Necdet Buluz
Azerbaycan söz konusu olduğunda ağzımızdan dökülen ilk söz her zaman “Can Azerbaycan” olmuştur. Bugün de 100.yıl dönümünü kutlamakta olan dost, kardeş ve içimizden biri olan Azerbaycan için “Can Azerbaycan” diyoruz.
Rahmetli Devlet Başkanı Haydar Aliyev’in bugünkü Azerbaycan’ın yapısında emeği ve çabalarının çok önemli yeri vardır. Azerbaycan’ın Milli Lideri Ulu Önderi Haydar Aliyev Azerbaycan’ın Atatürk’ü olarak da kabul edilmektedir.
Her geçen gün daha da belirginleşen dostluk ve kardeşlik duyguları ile Türkiye—Azerbaycan ilişkileri birçok devlete örnek olabilecek bir yapıya kavuşmuştur. Bugün bu dostluk ve kardeşlik ilişkilerini bile az bulanların var olduğunu görüyor ve biliyoruz. Bu nedenle iki ülke arasındaki ilişkilerin daha da gelişmesi ve kalıcı olabilmesi için bizler de üzerimize düşen görevleri yerine getirebilmenin çabası içindeyiz.
Azerbaycan’da, 28 Mayıs 1918’de ilan edilen Cumhuriyet’in 100. yıl dönümü kutlanılıyor. Türk dünyasında ilk cumhuriyet olan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı, 28 Mayıs 1918 yılında Tiflis’te, Mehmet Emin Resulzade başkanlığındaki Azerbaycan Milli Şurası tarafından ilan edildi.
Kafkasya Seym’inin dağılmasında hemen sonra, Kafkasya parlamentosundaki Azerbaycanlı delegeler bir araya gelerek geçici “Azerbaycan Milli Şurasını” kurdular. “Azerbaycan Milli Şurası” 28 Mayıs 1918 yılında Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığını ilan etti.
Azerbaycan Cumhuriyeti, Türk dünyasında ve Müslüman Doğuda ilk Cumhuriyet olması nedeniyle başlı başına bir devrimdir.
Bakü’nün Bolşevik işgalinde olması nedeniyle Cumhuriyetin başkenti Gence olarak ilan edilmiş, Mehmet Emin Resulzade başkanlığındaki “Milli Şura” Gence kentinde çalışmalarını sürdürmeye başlamıştı.
Azerbaycan Cumhuriyetinin ilk diplomatik teşebbüsü, Osmanlı İmparatorluğu ile olmuştur. 4 Haziran 1918 yılında Batum’da Azerbaycan Cumhuriyeti ile Osmanlı devleti arasında barış ve kardeşlik anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmayı Osmanlı devleti adına Adliye Nazırı ve Şurayı Devlet Reisi Halil Bey, Üçüncü Fırka komutanı Vehip Paşa ile Azerbaycan Cumhuriyeti adına Milli Şura Reisi Mehmet Emin Resulzade ve Hariciye Nazırı Mehmet Hasan Hacınski imzalamıştır. Bu anlaşmanın dördüncü maddesi gereğince Azerbaycan Cumhuriyeti Türkiye’den askeri yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan anlaşmalar ve diplomatik girişimler ışığında Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan etmesinin ilk tanıyan Osmanlı Devleti’dir.
Bu tarihten günümüze kadar Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bağlar giderek güçlenmiş, “Tek millet, iki devlet” sloganı ile bugünlere kadar gelinmiştir.
Azerbaycan’ın Türk Dünyası ve Türkiye’deki yeri ve konumu tartışılmaz. Bu kardeş iki devletin dili, dini, örf ve adetleri, yaşamları birbirininden de farksızdır.
Azerbaycan kısa zamanda her alanda ve her konuda büyük bir gelişme içindedir. Bugün Kafkasya’nın parlayan yıldızı durumunda olan Azerbaycan bizim için hem kardeş hem de dost bir ülkedir. Haydar Aliyev’in veciz sözü ile “Biz Bir Millet, İki Devletiz”. Birimizin eline iğne batsa, diğerimizin eline çuvaldız batar.
Osmanlı İmparatorluğu 4 Haziran 1918’de yapılan anlaşma çerçevesinde Bakü’nün kurtuluşu için Azerbaycan’a Kafkasya İslam Ordusu adı altında askeri kuvvet göndermiş bu kuvvet Gence’den Bakü’ye kadar ilerleyerek geçtikleri güzergâhları Ermeni Taşnak, Es – Er, Menşevik ve Bolşevik adlı düşman güçlerden temizleyerek Azerbaycan ordusuna yardım etmiştir. 15 Eylül 1918’de Bakü kurtarılmış, Kafkas İslam Ordusu, Bakü’nün kurtuluşu için yaptığı savaşlarda da 1130 şehit vermiştir.
Azerbaycan’da, kısa zamanda ekonomi, eğitim, din ve vicdan özgürlüğü alanında reformlar yapılarak ülke tarihinde ilklere imza atıldı. Cumhuriyetin “İstiklal Bildirisi”nde, ırk, din, mezhep ve cinsiyet farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlara eşit haklar tanındı. Azerbaycan, Müslüman Doğu’sunda kadınlara seçme hakkı tanıyan ilk ülke oldu.
Azerbaycan Cumhuriyeti, 28 Nisan 1920’de Sovyet ordusunun ülkeyi işgaliyle son buldu. Sovyetlerin dağılmasının ardından 18 Ekim 1991’de tekrar bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan, 1918-20 yıllarında faaliyet gösteren Azerbaycan Cumhuriyetinin varisi olarak kabul edilmektedir.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in geçen yılın ekim ayında organize edilen Türkiye-Azerbaycan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin 6’ncı Toplantısı’nda aldığı karar doğrultusunda Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 100. Yaşı ve Kafkas İslam Ordusu’nun 100. kuruluş yıl dönümü iki ülkede aynı anda kutlanıyor.
Ekonomi ve seçimler nedeni ile yoğun bir gündem içindeyiz. Bu nedenle “Can Azerbaycan’’ın 1000.kuruluş yıl dönümü için yazımızı geciktirdik. Bir başka yazımızda Azerbaycan için daha detaylı bir yazı ile karşınızda olacağız.
Bu nedenle can kardeşlerimizin devletlerinin 100.kuruluş yıl dönümlerini yürekten kutluyoruz.
necdetbuluz@gmail.com
www.facebook.com/necdet.buluz