Amerikan yerlilerinin toplu adı Apache , Anadolu Türkçesininde İçince bulunduğu Ural dil grubuna bağlı Atabaşkan dilini konuşan ve yerli sakinlerinin Şaman inancına sahip olduğu Mogollon ve Sierra Madre dağlarının bulunduğu bölgede yaşayan asya göçmenli topluluklardır. Süreç içerisinde farklı kollara ayrılan bu amerikan yerlilerinin en savaşcı olan kabilesidir. Colomb sonrası yağma için gelen Avrupa insanına karşı kahramanca mücadele vermişlerdir. Savaşlar sonucunda farklı kabile ve isimlere ayrılmışlardır.
18. yy civarında Apaçi kabilelerinin yaşadığı alanlar
Süreç içersinde Aphache kabileleride 6 bölgesel gruba ayrılmışlardır
• WA – Batı Apaçileri – Pinal Coyotero
• N – Navajo
• Ch – Çirikahua
• M – Meskalero – Faraon
• J – Jikarilla – Tinde
• L – Lipan (Lipek)
• Pl – Kiowa – Gatana ( Ova Apaçileri)
Güney Batı Amerika bölgesinde erken Aphache toplulukları göçebe olarak görülmüşlerdir. Kendi topraklarına yapılan tecavüzler çöl hayatı konusunda uzman bir topluluk haline dönüşmüşlerdir. yaşama ve düşmenlerına karşı bu sertliğine karşın kendi içlerinde özellikle çocukları ile oldukça insancıl ilişkileri vardır. Aphache grupları MS 850 civarında Great Basin, the Sonoran, ve Chihuachuan bölgesine gelmişlerdir.
Aphache’lerle ilk bölgesel savaşlar 1500 ‘lerde ispanyolların antik ticaret yollarına müdahalesi ile başlamıştır.Dönemin Nex meksico’su ispanyol sömürgesidir. 1700 başlarında oldukça yiyecek alanları daralan Aphaceler bufalo avlamak için sömürgecilere sürekli baskın yapmışlardır.1850’lerde amerika Birleşik devletleri askerleri ile oldukça sert savaşlar yaşamışlardır 1872 yılında aphache şefi Geronimo amerikalı yetkililer ile imzaladıkları anlaşma ile Florida, Alabama, ve Oklahoma bölgesinde özgürce yaşama hakkı elde etmişlerdir. Şef Geronimo sık sık meksika savaşlarına katılmış saygın bir doktor ve şahsiyettir. Geronimo ismini meksikalılar ona olan nefretinden vermiştir.
Geronimo – Medicine Man – Shaman
16 Haziran 1829 – 17 Şubat 1909
Geronimonun kuvvetleri son büyük Aphache kuvvetleri olmuştur. batı topraklarında Amerikan Hükümetini tanımayan son büyük Şef 4 Eylül 1886 ‘ da Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Generali Nelson A. Miles İskelet Kanyon- Arizona da teslim olmak zorunda kalmıştır. yargılanarak topraklarına dönmesi engellenen Geronimo Zatürreeden hayatını kaybetmiştir.
Törenlerinin değişmez ritüeli olan kendilerine özgü dansları arasında yağmur dansı, ergenlik , hasat ve iyi ürün dans, gibi ruhsal ayinlerdir. Hiiç bir resmi din yapıları, bayramları ve ibadet günleri yoktur. Çoğu zaman kabile şarkı ile duayı birleştirerek kurumsallaşmayan bir dua ayini yaparlar. Kişisel dua’larını bazen kısık sesle bazende yüksek sesle yaparlar. Bazende onlar adına dua eden yaşlı kişiler vardır.
İndiana Üniversitesinden Amerikalı Profesör Denis Sinor Sibirya Türklerinden Tunguz kabileleri ve Yukagir’ lerin Tunç çağı evrelerinden beri Kızılderililerle ortak bir kültüre sahip olduklarını tespit etmiştir.
Amerika Yerlileri Sosyal İşler Daire Başkanı M. Franklin Keel , Kızılderililerin (atalarının) Baykal Gölü ve Yenisey-Tuva bölgelerinden Amerika kıtasına, Alaska üzerinden göç ettiklerini ifade ettiştir. Kızılderililer ile Türklerin DNA testlerinin aynı olduğunu ve ayrıca Y kromozomunun sadece yeryüzünde Türkler ile Kızılderililerde bulunduğunu söyledi. Kızılderililerin konuştukları dillerdeki kelime benzerlikleri gibi, halı, kilim ve el işlerindeki desenlerin aynı olduğunu, örf, âdet ve geleneklerde de çok büyük benzerlik olduğunu ifade etmiştir. Türkler ile Kızılderililerde bulunduğunu söyledi. Kızılderililerin konuştukları dillerdeki kelime benzerlikleri gibi, halı, kilim ve el işlerindeki desenlerin aynı olduğunu, örf, âdet ve geleneklerde de çok büyük benzerlik olduğunu ifade etmiştir.
Konuyla ilgili 40 yıla yakın araştırması olan Ethel Steawert Kızılderililerin Türk kökenli olduğunu ispatlamıştır. Kızılderililerin büyük bir çoğunluğu ise Uygur ve Nayman Türkleri ile diğer Türk kabileleridir. Kızılderili sembolü Bozkurttur.