TÜRKİYE YÜKSEK STRATEJİSİ BAĞLAMINDA : SUUDİ ARABİSTAN KATAR GERİLİMİ RİSKLER VE FIRSATLAR
Kaynak :
Suudi Arabistan, Mısır, Bahreyn, Birleşik Arap Emirliklerinin başını çektiği ”Diplomatik Katar Kuşatması”nın Türkiye kamuoyuna yansımaları Katar ve Suud cephesi olarak iki kulvarın açılması biçiminde görüldü. Halk ve iş adamları kendi sahip olduğu gerekçelerle bu yönde bir tavır takınmaları devletin de iki kulvara bölündüğü manasına gelmez stratejik akıl böyle ciddiyetsiz bir yaklaşımı kabul etmez. Suudi Arabistan’ın doğru bir hamlede bulunduğunu savunanlar bu işi bir parça İran meselesine dayandırmaktadır. Çünkü Suudi Arabistan sünni kimliği sayesinde şii bloğa karşı oluşturulan bloğun dengeleyici aktörlerinden biridir ve varlığını sürdürmesi gerekmektedir. İran’ın Ortadoğu’da yayılmacı bir politika izlemekle beraber, Kafkasya üzerinden Orta Asya’ya karşı atılımda bulunması ve ambargoların gevşetilmesiyle çok daha rahat iktisadi güç ve siyasi prestije kavuştuğunu belirtmek güç değil. Gerçekten İran hegemonist bir politika izlemektedir ancak tek başına Ortadoğu’nun hakimi ve yönlendiricisi olabilmesi coğrafyanın sosyal yapısına ve lobilerin stratejilerinede aykırıdır. En iyimser tahminlerle müslüman dünyasının şii nüfusu en fazla yüzde yirmidir. Şiiliğin ise arap, fars gibi etnik kökenlerde tutkal vazifesi görüp göremeyeceği meçhuldür zaten İran’ın şii yayılmacılığı aynı zamanda fars milliyetçiliği ile beraber anlamlıdır ve bu da araplar ile Pakistan’ın hatta Türkiye’nin kabul edemeyeceği bir durum olacaktır. Yani, İran’ın ortadoğuya egemen olabilmesi ve bu egemenliğin önündeki aktör olarak Suudi Arabistan’ın gösterilmesi doğru değildir. İran, cephesini ve operasyonel kabiliyetini oldukça geliştirsede ortadoğuya tek bir ekolü benimsetemez. Ayrıca Suudi Arabistan’ın kraliyet korumaları Vinell ve Ogara, Hava Kuvvetleri BDM, Harp Akademileri ise Hamilton isimli Abd’li özel askeri şirketlerin kontrolündedir. Silahlı kuvvetleri ve güvenlik bürokrasisini bütünüyle Amerikan endüstrisinin denetimine sunmuş karşılığında ise kraliyet yapısının korunacağını ummuştur.
Katar, ortadoğunun atılım yapan, kişi başına düşen milli gelir oranıyla dünyada zirvede yer alan küçük ama kayda değer ülkesidir. Türkiye ile Katar’ın münasebetleri son yıllarda oldukça gelişmiş ve iki ülke içeriğinde bazı soru işaretler olsa da askeri işbirliği anlaşması imzalamıştır. Şu anda Katar’da 600 personel kapasiteli Türk askeri üssü bulunmakla beraber, Türk inşaat firmaları Katar’da faaliyetlerini geliştirmiştir. Katar bu olumlu gelişmelerin yanında İngiltere’nin kontrolünde olan bir ülkedir. Bu durum 2022 Dünya Şampiyonasının, Katar’da düzenlenecek olmasından da rahatlıkla anlaşılabilir. Her ne kadar Fifa yöneticilerinin Katar’lı şirketler ile içli dışlı durumları bulunsada İngiliz menşeili futbol telkinlerle Katar’a verilmiş bunun üzerine gelen eleştirilere Fifa, ”Turnuva gerekirse kışın düzenlenir” beyanatı verecek kadar kararlığını göstermiştir. Kimler ne maksatla Katar’ın yıldızını parlatmaktaydı? Teorilere göre İngiltere Katar üzerinden yeni bir Ortadoğu hakimiyeti tesisini planlamıştı. Hulasa Suudi Arabistan’da, Katar’da bağımsız birer ülke olsalar da dünyanın en bağımlı ülkelerinin başında geliyorlardı.
Katar krizinin Türkiye’ye yansımaları olacaktır ve bundan kaçınılamaz ancak buna değinmeden evvel Türkiye’nin arap coğrafyasına ilgisini tahlil etmek gerekiyor. Kimilerine göre faydasız bir yöneliş kimilerine göre imparatorluk bakiyesi olmanın gereği Arap-Körfez açılımları kanaatimizce çok boyutlu olarak incelenmelidir. Türkiye her ülkeyle ticari siyasi ve hatta askeri münasebetler kurar ve kurmalıdır. Zaten coğrafyasıda bunu gerektirmektedir. Müslüman, Hristıyan, Musevi, Arap, Fars, Sünni, Şii gruplarının merkezinde yer alan bir ülkenin çıkarları doğrultusunda her biri ile ayrı stratejik bağlamlar dahilinde ilişki tesis etmesi kaçınılmazdır. Coğrafya stratejiyi belirler, strateji ise jeopolitik, jeoekonomi ve enerji politikalarıyla beraber anlamlıdır. Bu sebeple Türkiye’nin yanlış tarihi kurgular ile körfez arap coğrafyasına sırt çevirmesini beklemek stratejik bir intihardır. Fakat bir yanlışta yalnızca bu hinterlanda endeksli olarak diğer yani batı, kafkasya, orta asya hattına karşı kayıtsız kalmaktır. Yani ilişkiler ve strateji dengeli olmaya mecburdur.
Özellikle emekli general ve amirallerin bir kısmı Türkiye’nin Katar’da askeri üs kurma isteğine olumsuz yaklaşmışlar ve bunu çeşitli görsel yazılı medya organlarında ifade etmişlerdi. Kanaatimizce bu emekli askerlerin bir dönem Türk Ordusunda üst kademelerde görev yapmış olmaları ordu ve Türk güvenlik konsepti bakımından büyük bir kayıptır. Devrinin en iyi eğitimini almış şahsiyetlerinden biri olan Mahmud Şevket Paşa mektuplarında o dönem Kuveyt ve Katar’ın son derece ehemmiyetsiz iki vilayet olduğundan bahsetmişti. O dönemdeki Türk yönetim mekanizması sanayileşme gibi bir kavramı tanıyamadığından petrolün ne demek olduğunun farkında değildi ve bu farkındasızlık Mahmud Paşa gibi iyi yetişmiş devlet adamlarının bile meseleleri çok verimli değerlendirememesine sebep oldu. Ancak şimdi teknoloji gereği dünya küreseldir ve herkes herşeyi takip etmektedir. Özellikle sivil ve askeri bürokraside üst kademeleri işgal eden şahısların artık ‘farkındasız’ analizler yapmalarına imkan yoktur, yapmış oldukları meselelere ideolojik yaklaşmaktan başka bir durum değildir. Bu da stratejiye aykırı bir durumdur. Katar, Suudi Arabistan’a komşu olmasının yanında enerji nakil hatları üzerinde bulunmasından ötürü önemli bir konumdadır, dolayısıyla Türkiye’nin askeri üs isteği son derece anlamlıdır. Küçük veya önemsiz görülen her ülkenin dünya coğrafyasında mutlaka önemli bir noktası bulunmaktadır ve her ülke için ayırt etmeksizin bu istek gösterilmelidir. Bu detaydan sonra bu krizin Türkiye’ye yansımalarını tahlil edebiliriz.
Uluslararası İlişkilerde özellikle basın ve sosyal medyanın gelişmesiyle bir domino etkisi ve algısal yönlendirme olduğu değişmez bir ilkedir. Bundan yola çıkarak Katar’ın misyonu incelendiğinde Suriye iç savaşına müdahil olduğu ve eğit donat programında yer aldığı görülür. Eğit donat programında Türkiye ve Suudi Arabistan’da yer almıştır ancak Katar’ın farklı bir rolü bulunmaktadır. İngiltere Sundhurst Askeri Kraliyet Akademisi’nin kurdurduğu Katar merkezli El Cezire adlı televizyon kanalı, Suriye iç savaşı ile ilgili çoğu kez manüplatif haberlere imza atmış ve adeta yumuşak güç unsuru olarak görev yapmıştır. Suriye iç savaşı ile ilgili faturanın zamanı geldiğinde bir takım odaklara rücu edileceği açıktır ve buna göre bu odaklardan biri Katar olacaktır. Türkiye geçmişte İran ambargosunu delerek ticari ilişkiler kurmanın cezası olarak 17/25 Aralık 2013 operasyonlarına maruz kalmıştı. Buradan yola çıkarak bugüne bağlantı kurmak yanlış olmaz, geçmişte bir ülke ile ilişkilerinden kuşatmaya maruz kalan Türkiye, Katar ile ilişkileri sebebiyle de Suriye iç savaşı gerekçesiyle kuşatmaya tabi tutulabilir. Zaten bunun altyapısı özellikle 2014’den itibaren hazırlanmış ve Milli İstihbarat Teşkilatı bölgedeki radikal unsurlarla ilintili lanse edilerek adeta bir terör örgütü yöneticisi ilan edilmiş, Mit, Hükümetin bazı önde gelenleri ve güvenlik bürokrasisinin önemli kişilerine savaş açılmıştı. (Orgeneral Yaşar Güler, bunlardan biridir. Güler, 15 Temmuz askeri kalkışmasında gözaltına alınarak domuz bağı yapılan tek kişiydi)
Türkiye’yi ilgilendiren ikinci mesele ticaridir. Türk işadamlarının Katar’da yatırım ve iş saha hacimlerinin arttığı dönemde bir krizin patlak vermesi son derece olumsuzdur. Katar meselesinin Türkiye ve bölgeyi ilgilendiren çok önemli bir boyutu daha vardır. Körfez ve özellikle İran petrolünün dünyaya yayılması Hürmüz Boğazından yapılmaktadır. Boğaz ile ilgili binlerce makale ve senaryo oluşturulmuştur. Buna göre İran’ın kuşatılması için enerji trafiğinin kesilmesi, boğazın etkisiz hale getirilmesi gerekmektedir. Bu projeye göre Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail üzerinden Akdeniz projesiyle petrolün batıya servis edilmesi tasarlanmıştır. Ürdün, Şii Hilali kavramını gündeme ilk getiren ülkeyken, İsrail’in tasavvurundaki Büyük İsrail asla karacı bir devlet değil, Akdeniz’de kıyıları bulunan deniz kavramınada vurgu yapan coğrafi bir temele sahiptir. Bu sebeple Kıbrıs konusu yeniden gündeme gelebilir ve Türkiye’nin Kıbrıs’tan taviz vermesi kara sınırlarına hapis edilmiş bölgesel, coğrafi ve küresel hiçbir emeli olamayan Türkiye kompozisyonu oluşturmaktır.
2006 yılında Abd’li Yarbay Ralp Peters’in çalışması, Türkiye’de kürdistan kurulmasının yanında, Özgür Belucistan, Büyük Ürdün, Şii Arap Devleti ve Mekke Medine’nin yer aldığı, Kutsal İslam Devleti gibi yeni ülkelere yer vermişti. Çalışmadan kısa bir süre sonra Condenizze Rice, İsrail’de katıldığı bir toplantıda ortadoğuya yeni bir şekil verme konusunda kararlı olduklarını belirtti ve takip eden yıllarda, stratejistler, analistler, enstitüler bu konuda pekçok çalışmaya imza attılar. Şu anda bir arap acaem, şii sünni, savaşı beklenirken, sünni sünni, arap arap savaşına doğru gidilmesi bu çalışmaların uygulamaya koyulduklarını göstermektedir.
Barack Obama’nın, İran’ı sisteme entegre ederek dönüştürme içeriden bölme ve buna karşılık ortadoğuda sünniciliği yükseltme stratejisine karşı, Donald Trump, Suudi Arabistan üzerinden bir planı uygulamaya koydu. Zaten Katar meselesinin, Abd başkanının coğrafyaya ziyaretinden kısa bir süre sonraya rastlaması da bunu ispatlamaktadır. Bugün Katar’ı sistemden izole etmeye çalışan körfez arap ülkeleri, yakında bu akıbetle kendileri karşılaşacaklardır. Mısır’ın da arap dünyasının lideri konumundaki ülke olarak kuşatmaya katılması ilerideki değişim içerisinde kendisinin de bulunacağını göstermektedir. Mısır lideri Abdulfettah Sisi, bir süre önce İslam’ın yeniden yorumlanması gerektiğini belirtmiş ve bugün protestan lobinin yürüttüğü semavi dinlerin eritilmesi projesiyle paralel duruşta olduğunu göstermişti. Yeni Dünya Düzeni’nde Mısır’ın parçalanması tasarlandığı gibi Büyük Piramit’e gömüldüğü deklare edilecek kayıtların, yeniden bulunduğu gündeme getirilerek, yeni bir teolojik duruş ortaya koyulmak istenmektedir.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin de Katar projesinde yer alması bu projenin bölge dışı bağlantıları olduğunu göstermektedir. Abd’li özel askeri şirket olan Blackwater’ın yıllarca karargahı olan ülke aynı zamanda Yemen’de, Suudi Arabistan muhalifi şiileri silahlandıran sünni ülke olarak ne denli uluslararası sistemin yardımcısı olduğunu izah etmektedir. Ayrıca Abd merkezli Zimperium adlı siber güvenlik şirketinin bazı çalışanları Birleşik Arap Emirlikleri merkezli bir şirketin kendilerinden siber saldırı timi oluşturulmasını istendiğini açıklamış, New York Times da BAE’nin hazır gözetim cihazı alımları yaptığını yazmıştı. Katar Haber Ajansı’nın İran ile alakalı ılımlı haberi ve sonrasında siber saldırıya uğradığını haberin insiyatif dışı yapıldığını açıklaması, bu meselede de BAE parmağı olduğunu işaret edebilecek anlamlı bir teori olacaktır.
Bölgede haritaların değişmesi kaçınılmazdır. Bu mesele Türkiye tarafından, mezhep ve etnisite üstü vekalet savaşları olarak değerlendirilmelidir. Türkiye Başbakan Yardımcısı, bir müddet evvel İran’dan üç milyon mültecinin gelebileceğini öngörmüştü. Afganistan’da ki Abd askeri varlığı bugün 150.000’in üzerine çıkmışken, Afganistan İran ve Türkiye denklemi de Katar Suudi Arabistan meselesinden bağımsız düşünülemez. Türk dış politikası taraftargirlikten öte çıkar endeksli olmalıdır. Mekke merkezli hilafet projesi unutulmamalıdır. Ayrıca Suudi Arabistan ve İran’ın bölünme sürecine girdikleride görülmeli ve bu yönde sağlıklı tahliller geliştirilmelidir. Türkiye asla enerji denkleminin dışında kalmamaya özen göstermelidir. İngiltere Katar Rusya, petrol ortaklığı istikrarsızlık gelişmelerinin Rusya’yı da hedef alabileceğini gösterir. Avrasya projesini sürdüren Türkiye, batı balkanlar ve afrika ile de çok daha güçlü ilişkiler geliştirmelidir. Ayrıca mümkün olduğu kadar kısa süre içerisinde hristiyanlık içerisindeki mezhep ve cemaat farklılıklarını ortaya koyarak, bunlafr üzerinden bir strateji geliştirmeli ve coğrafyasında oyun karşılayandan öte, başka coğrafyalarda oyun kurabilecek potansiyele erişmelidir. Dış politika karşılıklık esasına dayanır ve lobilere aynı karşılıkla yanıt verilmelidir. Aksi durumda, Suudi Arabistan Katar meselesinde taraftargirlikte, mezhep ve etnisite savaşını körükleyecek girişimlerde Türkiye kaybeden tarafta olacaktır.
Ayrıca Sünni Ordusu veya İslam Ordusu olarak adlandırılan Nato’ya entegre proje ile ilişkilerini durdurmalıdır. Uzmanları tarafından ortaya koyulacak, enerji, güvenlik, ekonomik stratejiler Türkiye’nin ”Yüksek Stratejisi” ile eşgüdümlü ve kararlı oranda uygulamaya koyulmalıdır.