Ay Yıldız

Yukarıdaki hilal ve yıldız’a bakıldığında akla gelen ilk düşünce ya “Türkiye” ya da “İslam” dır. Ancak, iş o kadar basit değil. Aslına bakılırsa, kırmızı zemin üzerine beyaz hilal ayı ve yıldız Konstantinopolis kentinin bayrağıdır!

Hilal İslam’ın henüz çıkmadığı, Hz. Muhammet’in doğmadığı zamanlarda kullanımda idi. Düşünmeye başladığınızda Hilal mükemmel bir anlam ifade ediyor; doğal bir semboldür ve gece gökyüzünde milyonlarca insan tarafından görülebilir. Yıldızlar da gökyüzüne baktığımız ilk günlerden beri insanı büyülemiştir. Öyleyse, bu semboller neden Türkiye ve İslam ile ilişkilendirilmiştir?

Bu yazıda, hilal ve yıldızın tarihini keşfedeceğiz ve bugünkü duruma ulaşacağız.

Hilal ve yıldız kombinasyonu yüzyıllardır kullanılmıştır. Özellikle, bu semboller Helen ve Fars dünyasında çok yaygındı. Bunu, İslam öncesi ve Hıristiyan öncesi dönemlerde bölgeden çıkarılan çömlek, sikkelerden anlıyoruz.

Bizans şehir-devletinin hilal ve yıldızı ilk olarak M.Ö. 4. yüzyılda kullandığı, devletin pankartının hilal olduğunu gösteren kayıtlar vardır. Bizanslılar’ın hilali, güçlü bir düşmanı yenmelerine yardımcı olduğuna inandıkları koruyucu tanrıça Artemis’e adadıkları söylenir.

Klasik sonrası Yunanistan döneminde, Artemis’in hilal tacla süslendiği sanat eserleri görürüz. Daha sonraları, Rönesans döneminde de hilal kullanılmıştır. Artemis’in neden hilal ile ilişkilendirildiğine gelince bir görüşe göre hilal aslında bir avcının yayıydı. Bilindiği gibi, Artemis av tanrıçasıydı ve ok/yayla eşsiz yetenekleri vardı.

Alternatif bir teoriye göre, Hilal Artemis ile değil, daha çok antik, cernik bir tanrıça olan Hekate ile bağlantılı idi. Hekate, Asteria’nın (Yunanca “yıldız”) tek kızı, Artemis ve Apollo’nun annesi Leto’nun kız kardeşi idi. Hekate, ayın karanlık tarafını sembolize eder daha da önemlisi ayın kişiselleşmiş halidir.

Her halükârda, MS 4. yüzyılda sembol tam anlamıyla bir hilal oldu ve Bizans kentinin bayrağı kırmızı bir alanda beyaz bir hilaldi.

MS 330’da Roma İmparatoru I. Konstantin, şehri Nova Roma adında yeni başkenti olarak yeniden yaratmıştır. Bakire Meryem’in onuruna bayrağa altı sivri uçlu yıldız ekleyen de Konstantin olmuştur.

Konstantin, şehri neredeyse tamamen yeniden inşa etti ve orada yaptığı tüm çalışmalardan ve “yeni Roma” ya verdiği vurgudan dolayı, Constantine şehri Yunanca “Κωνσταντινούπολη” / ”Konstantinopolis” olarak tanındı. Doğu Roma İmparatorluğu’nda Yunan dili Latince’den daha yaygındı. Bu isim, Constantine’nin ölümünden sonra MS 337’de resmiyet kazandı ve 1930’da yeni Türkiye Cumhuriyeti tarafından şehrin ismi “İstanbul” olarak değiştirilene kadar kaldı.

29 Mayıs 1453’te Fatih II. Mehmed’in Osmanlı kuvvetleri, Konstantinopolis’e girdi ve sonunda Bizans İmparatorluğu’nu ortadan kaldırdı. Mehmed kendisini Roma İmparatoru olarak kabul ettiği gibi, Roma sembolizmini imparatorluğununki ile birleştirmek istedi. Burada, 16. yüzyıla kadar, Doğu Roma İmparatorluğu’nun “Bizans” olarak adlandırılmadığını belirtmek isteriz. O zamana kadar, alternatif olarak “Roma İmparatorluğu”, “Doğu Roma İmparatorluğu” ve “Yunan İmparatorluğu” gibi isimler verilirdi. Bu, Mehmed’in kendisini “Roma İmparatoru” olarak görmesini izah ediyor. Ancak Batı Avrupalılar bu iddiayı reddettiler. Mehmet de bu ünvanı alabilmek için İtalya’daki “eski” Roma’yı ele geçirmeye çalıştı. İlk başlarda başarılı olmasına rağmen, İtalyan yarımadasının (Otranto ve Apulia gibi) bir kısmını ele geçiren Osmanlı kuvvetleri, 1481’de Mehmed’in ölümünden sonra çekildi.

Tabii ki Türkiye, 1923’te son bulan Osmanlı Sultanı idaresindeki devletin yerine geçen, Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulmuş bir zamanlar Osmanlı İmparatorluğu’nun ardıl devletidir. Yeni cumhuriyetin ulusal amblemi yukarıda gösterilmiştir.

Şimdiye kadarki hikaye ilginç ve hilal ayının ve yıldızın Türkiye ile nasıl ilişkilendirildiğini anlatıyor. Fakat, İslam ile ilişki nasıldır?

İslam’da, İslam dünyasının veya ümmetin ‘hilafet’ olarak adlandırılan siyasi liderliği kavramı vardır. Hilafetin başı halife veya Amir el-Mu’minin (“Müminlerin Lideri”) olarak adlandırılır ve Hz. Muhammed’in ardılı olarak kabul edilir.

İslam’ın başlangıcından bu yana bugünkü Suudi Arabistan’ın başkenti Medine’de pek çok halife olmuştur ancak bunların hepsinin en büyüğü Osmanlı İmparatorluğunun kendisi olmuştur.

Tüm Osmanlı yöneticileri Halife unvanını kullandılar, ancak bu unvan 1517 yılına kadar resmi değildi. Bu, Osmanlıların Memlük Sultanlığı’nı fethettikleri ve Arap topraklarını ele geçirdikleri yıldı. Memlük Sultanı (Abassid faifası) kendisini Halife olarak nitelendirdi ve 1517’de yenilgiye uğratıldığı zaman, son Abassid Halifesi, el-Mutawakkil III, Osmanlı Sultanı I. Selim’e sığındı.

Şimdi, Osmanlı İmparatorluğu’nun üç yüzyıl boyunca dünyadaki tek hilafet olduğu ve bütün İslam aleminin Osmanlılar etrafında yoğunlaştığı düşünülürse, Müslümanların imparatorluğun sembolü ile inançlarını nasıl birleştirdiklerini anlamak kolaydır. Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasıyla birlikte, ortaya çıkan yeni ülkeler de Müslüman olmuşlar ve ulusal simgelerini Osmanlılar’a dayandırmışlardır.

Sonuçda ay yıldız İslam’a 15. yüzyıldan itibaren girmiştir. Yüksek ihtimal Hz. Muhammed yukarıdaki Pakistan bayrağını görseydi onu bir Roma bayrağı olarak reddederdi!