Karaköy-Tünel’deki sergi, unutulan tarihi gözler önüne serdi. Çanakkale Savaşı’nda Osmanlı üsteğmeni Yahudi Moshe Sharett, İsrail’in ikinci başbakanı olmuştu.
Kaynak: İsmail Tarık Demirci / Yeni Yüzyıl
İstanbul Karaköy-Tünel’de açılan “Çanakkale Savaşı ve Osmanlı Yahudileri” isimli sergi, Osmanlı’nın unutulan tarihinin şaşırtan ayrıntılarını gözler önüne serdi. Çanakkale Savaşı’nda Osmanlı Ordusu’nda görev yapan Yahudi subaylardan Üsteğmen Moshe Sharett’in İsrail’in ikinci başbakanı olduğu ortaya çıktı.
Çanakkale Üniversitesi’nden Doç. Dr. Mithat Atabay yıllardır devam ettirdiği araştırmalar çok çarpıcı sonuçlar ortaya koyuyor. Atabay’ın çalışmalarında, Çanakkale Cephesinde, Osmanlı Ordusu’nda savaşan imparatorluğu oluşturan farklı inanç mensubu askerleri araştırıyor. Atabay’ın araştırmalarına göre, Çanakkale Savaşları’nda şehit düşen askerlerimizden 558’i imparatorluğun farklı inanç mensubu unsurlarındandı. Bu da şehit olan her 100 askerden birinin gayrimüslim olduğu anlamına geliyor. Cephede hayatını kaybeden 558 isimden 78’i ise Yahudi’ydi. Cephede savaşan Yahudiler’in arasında olan bir isim var ki, daha sonra 1948’de kurulan İsrail devletinin tarihinde önemli bir rol oynayacaktı. Bu isim 1’inci Dünya Savaşı’nda üsteğmen rütbesiyle Osmanlı saflarında savaşan gazi Moshe Sharett İsrail’in ikinci başbakanlığı görevini yapan Moshe Sharett…
Okulu bıraktı orduya katıldı
Zamanında Rus imparatorluğunun bir parçası olan Kherson’da (Ukrayna) doğan Moshe Sharett, 1906’da Filistin’e göçtü. 1910’da ailesiyle birlikte Yafa’ya yerleşerek Tel Aviv’in ilk ailelerinden biri oldu. Sharett, hukuk eğitimi almak üzere Osmanlı payitahtı İstanbul’a geldi. Geldiği sırada 1. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle hiç düşünmeden eğitimini yarıda kesip Türk ordusuna katıldı. Orduda tercümanlık yaptı. Sharett savaş sonrası döndüğü Tel Avive’e döndü. 1948’de İsrail devleti kurulunca da David ben-Gurion’un ardından 1954-55 yılları arasında başbakanlık yaptı. Daha sonra yine iktidara gelen David Ben Gurion’un başbakanlık yaptığı dönemde iki seneye yakın Dışişleri Bakanı olarak görev aldı.
İmparatorluk subayları
Çanakkale Savaşları’nda görev yapmış Osmanlı Yahudisi askerlerin hepsi ayrı birer hikâyeye sahip. Kimisi paşa, kimisi sıhhiyeci, kimisi mühendis, kimisi subay, kimisi er… Ancak hepsinin ortak noktası, çökmeye yüz tutmuş Osmanlı İmparatorluğu’nun saflarında çarpışarak, imparatorluğun biraz daha nefes almasını sağlamaktı. Eliyas Kohen Paşa, İzak Molho Paşa, Gelibolulu Efraim Ben Varon savaş esnasında paşa olarak görev yapanlardan. Hem ziraat hem de uçak mühendisi olan Jozef Enrekave ise, Çanakkale’de Alman subaylarla birlikte görev yaptı. Nesim Avran Eskinazi, 1916 Çanakkale Anafartalar’da kıdemli gedikli başçavuş.
57’nci alayın Yahudi şehitleri
Çanakkale cephesinde hayatını kaybeden Şanbay oğlu Yako ve İsak oğlu Avram adındaki erler 57. Piyade Alay şehitliğinde gömülü. Avram oğlu Salomon ve Samuel oğlu Mişon ise Kocatepe Hastane Şehitliği’nde gömülü. Bu daha onlarca farklı hayat hikayesi Tünel’de açılan sergide ziyaretçilerini bekliyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve İETT tarafından Dışişleri Bakanlığı’nın katkılarıyla “Çanakkale Savaşı ve Osmanlı Yahudileri’’ isimli sergi, 1 hafta boyunca açık kalacak. Sergi, resmi ideoloji ve tarih anlayışının dayattığı tektipçi zihniyeti altüst edecek nitelikte. Amaç Osmanlı Yahudileri’nin de Osmanlı Müslüman toplumuyla aynı duygu ve acıları yaşadığını hissettirebilmek ve beraber.
Yetimler yuvası- Musevi savaş yetimleri
Babaları Çanakkale Savaşı’nda ölmüş yirmi civarındaki yetim çocuğun beslenmesi, giydirilmesi, okutulması amacıyla kuruldu.
Çanakkale 1916 Nesim Avran Eskinazi, Anafartalar’da kıdemli gedikli başçavuş. Çanakkale’de hayatını kaybeden Şanbay oğlu Yako ve İsak oğlu Avram 57. Piyade Alay şehitliğinde gömülü.
Bir yanıt yazın