Fransa’da Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında Ermenilerin soykırıma uğradığını inkar etmeyi suç kapsamına alacak yasa teklifi 22 Aralık 2011 tarihinde kabul edilmiştir. Genel Kurul’daki oturuma 577 milletvekilinden sadece 70’i katılmıştır. İki maddeden oluşan teklif oy çokluğuyla benimsenmiş, fakat yasa değişikliği 8 Ocak 2016 tarihinde Fransa Anayasa Konseyi tarafından iptal edilmiştir. Konsey, inkarın cezalandırılması için mevcut nefret suçları yasasını yeterli görmüştür. İnkarcılar tarafından, sadece Yahudi soykırım inkarına ceza öngören ve Fransa tarafından yasa yolu ile tanınmış Ermeni soykırımı ve köle ticareti inkarcılarına bir ceza öngörmeyen Gayssot Yasası’nın Fransa anayasasına uygun olmadığı konusunda açılan davada, yasanın uluslararası bir ceza mahkemesi tarafından alınmış kararlar doğrultusunda anayasaya uygun olduğu kararı çıkmıştır.
Fransız Anayasa Mahkemesi, Yahudi soykırımı ile sözde Ermeni soykırımının aynı şey olmadığını, çünkü Ermeni soykırımında bir mahkeme kararının bulunmadığını belirlemiştir. Böylece, Ermeni soykırımı yasası ile ilgili Fransız Parlamentosu’ndan gelebilecek bir yasanın önünü kapatmış, daha önce Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) verdiği Perinçek Kararı tanınmıştır.
Karar, Türkiye’yi soykırımla suçlayan 29 Ocak 2001 tarihli yasayı iptal etmemiş, fakat Danıştay’ın (Conseil d’Etat) 19 Kasım 2015 tarihli kararının hatalı olduğunu tespit etmiştir. Danıştay, Türkiye’yi Ermeni soykırımıyla suçlayan 2001 tarihli yasanın iptali için Anayasa Konseyine yapmış olduğu bireysel başvuruyu (Question Prioritaire de Constitutionnalité) hukuk dışı gerekçelerle reddetmişti. Anayasa Konseyi böylece Danıştay’ın kararının hatalı olduğunu da belirlemiştir.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 31 Ocak’ta Ermeni diasporasının çatı kuruluşu olan Ermeni Örgütleri Koordinasyon Konseyi’nin (Conseil de Coordination des organisations Arméniennes de France: CCAF)) yıllık yemeğine katılmış ve Türkiye’yi sözde Ermeni soykırımı konusunda eleştirmiştir. Yemeğe Macron’un yanı sıra Paris Büyükşehir Belediyesi Başkanı Anne Hidalgo, ülkenin ikinci büyük kenti Lyon’un Ermeni kökenli Büyükşehir Belediye Başkanı Georges Kepenekian, Paris kentini de kapsayan Ile-de-France bölgesinin Başkanı Valerie Pecresse, Fransa’nın Ermeni kökenli siyasetçi ve işadamları, Yahudi kuruluşlarının temsilcileri ve medya dünyasının ileri gelenleri katılmıştır.
Macron yemekte Ermeni kökenli HDP İstanbul milletvekili Garo Paylan‘a özel ilgi göstermiş, Paylan gibi insan hakları savunucularının desteklenmesi gerektiğini söylemiştir. Çünkü Garo Paylan Artsakhpress.am’ de yer alan demecinde Afrin operasyonuna karşı olduğunu açıklamıştı. (Supporters of war are also accomplices to war. Say “no” to Afrin war, do not be part of that crime,” the MP urged, addressing the public.
Paylan’a, bu Ermeni etkinliğinde Paris Büyükşehir Belediyesi tarafından Vermeil Madalyası (la médaille Grand Vermeil) verilmiştir. Paris’in sosyalist Belediye Başkanı Bertrand Delanoe 2004 Aralık ayında kapatılan DEP milletvekillerinden Leyla Zana’yı Türk-Kürt kardeşliği mücadelesinden dolayı aynı madalya ile ödüllendirmişti. Prof. Dr. Erden Kuntalp ile fotoğraf sanatçısı Ara Güler’e de 2009 yılında madalya verilmişti. Delanoe, “Türkiye Avrupa ülkesidir. Tarihi incelesinler, geçmiş medeniyetlere baksınlar, AB’yi oluşturan ülkelerin ayrı dinde olması bu gerçeği değiştiremez. Kimsenin dini ileri sürülerek Türkiye Avrupalı değildir demeye hakkı yoktur” diyerek Türkiye’nin AB’ye girmesini desteklediğini söylemiş, fakat “Ermeni soykırımı konusunda da bir çalışma yapması gerektiğine inanıyorum. Zira bu da Avrupalılık değerleri arasındadır” demişti.
Leyla Zana Kürtçe olarak yaptığı konuşmasında Fransa’ya çağrıda bulunmuştu: “17 Aralık’ta Fransa’nın hiçbir şart ileri sürmeden tam üyelikle sonuçlanacak bir hedefle Türkiye ile müzakerelerin başlatılması için aktif destek vermesini istiyoruz. Türk ve Kürt halklarının geleceği için AB sürecinde Türkiye’ye destek verilmesi gerektiğini söyledik. Avrupa ırk ve dinle sınırlı olmamalıdır. Bizim burada olmamız dinin ve ırkın sınır tanımadığının bir kanıtıdır. Bu nedenle Avrupa’yı halkların toprağı olarak görüyoruz.” Bilindiği gibi Kürtçe yemini geçersiz sayılan HDP Ağrı Milletvekili Leyla Zana’nın milletvekilliği, devamsızlık gerekçesiyle 14 yıl sonra 11 Ocak 2018 tarihinde ikinci kez düşürülmüştür.
Macron, yemek sonrası Le Figaro gazetesine verdiği demeçte Türkiye’nin Afrin harekatının Suriye’nin kuzeyini işgal eylemine dönüşme riskine karşı uyarıda bulunmuştur: “Eğer bu harekat Türkiye’nin sınırına yönelik potansiyel bir terör tehdidine karşı mücadelenin ötesine gider ve bir işgal operasyonuna dönüşürse, işte o zaman gerçek bir sorunla karşı karşıyayız demektir. Tüm tarafları kapsayan bir çözüm için Türkleri ve Rusları ikna etmek istiyorum, ancak o zaman Suriye muhalefeti müzakerelere gelecektir ve Ruslar da rejimi getirmelidir.”
Macron’un açıklamalarından birkaç saat önce Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian Parlamento’da yaptığı konuşmada, Türkiye’nin Afrin harekatının Suriye’nin kuzeyini işgale dönüşmesi riskinden söz etmiştir. Türkiye’nin Afrin’de hedef aldığı PYD’nin üst düzey yöneticileri geçtiğimiz günlerde Paris’te temaslarda bulunmuştu.
Macron etkinlikte yaptığı konuşmada, Fransa’da Ermeni soykırımını anma günü ilan edileceğini, Cumhurbaşkanı seçilmeden önce bu konuda söz verdiğini açıklamıştır: “Ermeni soykırımının tanınması ve adalet için mücadele hepimizin mücadelesidir. Bu mücadeleyi, soykırımı anma gününü destekleyerek yürütüyoruz.”
Fransa Cumhurbaşkanı Ermeni terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen Türk diplomatlarını ve vatandaşlarını unutmuş, Erivan’da ASALA militanları için dikilen anıtı da yok saymıştır. Ermeni soykırımının tanınması mücadelesinin aynı zamanda soykırımın inkarıyla mücadeleden de geçtiğini belirterek, Parlamento’nun önümüzdeki aylarda bu konuyu yeniden gündemine almasının çok önemli olduğunu söylemiştir.
Macron’un girişimine benzer bir girişimin ABD’de de olabileceğini özellikle belirmek isterim. ABD Başkanı Donald Trump‘ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasıyla ilgili açıklaması, Birleşmiş Milletler kararlarını açıkça ihlal eden ve barışı dinamitleyen bir gelişmedir. Trump, Türkiye’nin gösterdiği sert tepki ve Ermeni lobilerinin baskısıyla 24 Nisan’da sözde Ermeni soykırımını “genocide” kelimesini kullanarak tanıyabilir. Çünkü, ABD’de güçlü bir Ermeni diasporası vardır. 6 Kasım 2017’de ABD’nin Indiana Eyaleti Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Ermenilere soykırım yaptığını kabul eden tasarıyı onaylamıştır. Böylece ABD’de sözde Ermeni soykırımını kabul eden eyalet sayısı 48’e yükselmiştir.
Kararı açıklayan Indiana Valisi Eric J. Holcomb, 6-12 Kasım’ı Ermenilerle ilgili bilgilendirme ve aydınlatma haftası ilan ederek Amerikalılara soykırım sebebiyle düzenlenen etkinliklere katılım çağrısı yapmış, Osmanlıyı 3 milyon Ermeni, Yunan, Asuri ve Suriyeli’yi katletmekle suçlamıştır: “The governor adopted a declaration saying that the Ottoman Empire deliberately killed almost 3 mn Armenians, Greeks, Assyrians and Syrians. He also proclaimed that November 4-12 will be the days of Armenia Awareness Week.”
(Подробнее: https://eadaily.com/en/news/2017/11/06/indiana-recognizes-the-armenian-genocide)
Amerika-Ermeni Ulusal Kongresi-Doğu Bölgesi (ANCA-ER) iletişim sorumlusu Artur Martirosyan da “Bu karar sadece Indianalılara değil yüz yılı aşkın gerçekleri rehin tutan inkarcı Türk hükümetlerine bir hatırlatmadır” demiştir. Indiana Valisi Holcomb cahil bir Amerikalıdır. Yunanlı ve Ermenilerin yanına Asurileri ve de Suriyelileri de eklemiştir. Acaba dünyada Suriyeli ya da Asurlu ırkı var mıdır?
ABD başkanları 24 Nisan’da genellikle “büyük felaket, tehcir ve katliam” gibi ifadeler kullanmışlardır. Trump, göreve geldikten sonraki ilk 24 Nisan açıklamasında selefi Barack Obama gibi 1915 olayları için Ermenice büyük felaket anlamına gelen “meds yeghern” demiştir. Trump, ABD’deki Yahudi lobisinin etkisi altında kalarak Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımıştır. Benzer şekilde ABD’deki Ermeni lobisinin etkisiyle 24 Nisan’da “meds yeghern” yerine “soykırım” (genocide) diyebilir.
Bu sebeple yumurta kapıya gelmeden, iş işten geçmeden şimdiden tedbir alınmasında yarar vardır. Türkçede bir deyim vardır: “Delidir, ne yapsa yeridir.” Bir insanın deli olduğu için beklenmeyecek şeyler yapabileceğini, dolayısıyla kendisinden sakınılması gerektiğini bildiren sözdür.
Fransa Cumhurbaşkanı deli değildir ama Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarına rağmen Ermeni soykırımının tanınması için girişimde bulunması, AİHM’in 15 Ekim 2015 tarihli Perinçek Kararı’nı yok sayması anlamına gelir. Herhalde, Alman Federal Parlamentosu’nun 2 Haziran 2016’da “1915 soykırımdır” kararı almış olması, kendisine yol göstermiştir. Almanya, Türkiye’nin itirazlarına rağmen kararından geri adım atmayarak bu konuda karar alan 27’nci ülke olmuştur. Bu ülkeler arasında Lübnan, sözde soykırımı tanıyan tek Arap ülkesidir. ) Ancak parlamentolarında bu konuda girişimde bulunan Mısır ve Suriye gibi ülkeler de vardır. Karar, Almanya Federal Parlamentosu’ndaki 630 milletvekilinden 165’nin oyu ile kabul edilmiştir. Kararın alınmasından 10 ay sonra İstanbul’un kardeş kenti olan ve 100 bin Türkün yaşadığı Köln Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 14 Mart 2017’de Lehmbacher Weg Mezarlığı’na Ermeni soykırım anıtı dikilmesine izin vermesi de unutulmamalıdır.
Perinçek Kararı’na rağmen sözde Ermeni soykırımını kabul eden Avrupa ülkelerinin parlamentolarının soykırım kararlarının geri alınması sağlanmadığı sürece, diğer ülkelerin de Ermeni diasporasının etkisiyle Türkiye aleyhine karar almaya devam etmeleri kaçınılmazdır.
Fransa Cumhurbaşkanı’nın girişimi, Ermeni diasporasının Türkiye ve Türkler aleyhine bir hava yaratmasına katkı sağlar. Buna bir örnek, İngiliz BBC 3 radyosunun Avusturyalı yazar Franz Werfel’in Musa Dağı’nda 40 Gün kitabı hakkındaki 50 dakikalık programıdır. Program sunucusu Maria Makaronis, kitabın soykırımdan kurtulmuş Ermenilerin Musa Dağı’nın tepesinde verdikleri mücadele hakkında gerçek bir hikayenin sunulduğunu, 20’nci yüzyılının en acı romanı olarak görülebileceğini söylemiştir: ”Kitap çağdaş tarihin en karanlık sayfalarından birini açıyor; Osmanlı İmparatorluğunun Ermeni vatandaşlarını yok ettiğini anlatıyor.” Kitaba sansür uygulanmasına rağmen, romanın 34 dile çevrildiğini açıklayan Makaronis, Hollywood’da romanı konu alan film çekme girişimlerinin Türkiye’nin baskısı yüzünden başarısız olduğunu söylemiştir.
Perinçek Kararı’ndan sonra AİHM yeni bir karar daha alarak Türkiye’nin tezlerini haklı çıkarmıştır. Sözde Ermeni soykırımının tanınması aleyhine verilen AİHM’nin 28 Kasım 2017 tarihli Mercan ve diğerleri kararı, (Affaire Mercan et Autres C. Suisse, Requête No 18411/11) İsviçre’yi mahkum ederek Avrupa’da uluslararası hukuka saygılı hakimlerin bulunduğunu göstermiştir. {“itemid”:[“001-178955”]}
Davayı açan Türk vatandaşları Ali Mercan, Hasan Kemahlı ve Ethem Kayalı’yı kutlamak gerekir. Karardan önce Türk vatandaşlarının İsviçre ile uzlasmaya varmış olmalarına rağmen AİHM davaya devam ederek İsviçre’yi Doğu Perinçek Kararı’ndan (Grand Chamber Case of Perinçek V. Switzerland Application no. 27510/08, , sonra ikinci defa haksız bulmuştur.
Türkiye lehine olan Mercan ve diğerleri kararı, sözde Ermeni sokırımı yapılmıştır görüşünü savunan başta Taner Akçam ) ve Garo Paylan olmak üzere tüm Ermeni muhiplerinin yüzlerine çarpan önemli bir uluslarararası hukuk belgesidir. Karar, Ermeni diasporasına ve Ermenistan’a yönelik bir şamardır.
Dava, üç Türk vatandaşı Ali Mercan, Hasan Kemahlı ve Ethem Kayalı tarafından İsviçre’ye karşı 14 Mart 2011 tarihinde İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi’nin 34’ncü maddesi kapsamında avukat Dr. Tarkan Göksu aracılığıyla açılmıştır. İlk başvuruyu yapan Mercan 1950 doğumlu olup Frankfurt’ta, 1966 doğumlu Kemahlı Zürih’te, 1955 doğumlu Kayalı Schliern bei Köniz’de ikamet etmektedir. Davada İsviçre’yi Frank Schürmann temsil etmiştir.
Türk vatandaşları dava dilekçelerinde, AİHS’nin 10’ncu maddesince güvence altına alınan ifade özgürlüğü haklarının ihlal edildiğini öne sürmüşlerdir. Türkiye, Sözleşme’nin 36’ncı madde, 1’nci fıkra ve İçtüzük Madde 44/1, b kapsamında davaya müdahil olmuştur.
AİHS’nin 10’ncu maddesi şöyledir: “Herkes görüşlerini açıklama ve ifade özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir izin rejimine bağlı tutmalarına engel değildir. Kullanılması görev ve sorumluluk yükleyen bu özgürlükler, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler niteliğinde olarak, ulusal güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya kamu emniyetinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın, başkalarının şöhret ve haklarının korunması veya yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının sağlanması için yasayla öngörülen bazı şekil şartlarına, sınırlamalara ve yaptırımlara bağlanabilir.”
Mercan ve diğerleri karar süreci şöyle gelişmiştir: Sözde Ermeni soykırımı yok dediği gerekçesiyle 16 Ekim 2008 tarihinde Winterthur Bölge Mahkemesi (Bezirksgericht), Ali Mercan’ı ırk ayrımcılığından suçlu bulmuş, Hasan Kemahlı ve Ethem Kayalı da ırk ayrımcılığı kapsamında mahkum olmuşlardır. Kararı emekli büyükelçi Pulat Tacer Turkish Forum’da İsviçre’de Temyiz Duruşması başlığı altında ayrıntılı bir şekilde açıklamıştır. (https://www.turkishnews.com/tr/content/2010/10/05/isvicrede-mahkum-3-turke-aid-karar-metni-ozeti/)
Üç Türk vatandaşı, haklarında yapılan suçlamalara karşı Zürih Kanton Mahkemesine (Obergericht) başvuruda bulunarak açıklamalarının suç oluşturmadığını savunmuşlardır. Fakat mahkeme 9 Şubat 2010 tarihinde üç Türkün mahkumiyet kararını onaylamıştır. Onaylama; 1915 olaylarının İsviçre Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesi gereğince soykırım oluşturduğu hükmüne dayandırılmış, Lozan Sulh Ceza Mahkemesi’nin Doğu Perinçek’in, İsviçre Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesinin 4’ncü fıkrasının içerdiği anlamda ırk ayrımcılığından suçlu olduğuna kararına da atıfta bulunmuştur. Perinçek’in mahkumiyet kararındaki gerekçe şöyledir: “Her kim alenen belirtilen sebeplerle soykırımı ya da insanlığa karşı işlenmiş bir suçu inkar eder, tehlikesiz gösterir ya da haklı çıkarmaya çalışırsa, üç yıla kadar hapis ya da para cezasıyla cezalandırılır.”
Mahkeme, 9 Mart 2007 tarihinde Perinçek’i 30 gün hapis ya da 3,000 Frank para cezası ve İsviçre-Ermenistan Derneği’ne 1,000 Frank tutarında manevi tazminat ödemeye mahkum etmiştir. Ermenilere karşı soykırım suçu işlendiği konusunda mevcut siyasal tanıma ile yetinilmemiştir. Ayrıca, Fransız Parlamentosu’nun Ermeni soykırımının tanınmasına ilişkin 29 Ocak 2001 tarihli yasa tartışmalarında sunulan 100 tarihçinin raporu ile Avrupa Parlamentosu’nun kararlarına ve de İsviçre Parlamentosu’nun 16 Aralık 2003 tarihinde aldığı soykırımı tanıma kararındaki uluslararası ceza hukuku konusundaki literatürüne de atıfta bulunulmuştur. (Marcel Alexander Niggli, Rassendiskriminiruung, 2 basım. Zürih 2007) Davalılar, ırk ayrımcılığı yapmadıklarını, 1915 yılında Osmanlı İmparatorluğu’ndaki olayların soykırımı olduğunun ispatlanmadığını açıklamışlardır.
İsviçre Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesi, 1993 yılında halkoylaması sonucunda kabul edilerek 31 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu madde beş fıkradan oluşmaktadır. Bunlar; nefret ve ayrımcılığa yönlendirme, bu amaçlı ideolojilerin yaygınlaştırılması ve propaganda yapılması, aşağılama ve ayrımcılık, soykırım ya da insanlığa karşı işlenmiş bir suçun inkarı ve ırkçı sebeplerle bir edimin sunulmasının reddidir. Bunlar suç kapsamına alınmıştır.
Perinçek’in mahkumiyetine gerekçe gösterilen İsviçre Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesinin değiştirilme süreci Haziran 2017’de başlamış ve Meclis Hukuk Komisyonu’nda karar alınmıştır. Cenevre Milletvekili Yves Nidegger ve arkadaşlarının Meclis’in Hukuk Komisyonu’na verdiği değişiklik önergesi, 11’e karşı 13 oyla kabul edilmiştir. Nidegger’in değişiklik önergesinde, Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesinin ilgili fıkrasının, AİHM’nin içtihadına uygun hale getirilmesi, ilgili maddede soykırım nitelendirilmesinin üstünün çizilmesi ya da soykırım tanımlamasının “yetkili uluslararası bir mahkeme tarafından saptanır” şeklinde açık hale getirilmesi istenmiştir.
Nidegger değişiklik önergesinin gerekçesini şöyle açıklamıştır: “261’nci maddenin dördüncü paragrafı öyle bir şekilde kaleme alınmıştır ki, bir tarihi olayın soykırım olarak nitelendirilmesinin ve bunun hangi temelde yapılacağının, bu maddeyi uygulayacakları kabul edilen mahkemeler tarafından mı yapılması gerektiği belirtilmemiştir. Uluslararası bir mahkemenin kararı olmayan ve yerel/uluslararası kamuoyunda anlaşmaya varılmamış bilimsel veya siyasi tartışmalarla ilgili olarak İsviçre mahkemelerinin aldığı kararlarda, mahkemelerin bir olayın hukuki nitelendirmesini yapmak noktasında metodolojiye sahip olmadığı ortaya çıkmaktadır. Strasburg’da İsviçre’nin mahkumiyetinin gösterdiği gibi, yasa koyucu, yasa koymaktan sadece soyut planda sınırlandırılabilir. Bu durum böylesine hassas bir konuda, demokratik bir toplumda kabul edilemez olan ifade özgürlüğünün saygınlığının zedelenmesi noktasında şüpheler uyandırabilir.”
İsviçre’nin Vaud Kantonu İstinaf Mahkemesi, sözde Ermeni soykırımını tıpkı Yahudi soykırımı gibi Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesi 4’ncü fıkrasının kabulüyle yasa koyucu tarafından açık ve bilinen bir tarihi gerçek olarak tanımıştır. Mahkeme, soykırımın reddinin ayrımcı bir sebep bulunmaması durumunda da cezalandırılabilir olduğunu açıklamıştır. Başvuranlar, düşünce ve bilim özgürlüğünün ihlal ettiği iddiasıyla kabul edilemeyeceği belirtilerek reddedilmiştir. Bunun üzerine karar temyiz edilmiştir. Federal Mahkeme, davanın Perinçek davasından ayırt edilemeyeceği kararına varmış ve 16 Eylül 2010 tarihinde Vaud Kantonu mahkemesinin kararını bozmuş, tarafların davanın dostça çözüme kavuşturulması koşulları konusunda anlaşamayacaklarına karar vermiştir.
Perinçek’in önce İstinaf Mahkemesi sonra Federal Mahkeme’ye yaptığı temyiz başvurularının reddedilmesinin ardından konu AİHM’e taşınmıştır. AİHM 2’nci Dairesi 17 Aralık 2013 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10’ncu maddesinin ihlal edildiğini belirleyerek Doğu Perinçek’i haklı bulmuş ve İsviçre’yi mahkum etmiştir. (https://www.nomos-elibrary.de/10.5235/219174414811783342/a-european-halt-to-laws-against-genocide-denial-jahrgang-4-2014-heft-1) Karar aleyhine Büyük Daire’ye başvuran İsviçre, buradan sonuç alamamış ve dava 15 Ekim 2015 tarihinde Türkiye’nin lehine sonuçlanmıştır. AİHM Büyük Dairesi, “Ermeni soykırımı emperyalist bir yalandır” sözleri sebebiyle Perinçek aleyhine verilen kararı bozmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı da “Tarihin ve hukukun siyasi amaçlarla istismarına gereken cevabı vermesi bakımından önemli bir dönüm noktası” olarak nitelediği kararı memnuniyetle karşılamıştır. (Case Of Perinçek V. Switzerland, Application No. 27510/08,
AİHM’de görülen Perinçek-İsviçre davasını izlemek üzere 28 Ocak 2015 tarihinde Strazburg’da idim. Dönemin TBMM Başkanı Cemil Çiçek, İşçi Partisi Genel Başkanı Perinçek’in İsviçre aleyhine AİHM’de açtığı davada verilen kararın önemli bir karar olduğunu şöyle yorumlamıştır: “İsviçre bu karara itiraz etmeyeceğini söylemişti. Ama ne olduysa oldu, sonradan karara itiraz etti. Ben İsviçre’nin bu tutumunu protesto etmiştim. İsviçre’ye yapacağım ziyareti iptal ederek tepki göstermiştim. Şimdi İsviçre’nin yaptığı itiraz AİHM Büyük Daire’de görüşülecek. Burada verilecek karar çok çok önemli, 28 Ocak’taki duruşma tarihi önemde. Büyük Daire’nin vereceği karar Ermeni soykırımı iddialarını tamamen bitirebilir. Ermeni diasporası da bu nedenle telaş içinde. Biz TBMM olarak da gelişmeleri yakından takip ediyoruz. 28 Ocak’ta görülecek dava için 3 siyasi partinin temsilcilerinden oluşan bir heyeti Strazburg’a gönderme kararı aldık. TBMM heyeti orada gözlemci olacak.”
Karar duruşmasında Türk yüksek öğretiminden Turgut Özal Üniversitesi adına benden başka Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Metin Kale ile Anadolu Üniversitesi’nden Prof. Dr. Can Ayday dışında kimse bulunmamıştır. Bu durum, üniversitelerimizin Türkiye için bu çok önemli konuya gerekli önemi vermediğini göstermektedir. (https://www.turkishnews.com/tr/content/2015/02/01/strazbugda-ermeniler-kaybetti-turkiye-kazandi/)
AİHM’nin 15 Ekim 2015 tarihli Doğu Perinçek Kararı, 47 Avrupa Konseyi üyesi devleti doğrudan, diğer devletleri ise uluslararası hukuk açısından bağladığı için İsviçre 23 Mayıs 2016 tarihinde Federal Mahkeme’ye başvurmuştur: “Büyük Daire’nin Perinçek davasındaki kararı ışığında (…) ve mevcut davanın bu davayla (…) benzer koşulları göz önüne alındığında, mevcut davada AİHS’nin 10’ncu maddesinin ihlali söz konusudur. Geçmişte olduğu gibi İsviçre, halen yürütülmekte olan Bakanlar Komitesi’nin denetimine tabi olan Perinçek yargılaması da dahil olmak üzere, AİHM’nin nihai kararlarına uyma yükümlülüğüne saygı gösterecektir. İsviçre, diğer tarafa manevi tazminat ve İsviçre’deki başvuranların maruz kaldıkları giderler dahil olmak üzere tüm yaralanmalara toplu ödeme olarak 35.000 İsviçre frangı tutarında bir ödeme yapmayı kabul eder.”İsviçre Federal Mahkemesi AİHM’nin kararına uyarak 25 Ağustos 2016 tarihinde Perinçek hakkında verilen mahkumiyet kararını kaldırmıştır.
Bu süreçte Ali Mercan, Hasan Kemahlı ve Ethem Kayalı 7 Temmuz 2016 tarihlinde AİHM’ye başvurarak, İsviçre’nin mevcut davanın amacından yoksun olduğu görüşünü paylaşmadıklarını açıklamışlardır. Türk vatandaşları, AİHS’nin 10’ncu maddesinin ihlal edildiğinin kabul edilmesinin ardından sadece davanın sonuçlandırılmasının, ceza kayıtlarındaki kayıtların silinmesini sağlamayacağını belirterek, iş arama veya vatandaşlığa alma başvurusu söz konusu olduğunda, özel hayatlarında önemli sonuçlar doğuracağını açıklamışlardır. Çünkü, Ali Mercan ırk ayrımcılığı, Hasan Kemahlı ile Ethem Kayalı ırk ayrımcılığı suçuna iştirak etmekten mahkum edilmişlerdi. Ali Mercan 1915 yılındaki olayların soykırımı değil karşılıklı çatışmalardaki trajik olaylar olduğunu ve bu sebeple ırk ayrımcılığı fiilinin oluşmadığını açıklamıştır.
Savcının iddianamesi şöyledir: “Sanık 30 Haziran 2007’de Hotel Zentrum Töss’de 40 dinleyici ve basın mensuplarının önünde Türkçe ve Almanca, Osmanlı İmparatorluğu tarafından Ermeni halkına uygulanan katliamın (massaker) ve sürgünün (deportation), İsviçre’de kabul gören görüşe (entgegen des hierzulande aufgrund der anerkannten Geschichtswissenschaft herrschenden Konsenses) ve geneldeki anlayışa rağmen (allgemein anerkannten Verstaendnisses) soykırımı olmadığını, soykırım iddiasının bir uluslararası tarihi yalan olduğunu açıklamış, iddiasını üç sayfalık bir bildiride dile getirmiştir. Mercan, Ermeni toplumunun 1915 olaylarına dayanarak tanımlayan bir etnik grup olduğunu bilmekteydi. Mercan, Ermenilere yapılan soykırımını inkar eden eylemiyle, şimdiye kadar iki defa mahkum edilmiş bulunan Türkiye İşçi Partisi başkanı Doğu Perinçek’in daha önce yaptığı açıklamaları savunarak Ermenilerin eşitliklerini (gleichwertigheit) sorgulamış, insanlık onurunu yaralamış, bunu isteyerek yapmıştır. Bu iddiasını 1915 olaylarının soykırımı olduğu yolunda İsviçre’de kabul edilen ve İsviçre Meclisindeki (Nationalrat) ve uluslararası kurumlardaki görüş birliğine rağmen yaparak bilinçli olarak yasaya aykırı davranmıştır. Ermenilerin eşitliklerini (gleichwertigheit) sorgulamış, insanlık onurunu yaralamış, bunu isteyerek yapmıştır. Bu iddiasını 1915 olaylarının soykırımı olduğu yolunda İsviçre’de kabul edilen ve İsviçre Meclisindeki (Nationalrat) ve uluslararası kurumlardaki görüş birliğine rağmen yaparak bilinçli olarak yasaya aykırı davranmıştır.”
Mercan ve arkadaşları, İsviçre Federal Anayasası’ndaki fikir ve bilim özgürlüğüne değinmiş, eyleminin suç olmadığını savunmuş, 1915 yılında Doğu Anadolu’daki olayların serbestçe tartışılmasını istemiş, bu olayların yeterince incelenmemiş bulunduğunu ve sıradan bilgi sahibi kesim tarafından soykırımı olarak tanımlandığını vurgulamıştır. Mercan, uluslararası hukuk açısından geçerli bir soykırımı kararı bulunmadığını, bu eylemin Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesine girmediğini belirtmiştir. 1985 Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Alt Komisyonu Doğu Anadolu’da 1915 yılındaki olayların soykırım olduğunu kabul etmiş ise de, bu bir siyasal söylem olup, mahkeme tarihsel konularda karar verme konusunda yetkili değildir.
Mahkeme, Ceza Kanunu’nun 261’nci maddesinin sadece Nasyonal Sosyalistlerin suçlarını değil tüm soykırımlarını kapsadığı görüşünü benimsediğini açıklamış, kararlarının, araştırmaların ve hukuk öğretisinin Holokost’un inkarının bir ceza davasında ispatlanmasına gerek bulunmayan herkes tarafından doğru olarak kabul edilen tarihsel gerçek (von der Allgemeinheit wahr erwiesenen anerkannte historische Tatsache) olduğunu belirtmiştir. Bu durumda mahkemenin tarihçilerin çalışmalarına başvurmasına gerek yoktur. Holokost’un inkarının cezalandırılması esası, yargıcı başka soykırımlarının inkarı durumunda yönlendirecektir. Bu durumda ispatlanması gereken husus, davalı tarafından inkar edilen olayda genel uzlaşma bulunup bulunmadığının belirlenmesidir.
AİHM Mercan ve diğerleri-İsviçre davasına ilişkin olarak 28 Kasım 2017 tarihinde oybirliğiyle aldığı kararla, 1915 olaylarıyla ilgili açıklamalarından dolayı İsviçre tarafından soykırımı inkar ettikleri gerekçesiyle mahkum edilen Merçan, Kemahlı ve Kayalı’nın ifade özgürlüklerinin ihlal edildiğine hükmetmiştir. Karar, soykırım iddiasını mutlak gerçekmiş gibi kabul ettirme doğrultusundaki girişimlere karşı, demokrasi ve hukuk ilkelerine dayanan güçlü bir hukuki tasarruftur.
Böylece, 2015 yılında AİHM Büyük Dairesi’nin Perinçek-İsviçre davasında verilen kararla oluşturulan ifade özgürlüğü koruma altına alınmış, 1915 olayları ile Holokost arasında tarihsel ve hukuki farklılıklar bulunduğu yönündeki içtihat bir defa daha tescil edilmiş, 1915 tehcirine ilişkin hukuki bir kazanım elde edilmiştir. Dışişleri Bakanlığı kararı şöyle yorumlamıştır: “Soykırım iddiasını mutlak gerçekmiş gibi kabul ettirme doğrultusundaki girişim ve uygulamalara karşı, demokrasi ve hukuk ilkelerine dayanan çok güçlü bir hukuki tasarruf olarak değerlendirmekteyiz.”
Sözde Ermeni soykırımı konusunda mücadele sadece devlete düşmemelidir. İlerlemiş yaşına rağmen Şükrü Sever Aya’nın, (Big Lie, Büyük Yalan,Ka Kitap 2017) emekli Büyükelçi Pulat Tacer’in, çok yakında kaybettiğimiz emekli Büyükelçi Ömer L. Lütem’in ve Ferruh Demirmen’in (Respectable EU, European Council, and UN Dignitaries) şahsi çabaları da göz ardı edilmemelidir.
Bu kapsamda benim de bir katkım olmuştur. Federal Almanya Parlamentosu 1 Haziran 2016 tarihinde asılsız sözde Ermeni soykırımı iddialarını tanıma kararı alınca, bunu kınayan ilk Türk üniversitesi, Turgut Özal Üniversitesi olmuştur. O tarihte tarafımdan hazırlanan bildiri, 2 Haziran 2016 Perşembe günü Üniversite Senatosu tarafından yayınlanmıştır. Bildiri metni aşağıdadır.
“Ermeni diasporasının 1960’lı yılların ikinci yarısından itibaren, çeşitli ülkelerde Türkiye aleyhine başlattıkları karalama kampanyaları ile varlığını hissettiren sözde Ermeni soykırımı iddiası, 1973’den sonra ASALA terör örgütü tarafından Türk diplomatlarına yönelik terör saldırılarına dönüşmüştür. Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilerin, yabancı mihrakların kışkırtmasıyla devlete başkaldırmaları sonucunda bulundukları bölgelerden daha emniyetli bölgelere nakledilme sürecinde üzücü olaylar ve ölümler olmuştur.
Fakat bu tehcir, hiçbir zaman Ermeni nüfusunun kitlesel imhasını öngören bir şekilde gelişmemiştir ve de asla bir soykırım değildir. Türk Ermeni çatışması sırasında binlerce Müslüman Türk vatandaşının toplu olarak katledildiği, Kars, Erzurum ve Van ‘da ortaya çıkarılan toplu mezarlarla dünya kamuoyunun gözleri önüne serilmiştir.
Yeni nefret ortamlarına fırsat verilmemesi, insanların barışa ve birlikte yaşamaya davet edilmesi gerekirken Almanya Federal Parlamentosu’nun tarihi ve hukuki gerçeklerden uzak, siyasi nitelikli Türkiye’yi sözde soykırımı tanımaya davet eden kararı, Türk kamuoyu gibi Üniversitemiz mensupları tarafından üzüntüyle karşılanmıştır.
Karar, Doğu ve Batı uygarlıkları arasındaki bütünleşme çabalarına ve de tarihi Türk – Alman dostluğuna zarar verebilecek niteliktedir. Karar, Türk-Ermeni ilişkilerine fayda sağlamayacağı gibi, geleceğe dönük bölgesel ve küresel yeni gerilimlere kaynak oluşturabilecektir. Turgut Özal Üniversitesi Senatosu olarak Birinci Dünya Savaşı’nın Savaş şartlarının yarattığı bir zorunluluktan doğan ölümlerden üzüntü duymamamız mümkün değildir.
Fakat, Almanya Parlamentosu’nun tarihi gerçekleri yok sayarak sadece Ermenilerin değil, Asuriler, Süryaniler ve Keldanilerin de soykırıma tabi tutulduğunu öne sürmesi, 1915 olaylarının Almanya’da okul, üniversite ve siyasi eğitim müfredatlarına konulmasının istenmesi ve de 1915’te yaşananların hem gelecek nesillere anlatılmasına hem de Almanya’da yaşayan Türk ve Ermeni kökenlilerin uyumuna katkı sağlayacağının belirtilmesi kabul edilemez.
Turgut Özal Üniversitesi Senatosu olarak Almanya Federal Parlamentosunda alınan sözde Ermeni soykırımı iddialarını savunan kararı kınadığımızı Türk ve dünya kamuoyuna ilan ediyor ve alınan kararın amacına ulaşamayacağını başta Almanya olarak bütün ülkelere bir kez daha önemle hatırlatıyor, zamanımızdan 101 yıl önce yaşanan olayların başta tarihçiler olmak üzere konuyla ilgili bilim insanları tarafından araştırılması yolundaki tüm bilimsel çalışmaları destekleyeceğimizi kamuoyuna duyuruyoruz.” )
Fransız Yazar Yves Benard, Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un aksine Aralık 2017’de Fransa’da yayınlanan kitabında “Ermeni soykırımı yoktur” görüşünü savunmuştur. Benard, incelediği belgelerin sözde Ermeni soykırımı iddialarını çürüttüğünü belirtmiştir: “Soykırım yoktur, iki taraf içinde katledilmişler vardır. Şuna ikna oldum ki aslında Türkler, Ermenilerden daha fazla katliam kurbanı olmuştur.”
Kitap, Pantheon Yayınevi tarafından Türk-Ermeni Görüş Ayrılığına Yeni Bakış (Divergences Turco-Armeniennes) adı altında (165 sayfa) basılmıştır. Benard, Türkiye’yi gezerek araştırma yapmış ve Türk toplumu hakkında adalet yerini bulsun dileğinde bulunmuştur. Yazar, “Bu kitabı yayınlatmakta çok zorlandım. 2009 yılında çıkardığım ilk kitap sadece bir hafta raflarda kalabilmişti. Çünkü yayınevi üzerinde çok büyük baskı vardı. Korktular ve yayını durdurmaya karar verdiler. Şimdi, öyle görünüyor ki artık daha kolay yayınlanabilecek bir konu. Bu sefer çok kolaylıkla bir yayınevi buldum. Oysaki ilk kitabım için en az 60 yayıneviyle irtibata geçmiştim. O dönemde yayınevlerinin yarısı olumsuz cevap vermiş, diğer yarısı ise cevap vermeye bile gerek duymamıştı” demiştir.
Kitap hakkındaki değerlendirme (Türkçesiyle birlikte ) şöyledir:“Ces documents, mieux que de longs discours, vont vous exposer le déroulé des événements tels qu’ils se sont passés réellement. Ces témoignages émanant de diplomates, de journalistes, d’officiers, d’ecclésiastiques, de terroristes méconnus des Français donnent un tout autre regard sur la tragédie turco-arménienne et démontrent à quel point, il est aisé de faire croire à l’opinion mondiale ce que l’on veut, au détriment de la vérité qui est tout autre !
Lorsque la première guerre mondiale éclate, commence une funeste période semant partout mort et souffrance. La Turquie est assaillie de toutes parts et ses hommes valides sont appelés à combattre, laissant derrière eux femmes, enfants et vieillards. En pleine rébellion, les miliciens arméniens orchestrent alors un plan d’extermination. Une véritable folie meurtrière donnant lieu à des actes de barbarie indescriptibles, n’épargnant rien à ces civils sans défense.
Présenté dans un ensemble structuré et appuyé d’archives essentielles, l’ouvrage met ainsi en lumière un fait méconnu du conflit turco-arménien. Démontrant que les Arméniens ont leur part de responsabilité, il révèle ici une page sombre et inattendue de l’histoire.
Convaincu que les manuels scolaires français font l’impasse sur un fait capital, Yves Bénard a mené une quête de documents périlleuse. C’est en arpentant la Turquie et en réalisant un travail de recherche conséquent, qu’il démontre sa volonté de rendre justice à un peuple attachant.”
“Bu belgeler, uzun söyleşilerden çok gerçek anlamda olayların nasıl gerçekleştiğini, anlaşılır ve açık bir şekilde sizlere aktaracaktır. Belgeler; diplomatlar, gazeteciler, subaylar, din adamları ve teröristlerin açıklamaları ve de Fransızlar tarafından Ermeniler lehine yorumlanan Türk-Ermeni trajedisine farklı bir bakış açısı getirmektedir. Onların görüşlerine inanmak kolaydır. Oysa gerçekleri kabul ettirmek çok daha zordur.
Birinci Dünya Savaşı başladığında, her yerde ölümün ve acının hüküm sürdüğü bir dönem başlamıştır. Türkiye her tarafta kuşatılmış durumdadır ve savaşabilecek durumda olan erkekler, kadınları, çocukları ve yaşlıları geride bırakarak savaşa çağrılmışlardır. Ermeni milisler, isyan ederek savunmasız sivillere karşı korkunç, acımasız ve barbarca bir imha gerçekleştirmişledir.
Tasniflenmiş ve güvenilir bir arşivden desteklenen bu kitap, Türk-Ermeni çatışmasının az bilinen bir gerçeğini gün yüzüne çıkartmıştır. Ermenilerin sorumlu olduğunu gösteren belgeler, karanlık bir tarih sayfasını gözler önüne sermektedir.
Fransız ders kitaplarının önemli bir gerçeği gözden kaçırdığına inanan Yves Bénard, belgeler için önemli bir araştırma gerçekleştirmiştir. Türkiye’yi inceleyerek ve çok sayıda araştırma yaparak, adaletin ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur.”
Fransa’yı eleştirirken Türkiye’nin geçmişte izlediği yanlış politikaları da yok sayamayız. Türkiye, Cezayirlilerin Fransa’ya karşı verdiği bağımsızlık savaşında Fransa’ya destek vermiştir. Bu durumu emekli Büyükelçi Onur Öymen şöyle değerlendirmektedir: “Cezayir Cumhurbaşkanı, orada görev yapan elçilerimizden bir tanesine bu konu ile ilgili dert yanmıştır. Fransa’ya karşı savaşan Cezayirli mücahitlerin iç cebinde Atatürk’ün fotoğraflarını taşıdığını, Türk bağımsızlık savaşını örnek aldıklarını ifade etmiş fakat Türkiye’nin Cezayir’in bağımsızlığı için Birleşmiş Milletler’de yapılan oylamalarda, Cezayir’in karşısında ya da çekimser kaldığını unutmadıklarını eklemiştir. Hatırlarsınız o oylamaların bir tanesi, bir oyla Cezayir’in aleyhine sonuçlanmıştır. Maalesef o oy Türkiye’nin oyudur. Adnan Menderes döneminde yapılmıştır bu oylama.”
Fransa Cumhurbaşkanı Macron sonbaharda Ermenistan’a gidecektir. Kendisinden Ermenistan işgali altındaki Dağlık Karabağ’a gitmesini isteyen diaspora temsilcilerinin bu talebini geri çevirmiştir. Mevcut durumda bölgeyi ziyaret etmesi durumunda Fransa’nın krizin çözümündeki arabulucu rolünü yitireceği mesajını vererek doğru bir karar vermiştir. Fakat Fransa, Türkiye’ye karşı devamlı bir çifte standart uygulamaktadır. Paris’te 5 yıl yaşadım ve görev yaptım. Fransızların Türklere sempati ile bakmadıklarına tanık oldum.
Kenan Mutlu Gürses, 31 Aralık 2017 tarihinde “Başepiskopos Karekin Bekçiyan’a Açık Mektup” başlıklı bir yazı yazarak sözde Ermeni soykırımı konusundaki görüşlerini Ermeni Patriği ile paylaşmıştır. Uzun yazının önemli gördüğüm tespitleri şöyledir:
“Sayın Başepiskopos Bekçiyan, Ermeni diasporasının yıllardır diline doladığı, haksız, mesnetsiz çarpıttığı, gerçekle bağdaşmayan, sözde Ermeni soykırımı iddiası sürüp gidiyor. Din adamı oluşunuz, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji ve Tarih Bölümü son sınıfına kadar okumanız ve Köln-Bochum Üniversitesi Pedagoji Bölümü mezunu olmanızla, konuyu en sağlıklı değerlendirecek kişilerin başında sizin geldiğinize inanıyorum.
Bu inancımda her ne kadar aşağıda açıklayacağım konular nedeniyle tereddütlerim olsa bile! Tarih bilginize inanarak, o sayfalara birlikte bakmayı önererek, öncelikle tehcirden ne anladığınızı öğrenmek isterim. Dilerseniz, kabul edilebilir olsun diye göç, acıları çağrıştıracaksa sürgün de diyebiliriz. tabiî ki, tarihi 1915’den başlatmamak kaydıyla!
Sayın Bekçiyan, Türk Milleti’nin kin gütmediğini, Selçuklu ve Osmanlı hoşgörüsünü de çok iyi bildiğinize inanıyorum. Asırlar önce yaşanan acı hatıraları biz unuturken, siz 1915 tehcirini, sözde Ermeni soykırımı yapıldı yaygarasına başvuruyorsunuz. Detaylarına değinmeden, bazı tarihleri, bazı yer ve Ermeni İsyanlarını ateşleyen isimleri hatırlatmak isterim. 1860, 1870, 1873, 1876, 1878, 1899, 1890, 1895 yılları gibi. Adana, Amasya, Erzurum, İstanbul, Kafkasya, Kilikya, Maraş, Mersin, Muş, Sivas, Tokat, Van, gibi. Apovyan, Arpiyaryan, Ayvazyan, Çeraz, Demircibaşyan, Felekyan, Kirkor Azruni, Mikael Nalbandyan, Portakalyan, Şahnazaryan, Şişmanyan, Raffi gibi. O tarihlerde, o şehirlerde, o isimler sizce ne yapmaya çalışıyorlardı?
Fransa, Avusturya, Rusya, İngiltere ve Amerika ile misyonerleri, 1840’lı yıllarda bir ucu, Anadolu’dan Lübnan-Suriye’ye uzanan hareketliliği, rahiplerinizin Anadolu’ya gönderilmesini, Katolik, Ortodoks, Protestan mezhep konusunu, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda ki tutumunuzu,1878 Ermeni Olaylarını, yeni bağımsızlık kazanan Balkan Devletlerine özenerek, bugün dost olarak anlattığınız, dün düşman gördüğünüz Kürtlerle söz konusu tarihlerdeki işbirliğinizi, 24 Nisan 1915 değil, tehcirin uygulanmağa başladığı tarihe kadar, gün gün ya siz anlatın, bilmiyorsanız (!) size arşiv belgeleriyle birlikte, bir din adamının, bir tarihçinin anlayacağı şekliyle gün gün anlatayım.
Tabii, 1915-1918 yılları arasında Ermenilerin yaptığı mezâlimlere ayrı bir sayfa açmak kaydıyla. Ermeni diasporasının çarpıtılmış yalanlarıyla, sözde Ermeni soykırımını yaptığı iddia edilen Osmanlı Devleti, tebaasının isyan hareketlerine rağmen, şu dört örnek irade buyruldularını, soykırımına uğratacağı insanlar için neden çıkarsın? Bunun cevabını en açık şekilde din adamları vermez mi?
Eğin Nareğyan Ermeni Okulu öğretime açıldı (1910).
Erzincan’da Ermeni Gençlik Spor Birliği kuruldu (1911).
Kemah Kasabasındaki Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) Ermeni Kilisesinin avlusunda bir salon ile bir de çan kulesinin yapımına irade buyruldu (1913)
Refahiye Kasabasındaki Ermeni Mahallesinde bulunan Ermeni Kilisesinin bitişiğinde Ermeni çocuklarına mahsus bir okulun yapımı için ruhsat verilmesine irade buyruldu (1913). Benzer sayısız belgelerin, varlığını bilmediğinizi düşünmek bile istemiyorum.
Tarih geçmişte yaşanmış insan ve insan topluluklarının bütün faaliyetlerini yer ve zaman göstererek, sebep-sonuç ilişkisi kurarak, belge ve bulgular ışığında inceleyen bilim dalıdır diye kabul edilir. Yaşanmış olayları aktarırken, kimsenin cesaretine, cesaretsizliğine bakmaz. Önyargılarla, yaklaşılması/yaklaşılmaması, tarihin ilgi alanı değildir. Çekincelerle, öfkeyle, kinle de bakılamayacağı gibi. Tarihte hiçbir millet yoktur ki acı çekmemiş olsun.” )
Osmanlılar Ermenilere 1915 yılında sözde soykırım uygulamışsa, onların kiliselerini neden ortadan kaldırmamıştır sorusunu Ermeni Patriği, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve de Türkiye’de başta Taner Akçam ve Garo Paylan olmak üzere Ermeni muhipleri cevap vermek durumundadır.
İstanbul Ermeni Patrikliği’nin kuruluşundan (1461) sonra 55 Ermeni Kilisesi inşa edilmiştir. Bunlardan 30 kadarı halen ibadete açıktır. Ayakta kalan kiliselerin en eskileri, İstanbul’un fethinden sonra yerli Rum halkından alınarak Ermenilere verilen kiliselerdir. Bunlar; Kumkapı’daki Surp Asdvadzadzin Patriklik, Samatya’daki Surp Kevork eski Patriklik ve Balat’taki Surp Hreşdagabed kiliseleridir. Ermeni kiliselerinin çoğu 18-19’ncu yüzyılda inşa edilmiştir. Bugün faal olan kiliselerden 15’i bu döneme aittir. Cumhuriyet döneminde kilise yapımı yasaklanmıştır. İstisnası Karaköy’deki Surp Krikor Lusavoriç kilisesi ile Balıklı Ermeni Mezarlığı’ndaki Surp Sarkis Şapeli’dir.
İstanbul’da günümüzde varlığını koruyan Ermeni Gregoryen kiliseleri şunlardır: Surp Hovhannes Avedaraniç Kilisesi (Gedikpaşa), Surp Tateos-Partoğomeos Kilisesi (Yenikapı), Surp Hovhannes Avedaraniç Kilisesi (Narlıkapı), Surp Nigoğayos Kilisesi (Topkapı), Surp Hreşdagaberdatz Kilisesi (Balat), Surp Yeğya Kilisesi (Eyüp-Nişanca), Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Eyüp-İslambey), Surp Pırgiç Şapeli (Yedikule), Dzınunt Surp Aasdvadzadzin Kilisesi (Bakırköy), Surp Harutyun Kilisesi (Kumkapı), Surp Istepanos Kilisesi (Yeşilköy), Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi (Surp Istepanos Kilisesi ile-Karaköy), Surp Istepanos Kilisesi Surp Yerrortutyun Kilisesi (Surp Minas Şapeli’ni kapsar-Beyoğlu), Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi (Surp Toros Ayazması ile-Kumkapı), Surp Kevork Kilisesi (Surp Hovhannes Mıgırdiç Ayazması ile-eski Patriklik-Samatya), Surp Hagop Kılkhatir Kilisesi (Altımermer), Surp Sarkis Şapeli (Balıklı), Surp Harutyun Kilisesi (Taksim), Surp Hripsimyantz Kilisesi (Büyükdere), Surp Takavor Kilisesi (Kadıköy), Surp Haç Kilisesi (Üsküdar-Selamsız), Surp Vartanantz Kilisesi (Feriköy), Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Beşiktaş), Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Ortaköy), Yerevman Surp Haç Kilisesi (Kuruçeşme), Surp Santuht Kilisesi (Rumelihisarı), Surp Yeritz Mangantz Kilisesi (Boyacıköy), Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Yeniköy), Surp Garabet Kilisesi (Üsküdar-Yenimahalle), Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi (Kuzguncuk), Surp Yergodasan Arakelotz Kilisesi (Kandilli), Surp Nigoğayos Kilisesi (Beykoz), Surp Nişan Kilisesi (Kartal),bSurp Krikor Lusavoriç Kilisesi (Kınalıada).
Ermeni Katolik kiliseleri ise daha azdır: Anarad Hığutyun Kilisesi (Pangaltı), Surp Andon Kilisesi (Tarabya), Anarad Hığutyun Kilisesi (Samatya), Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Beyoğlu-Sakızağacı), Surp Levon Kilisesi (Kadıköy), Surp Yerrortutyun Kilisesi (Beyoğlu), Surp Boğos Kilisesi (Büyükdere), Surp Hovhannes Mıgırdıç Kilisesi (Yeniköy), Surp Hovhan Vosgeperan Kilisesi (Taksim), Surp Asdvadzadzin Kilisesi (Büyükada), Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi (Ortaköy), Surp Hisus Pırgiç Kilisesi (Galata). Ermeni Protestan kiliseleri: Avedaranagan Amenasurp Yerrortutyun Kilisesi (Aynalıçeşme-Beyoğlu), Emanuel Kilisesi (Fincancılar-Eminonü), Gedikpaşa Protestan Kilisesi, Halıcıoğlu Protestan Kilisesi ve Üsküdar Şapeli.
Anadolu’da ise 7 kilise vardır: Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi, Diyarbakır Surp Giragos Ermeni Kilisesi (Burada Surp Sarkis Ermeni Kilisesi ve Surp Hagop Şapeli’de vardır),Derik Surp Kevork Ermeni Kilisesi, İskenderun Surp Karasun Manuk Ermeni Kilisesi, Kırkhan Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi, Vakıflıköy Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi. Akdamar Adası, Surp Haç Kilisesi. ) Istanbul Ermeni kiliseleri Les églises arméniennes à Istanbul
Emekli Büyükelçi Onur Öymen dış politikadaki son gelişmeleri değerlendirdiği röportajında, “Gelmiş geçmiş hiçbir Türkiye hükümeti döneminde, Ermeni meselesi, Kıbrıs, Kürt sorunu gibi konularda izlediğimiz siyaset büyük devletlerinkiyle örtüşmedi” diyerek bir gerçeğin altını çizmiş ve şu örneği vermiştir:
“Geçenlerde Fransa’nın Nice şehrini ziyaret ettim. 24 Nisan vesilesi ile şehrin en büyük kitapçısında Ermeni meselesi ile ilgili kitapları teşhir etmişler. Kitapçının vitrininde sergilenen konu ile ilgili 30 kitabın 29’u Ermeni tezlerini savunan kitaplarken biri de Ermeni yemekleri üzerineydi. Batı’nın Türkiye’ye karşı taraflı bakışını anlatan bir tabloydu. Özellikle Avrupalılar, Türkiye’nin bu konuları onların istediği gibi çözmemizi istiyor. Avrupa ülkelerinde, sağ veya sol bütün siyasi partiler, hükümetlerinin Türkiye’ye uyguladığı siyaset konusunda hemfikirlerdir.”
Türkiye; başta Fransa olmak üzere AB ülkelerinde ve ABD’de etkin bir lobi faaliyetine girişmeli, Ermenistan ve sözde soykırım konusunda üniversitelerimizde araştırma merkezleri kurulmasını sağlamalıdır. Sözde Ermeni soykırımı konusuna ağırlık veren sivil toplum kuruluşları desteklenmelidir. Siyasi iktidar ekonomik boykot dışında alternatifler geliştirmelidir. Siyasi partiler, işlerine yarayıp yaramadığına karar vermeden konuya eğilmelidir.
Derin devlet bu tepkinin içinde olmalı, sivil girişimleri ve açık eylemleri organize etmelidir. Basın konuya önem vermelidir. Düzensiz çalışma anlayışımız ve bir projeyi takip etmekte ve devamlılık sağlamaktaki eksikliklerimiz giderilmelidir. Bunu bilen Avrupalı stratejistler, sert tepkilerin ardından kabul ve sessizlik geleceğini tahmin ediyorlar. Bu dezavantajları görerek strateji oluşturan Fransa, aldığı kararlardan sonra ortalığın durulmasını beklemekte, daha sonra yeni kararlar almaktadır.
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, Suriye’deki eylemleriyle Türkiye ve İran’ın uluslararası hukuku ihlal ettiğini savunmuştur. BFM TV kanalına konuşan Le Drian, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde terör örgütü olarak gördüğü YPG’ye karşı başlattığı harekatla ilgili olarak “Sınırlarında güvenliği sağlamak sivilleri öldürmek anlamına gelmez ve bunun kınanması gerekir” derken, Fransa’nın Cezayir’de yaptığı katliamları neden Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu gündeme getirmemektedir, anlamış değilim. Fransızlar, geçmişte sömürgelerinde yaptıkları katliamlarla bilinir. Cezayir’de 1,5 milyon insanı katletmişler, Ruanda’da 90’lı yıllarda Hutu ve Tutsi kabilelerinin birbirlerini katletmelerine yardımcı olmuşlardır. Bunu unutarak Türkiye’yi suçlayanlar, önce dönüp kendi kanlı geçmişlerine bakmalıdırlar.
Sevr Anlaşması, Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 10 Ağustos 1920 tarihinde Paris’in batı banliyösü Sevr kasabasındaki Seramik Müzesi’nde (Musée National de Céramique) imzalanmıştır. Bu müze, Türkiye için Anlaşma’nın imzalandığı yer olması bakımından önemlidir. Bir diğer önemi de, Ermenilerin müzenin önüne 8 Mart 2001 tarihinde sözde Ermeni Soykırım Anıtı dikmesidir. Anıtın üzerinde “1915’te Jön Türk Hükümeti tarafından Birinci Dünya Savaşı’nda soykırıma uğratılan 1.5 milyon Ermenin anısına” yazılıdır. Bu ifade Auschwitz- Birkenau toplama kampının önünde de vardır. Bir farkla: 1.5 milyon Yahudi 1.5 milyon Ermeni olarak değiştirilmiştir.
Fransa’ya 1920’li yıllarda Antep yöresinde ne aradığı, oraya neden geldiği, bu gelişi sırasında bölgede yaşayan insanlarımızdan ne kadarını öldürdüğü ve sakat bıraktığı sorulmadığı sürece, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ile Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian konuşmaya devam edecektir.
Alınan soykırım kararlarından sonra kısa süren tepki ve öfke patlamalarının ardından sorun unutulmaktadır. Bu, bir eksikliktir. Fransızlar ve diğerleri bir stratejiye bağlı olarak çalışmakta ve gerektiği zaman yeni hamlelerini gerçekleştirmektedirler. Fransa’nın alacağı karara karşı yürütülecek mücadele aynı zamanda Avrupa’nın özgürlük ve demokrasi mücadelesi olarak değerlendirilmelidir. Avrupa 1789 Rönesans’tan bugüne kadar özgürlük savaşı ve yaklaşımından çok şey kaybetmiş, riyakarlığın ve ucuzluğun merkezi olmuştur.
Öncelikle bir sivil bir platform oluşturmak gerekir. Platformu her konuda uzman katılımcılarla desteklemek, her alanda yüksek nitelikte iletişimciler ve strateji oluşturma yeteneği olanlarla kısa ve uzun vadede yapılacakları belirleyerek, hızlı davranmak gerekir. Platform, internet ve sanal iletişim aracılığı ile kurumsal iletişim yapılanmasına dönüştürülmelidir.
Başta Fransa olmak üzere AB ülkelerinde dernek, sivil toplum kuruluşu ve vakıflar oluşturulmalı, bu kuruluşlar için taşınmazlar edinilmelidir. Oluşturulacak veri tabanı ile derlenen bilgiler sivil platforma akmalı ve gelecek stratejilerin oluşmasında kullanılmalıdır. Özellikle Fransa merkezli yayın, iletişim ve medya kuruluşlarına ağırlık verilmeli, TV’ler ve yayın organları kurulmalıdır. Türkiye’de aktif olan internet kullanıcıları, webmasterlar aracılığıyla web site, mail zinciri, gruplar kurarak milyonlarca mail gönderebilirler.
Bu konuda üniversitelerimize de büyük sorumluluk düşmektedir. Tüm üniversitelerde Ermeni Araştırmaları Enstitüsü açılmalıdır. Buralarda yapılacak araştırma ve yayınlarla Türkiye, sözde Ermeni soykırımı konusunda daha güçlü olabilir. Ayrıca Türkiye’deki Ermeni cemaatinin tepkileri de uluslararası arenada dile getirilmelidir. Açılacak Ermeni Araştırmaları Enstitüleri YÖK tarafından da desteklenmelidir.
Bir yanıt yazın