki kritik rol oynayan tarihi kişiliklerden bahseden bölümde Enver Paşa ve Talat Paşa’nın fotoğrafları yer alırken, savaş sonrası dönemde kurulan yeni dünya düzeni anlatılırken, dünya düzeninde kritik rol üstlenen liderler arasında Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa’nın fotoğraflarına yer verilmiş.
300’den fazla belge, eşya, üniformanın, dönemi anlatacak dev ve interaktif ekranlarla birlikte sergilendikleri Ordu Müzesi’ndeki sergide Fransa’nın savaş döneminde özellikle Ermeniler’e verdikleri destek de ayrı bir bölümde sergileniyor. Fransız arşivinden çıkan, İstanbul’un 1. Dünya Savaşı’nın galibi müttefikler tarafından nasıl bölüşüldüğüne ilişkin askeri haritanın hemen yanında, Fransızların Türkiye’nin güney illerini işgal ederken kullandıkları “Levant birlikleri” görüntüleri sergileniyor. Burada “Kilikya: Kemal’e karşı” başlığı altında Ermeni gönüllü lejyonların Fransız ordusunun desteğiyle Çukurova bölgesini işgali anlatılıyor, “Kemalist birliklerin saldırıları sonucu” lejyonların çekilmek zorunda kaldığı belirtiliyor. Belgelerde, Fransızların o dönem Anadolu’nun güneyini tarihteki Ermeni Krallığının adıyla andıkları görülüyor.
İşte Türkiye Cumhuriyeti’nin ‘kuruluş senedi’ niteliğindeki Lozan Antlaşması
“LOZAN’IN GİZLİ MADDELERİ VAR” SAFSATASI…
Lozan Antlaşmasının ve mühürünün Fransız Devlet arşivlerinden ilk kez çıkarılarak sergilendiğini de vurgulayan serginin kuratörlerinden Ranvoisy, Türkiye kamuoyunda zaman zaman gündeme getirilen “Lozan’ın 100’üncü yılında sona ereceğine dair gizli maddeler içerdiğine” yönelik komplo teorilerini ise “safsata” olarak nitelendirdi, bu iddiaları “şaşkınlıkla karşıladığını” söyledi.
Lozan Antlaşmasının metni
Ranvoisy, “Belge özgün haliyle burada ve incelenebilir. Arşivlerde başka bir metin yok. Bu antlaşmaları yapan devlet adamları bir süre sonra İkinci Dünya Savaşı’nın çıkacağını ve çoğunun geçersiz kalacağını bilemezdi. Dolayısıyla bir tanesi için yüz yıl sonrasına dönük taahhüt verildiğine inanmak mantıklı değil. Lozan, Mustafa Kemal’in galibiyetinin ürünüdür ve tam olarak İttifak Devletlerine dayatılan bir sonuçtur. Ziyaretçilerin, tarihçi bilim insanlarından aldığımız görüşleri burada kayıttan dinleme olanağı var. Bu tarihçiler 1918 ile 1923 arasındaki farkı anlatıyorlar ve bu görüşlerden de Lozan’ın büyük bir başarı olduğu görülüyor” dedi.
Yazıları posta kutunda oku