BEŞİNCİ MADDE
Anayasa değişikliği teklifinin bu maddesiyle (Anayasa Komisyonu’nda 5.madde olarak kabul edilmiştir), Anayasa’nın 87. maddesinin değiştirilmesi teklif edilmekte ve “…Bakanlar Kurulunu ve Bakanları denetlemek…
” görev ve yetkisinin, Türkiye Büyük MilletMeclisi’nin görev ve yetkileri arasından çıkarılması öngörülmektedir.
BARONUN DEĞERLENDİRMESİ: Bu durum, teklifin kabulü halinde, artık Türkiye’de Yasama Organı’nın Yürütme Organı üzerinde anayasal araçlar yoluyla herhangi bir siyasî denetim sahibi olamayacağı anlamına gelmektedir. Üstelik bu durum,
Yasama ve Yürütme organları arasında “sert kuvvetler ayrılığı” modeli olarak bilinen ABD tipi saf Başkanlık Sistemlerini bile aşan bir değişiklik önerisidir. Zira anılan ülkede Yasama Organı (Kongre), Başkan’ın birlikte çalışacağı Bakanların göreve getirilmesinde önemli ölçüde söz sahibi olmaktadır. Dahası, Kongre Bütçe Yasası yoluyla Başkan’a harcama yetkisi verme tekelini elinde bulundurmakta ve Yürütme Organı üzerinde etkili bir denetim sahibi olabilmektedir.
Bu kapsamda, önerilen Anayasa değişikliği teklifinde bakıldığında, her şeyden önce,Cumhurbaşkanı’nın Bakanları tek başına ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayı olmaksızın göreve atayabileceğinin öngörüldüğü anlaşılmaktadır.. Dahası, Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanan Bütçe Kanun Teklifi’nin Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, bir önceki yılın bütçesinin yeniden değerleme oranına göre artırılarak yürürlüğe konacağı kabul edilmektedir.
ALTINCI MADDE
Anayasa değişikliği teklifinin bu maddesiyle Anayasa’nın 89. maddesinde yapılması önerilen değişiklik kapsamında;Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri gönderilen kanunun aynen kabulünün,ancak Meclis “…üye tamsayısının salt çoğunluğu ile…” mümkün olabileceği öngörülmektedir.
DEĞERLENDİRME: Bu düzenlemeyle, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin
Cumhurbaşkanı tarafından bir kez daha görüşülmek üzere geri gönderilen kanunu aynen kabul edebilmesi,başka bir ifadeyle kendi iradesinde ısrar edebilmesi için, kanunların kabulü için öngörülen olağan karar yeter sayısını aşan “nitelikli bir çoğunluğa” ulaşması öngörülmektedir. Bu durumun, Anayasa’da hâlihazırda var olan “basit çoğunlukla (ikinci kez) kabul” sisteminden farklı bir düzenleme olduğu açıktır.
Anayasa hukuku tekniği açısından bakıldığında, değişiklik teklifiyle birlikte Cumhurbaşkanı’nın kanunların kabulü konusundaki yetkisinin, “geciktirici veto” yetkisinden “güçleştirici veto” yetkisine yükseltildiğini söylemek mümkündür. Karşılaştırmalı anayasa hukukunda böyle bir tercihin benimsendiği başka örneklerin varlığı da bilinmektedir.
Ancak, burada önemli olan husus; bu değişikliğin Anayasa değişiklik teklifindeki diğer hükümlerle birlikte değerlendirilmesi gerekliliğidir. Böyle bir değerlendirme sonucunda, Cumhurbaşkanlığı makamında toplanan olağanüstü Yürütme yetkilerine ek olarak, sistem içinde Yasama konusunda da Cumhurbaşkanı lehine büyük bir dengesizliğin yaratılmış olduğu kolaylıkla görülebilmektedir.
Gerçekten,Cumhurbaşkanı bir yandan “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri” ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne paralel bir yasama yetkisi kullanmakta, diğer yandan da Yasama’nın Meclis’e bırakılmış olan ayağında da önemli etki ve müdahale gücünü elinde bulundurmaktadır.
“Anayasal norm” ile “anayasal gerçeklik” arasındaki ilişkileri sağlıklı bir biçimde kurabilmek için, yukarıda özetlenen hukukî durumun, muhtemel siyasî durumlarla da bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Konuya bu pencereden bakıldığında ise, değişiklik teklifi uyarınca Meclis ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin aynı tarihlerde yapılmasını öngörüldüğü ve bunun sonucu olarak da, her iki makamda benzer siyasî tercihlerin hâkim olacağını düşünülebilir. Bu hallerde ise, bir yanda “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, diğer yanda Cumhurbaşkanı ile paralel siyasî çoğunlukların “uyumlu yasama eylemleri” ve en nihayetinde, çok istisnai farklılaşma durumlarında da
Cumhurbaşkanı’na tanınan “güçlü veto yetkileri”, sistemdeki tüm yasama çıktılarının tektipleşmesi sonucunu doğuracak ve Yasama Organı, fiilen büyük ölçüde etkisizleştirilmiş olacaktır.
YEDİNCİ MADDE
Anayasa değişikliği teklifinin bu maddesiyle Anayasa’nın 93. maddesinde yapılması önerilen değişiklik kapsamında; ara verme veya tatil sırasında “…doğrudan doğruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine…” toplanabilen Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin, bundan böyle yalnızca Cumhurbaşkanı tarafından toplantıya çağrılabileceği belirtilmektedir.
BARONUN DEĞERLENDİRMESİ: Bu düzenleme, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin anayasal sistem içindeki merkezî konumuna ve kendi çalışma düzenini belirleme kapasitesine yönelik ciddi bir geri adım anlamını taşımaktadır. Konuya, düzenlemenin sembolik önemi açısından bakıldığında da, bu maddenin; Anayasa değişikliği teklifinde“Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu”nun artık “Yüksek” olmayan bir Kurula dönüştürülmesiyle ilgili önerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi bağlamındaki işlevsel dengi olduğunu söylemek mümkündür.
Önerilen düzenlemeye daha somut olarak bakıldığında ise, teklifin kabulü halinde Türkiye Büyük Millet Meclis’in ara verme veya tatil sırasında acil bir ihtiyaç ortaya çıktığında dahi kendi iradesiyle toplanamayacağı;bunun için ancak Cumhurbaşkanı’nın çağrısına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır. Önerilen değişiklik, parlamentoculuğun yüzlerce yıllık evrimine ve demokratik katılım mücadelesinin genel gelişim yönüne ters düşmekte olduğu söylemek mümkündür.
Bu düzenlemenin bir diğer önemli boyutu da, Yasama ve Yürütme arasındaki dengenin Yürütme lehine daha da bozulmasının bir örneğini oluşturmasıdır. Zira teklif kapsamında Yasama organının Yürütme (yani özetle Cumhurbaşkanı) üzerindeki denetim yetkisi tümüyle ortadan kaldırılırken, Yürütme’nin (yani Cumhurbaşkanı’nın) Yasama üzerinde etki sahibi olmasına yönelik tüm kapılar açık bırakılmış olmaktadır
Bir yanıt yazın