Palavra tespit etmenin 9 yöntemi

ABD’li gökbilimci ve astrobiyolog Carl Edward Sagan (d. 9 Kasım 1934 – ö. 20 Aralık 1996) palavra tespit etmenin 9 yöntemini aşağıdaki gibi sıralamış:

Size ‘gerçek’ diye sunulan olguları bağımsız kaynaklardan teyit edin.

Argümanı destekleyen kanıtların tartışılmasını destekleyin.

Bu tip bir tartışmayı farklı iki fikri savunan ve hakikaten konunun uzmanı olan kişilerden dinleyip farklı perspektifleri değerlendirmek önemlidir.

Otorite kaynaklı argümanların çok kıymeti yoktur.

Geçmişte pek çok otorite hata yaptı, gelecekte de yapacaklar. Bilimde otorite değil, uzmanlık önemlidir.

Birden fazla hipotez oluşturun.

Herhangi bir şeyi açıklamak gerektiğinde, gözlediğiniz şeyi açıklayabilecek tüm alternatif hipotezleri düşünün. Ardından bu alternatiflerin her birini nasıl test edebileceğinizi de düşünün. Bu testten başarıyla geçen açıklamanın doğru olma ihtimali, ilk aklınıza gelen ve gözünüze güzel görünen açıklamadan daha yüksektir.

Bir hipotezi, sadece size ait diye fazla benimsemeyin.

Sizin hipoteziniz de diğerleri gibi gerçeği bulma yolunda bir ara duraktır. Kendinize neden bu fikri beğendiğinizi sorun, diğerleri ile adil bir şekilde karşılaştırın. Kendi hipotezinizi reddetmeniz için ne gerektiğini düşünmeye çalışın. Bunu siz yapmadığınız takdirde başkaları yapacaktır.

Bulgularınızı ve gözlemlerinizi rakamlara dökmeye çalışın.

Eğer öne sürdüğünüz açıklama herhangi bir şekilde ölçülebiliyor ve rakamsal (nicel) olarak ifade edilebiliyorsa bu yöntemle farklı hipotezleri karşılaştırmanız çok daha kolay olacaktır. Net olmayan ve nitel (kalitatif) kavramlar için çok fazla açıklama öne sürülebilir. Elbette açıklama bulmamız gereken pek çok nitel konu da var, ama bunlara ilişkin kanıtlar bulmak her zaman daha zordur.

Açıklamanız bir argümanlar zincirine dayalı ise bu zincirdeki ilk önerme ve akabindeki tüm argümanların doğru olması gerekir.

Unutmayın, birbirine bağlı bir mantık zincirindeki argümanların bazılarının doğruluğu açıklamayı desteklemeye yetmez.

Okkam’ın usturasını anımsayın.

Elimizde, gözlemlediğimiz olguyu aynı derecede iyi açıklayan iki hipotez olduğunda, çok sayıda ön koşulu gerektirmeyen ve daha basit açıklama genelde doğru olandır.

Hipotezinizin nasıl yanlışlanabileceğini kendinize sorun.

Test edilemeyen, ispatlanması mümkün olmayan önermelerin pek kıymeti yoktur.