Turkish Forum

Gümrük Birliği Türkiye’ye Yaradı

Prof. Dr. Sadık Rıdvan Karluk

Dünya Bankası Grubu tarafından 8 Nisan’da Türkiye-Avrupa Birliği arasındaki Gümrük Birliği’ni analiz eden bir rapor yayınlanmıştır. Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen AB-Türkiye Gümrük Birliği Değerlendirmesi   başlıklı rapora göre Gümrük Birliği taraflara serbest ticaret anlaşması (STA) ile karşılaştırıldığında çok daha büyük katkı sağlamıştır.

Rapor, Gümrük Birliğinin etkileri, güncellenmesi ve sorunların çözümlenme konularını ele almış ve tarafların görüşlerini objektif olarak ortaya koymuştur.

Rapora göre, Gümrük Birliği yerine eğer STA yapılmış olsaydı, Türkiye’nin AB’ye ihracatının yüzde 7,2, AB’nin Türkiye’ye ihracatının ise yüzde 4,2 kadar daha düşük olacağı belirlenmiştir.

Fakat, küresel ekonomideki değişiklikler  Gümrük Birliği’nin yeniden düzenlenmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Özellikle taraflar arasındaki ticaretin hizmetler ticaretini ve tarımsal ticareti kapsayacak şekilde genişletilmesi ve üçüncü ülkeler ile yapılacak STA’lar için paralel müzakerelerin resmileştirilmesi gerekmektedir.

Raporda taşımacılık kotaları, vizeler ve ticaret politikası savunma araçları gibi Türkiye ile AB arasındaki ticaretin artmasının önündeki bir dizi başka engel de değerlendirilmekte ve ticaretin önündeki bu caydırıcı etkenlerin aşılabileceği ile ilgili önerilere yer verilmektedir.

Raporun yazarı Ian Gillson’a göre, küresel ekonomideki değişiklikler  her iki tarafın küresel ticaretteki artışa, yükselen piyasa ekonomilerinin artan rolüne ve AB’nin doğuya doğru genişlemesine uyum sağlamasına yardımcı olacaktır: “1995 yılından bu yana küresel ekonomide bazı tektonik değişimler yaşandı. Bugün artık Türkiye ile AB arasındaki ticaret ilişkilerinin belirli bölümlerinin acil olarak yeniden düşünülmesi gerekiyor. Daha fazla entegrasyona ihtiyaç duyuluyor.”

Rapora göre, gümrük birliğinin hizmetler sektörünü de kapsayacak şekilde genişletilmesi durumunda 1,1 milyar dolar civarında bir kazanım sağlanabilir. Çünkü bu sektör Türkiye’nin GSYH’nın yüzde 60’ını oluşturuyor ancak sektör Gümrük Birliği kapsamında yer almıyor.

Tarım sektörü ise GSYH’nın yüzde 10’unu oluşturuyor ve Gümrük Birliği dışındadır. Türkiye, tarım ürünleri için yüzde 41,7 ile yüksek koruma sağlıyor ve tarımsal ticaret gelişemiyor. Eğer tarım ticareti serbestleştirilirse, zeytin ve domates gibi bazı ürünlerde Türk ihracatçıları Akdeniz ülkeleriyle daha rekabetçi hale gelebilecektir. Bunun uygulanabilir olması için, Türkiye’nin gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı konularındaki AB standartlarını yakalaması gerekiyor.

Gümrük Birliği kapsamında Türkiye’nin AB’nin üçüncü ülkeler ile olan müzakerelerinde masaya oturmaması, Türkiye’nin bu ülkeler ile aynı anlaşmaları yapamaması sorun oluşturmaktadır. Türkiye, AB ile STA imzalayan Cezayir, Güney Afrika veya Meksika ile anlaşmaya varamamıştır.  

Gillsonbu durumu şöyle eleştirmektedir:  “Bu asimetri potansiyel olarak her iki taraf için de oldukça maliyetlidir. Bu durum, mevcut GB düzenlemesi kapsamındaki faydaların kilit bir kaynağı olarak kaldırılmış olan menşe kontrollerinin tekrar uygulamaya konulması riskini doğurmaktadır.”

Gümrük Birliği’nin uygulamaya konulduğu dönemde, Türkiye gelişme yolunda olan bir ülke iken, günümüzde Avrupa’nın altıncı ve dünyanın on altıncı en büyük ekonomisine sahip konuma gelmiştir. Avrupa Birliği’nin imzaladığı serbest ticaret anlaşmaları tarım, hizmetler, yatırım, kamu alımları ve fikri mülkiyet haklarını da kapsamaktadır. Bu sebeple gümrük birliğinin güncel gelişmelere uyarlanacak şekilde gözden geçirilmesi gerekmektedir.

 

Nitekim İKV Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Cihad Vardan da, AB’nin üçüncü ülkeler ile imzaladığı STA’lar sürecine Türkiye’nin bir gümrük birliği ortağı olarak dahil olmasının gereği üzerinde durarak, anlaşmaların Türkiye ile eş zamanlı olarak müzakere edilmesi ve aynı zamanda yürürlüğe girmesinin önemini vurgulamıştır.

Gümrük Birliği sanayi ürünlerinin serbest dolaşımını sağlarken, malları üreten ve pazarlamaya çalışanlardan vize istenerek kısıtlama getirilmesi, gümrük birliğinin ruhuna aykırıdır. Türk vatandaşlarına uygulanan vize, Türk kamyonlarına yönelik getirilen kota ve Avrupa Birliği’nin Türkiye’nin ticari çıkarlarını göz önünde tutmadan üçüncü ülkeler ile müzakere ettiği ve imzaladığı serbest ticaret anlaşmaları, Türkiye’ye uygulanan haksız rekabettir.

Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki Gümrük Birliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile bütünleşme hedefine yönelik ortaklık ilişkisinin önemli bir aşamasını ve temel amacını oluşturmaktadır.   Ankara (Ortaklık) Anlaşması’nın 28’nci Maddesi Türkiye’nin o zamanki adıyla AET’ye üyeliğini öngörmüştür. Geçen yıllar içinde AB genişlemiş, ancak Türkiye’nin AB üyeliği gerçekleşememiştir.Türkiye, mevcut anlaşmalara göre AB’nin ortak ticaret politikası (OTP) ve ortak gümrük tarifesini uygulamak zorundadır. Fakat AB’ye üye olmadığı için OTP’nin politika oluşturma ve karar alma sürecinde yer alamamakta, bu da Türkiye’nin aleyhine asimetrik bir durum yaratmaktadır. Asimetrik durum ise (AB’nin kural koyucu Türkiye’nin uygulayıcı olması) sorun çıkarmaktadır.

Sorunun ortadan kalkması için Türkiye de aynı zamanda müzakerelere başlamalı, iki anlaşma eş zamanlı olarak yürürlüğe girmeli ve AB’nin imzaladığı anlaşmalara “Turkey clause”konarak bağlayıcı nitelik kazandırılmalıdır.

 

Bahadır Kaleağası 17 Nisan tarihli “Gümrük Birliği ötesine geçme zamanı” başlıklı yazısında “Gümrük Birliği; hizmetler, tarım, ulaştırma, vize ve kamu ihaleleri gibi alanlarda gelişebilir…Avrupa’da birlik süreci farklılaştırılmış entegrasyon sistemine doğru evrim içinde: Geniş bir AB ekonomik ve siyasal çemberi, merkezinde çekirdek Euro alanı. Türkiye dosyası da bu çerçevede hızla ilerler, Türkiye geniş AB’ye üye olur” görüşünü ortaya koymuştur. 

Avrupa Parlamentosu’ndan Çevreci Bir Yaklaşım

 

Avrupa Parlamentosu AB’de ince plastik poşet kullanımının 2019 yılına kadar en az yüzde 80 oranında azaltılmasını öngören düzenlemeleri desteklemeyi 17 Mart tarihinde benimsemiştir. Avrupa Komisyonu’nun Kasım ayında sunduğu teklifler 539 evet oyuna karşı 51 ret oyu ile kabul edilmiştir. 72 üye ise çekimser kalmıştır. Komisyon, her bir AB vatandaşının yılda 200 kadar plastik poşet kullandığını, bunların yüzde 90’ının hafif poşet sınıfında olduğunu açıklamıştır.

Kabul edilen tasarıda, marketlerin poşetleri ücretsiz olarak vermesinin önüne geçilmesi gibi önlemler yer almaktadır. Bu kapsamda plastik poşet kullanımının 2017’de, 2010 seviyelerine göre yüzde 50 oranda azaltılmasını öngörülmektedir. Düzenlemeler, gıda ürünlerini kaplamak için kullanılan hafif poşetleri kapsamamaktadır. Tasarı, en çok kirliliğe yol açan 50 mikrondan ince poşetleri kapsamaktadır. Etrafa en çok saçılan bu hafif poşet türü kolayca parçalanabiliyor ve başta okyanus hayatı olmak üzere çevreye ciddi ölçüde zarar veriyor. Avrupa Komisyonu verilerine göre Kuzey Denizi’nde yaşayan tüm kuşların yüzde 94’ünün midesinde plastik bulunuyor. Parlamento üyeleri, bu poşetlerin kullanımını azaltmak için vergiler, pazarlanmalarına kısıtlama veya yasaklama getirilmesi, marketlerin poşetleri ücretsiz olarak vermesinin önüne geçilmesi gibi bazı önerilerde bulunmuştur. Üye ülkeler, poşet kullanımını azaltma hedeflerini yakalayabilmek için alacakları önlemleri kendileri seçecektir.

 

Prof. Dr. Sadık Rıdvan Karluk

1948 yılında Eskişehir’de doğdum .1970’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdim. Kısa bir süre Maliye Bakanlığı ve Sayıştay’da çalıştıktan sonra 1972 yılında Eskişehir İTİA İktisat Bölümü’nde akademik kariyere başladım. 1975’te doktor, 1979’da doçent oldum. 1975 – 1976’da İngiltere Sussex Üniversitesi’nde doktora üstü çalışmalar yaptım. 1982 yılında Devlet Planlama Teşkilatı Başbakan Turgut Özal’ın direktifleri doğrultusunda kurulan AET Genel Müdürlüğü’nün (şimdiki AB Bakanlığı) başkanlığını yaptım. 1984 – 1985 döneminde İktisadi Kalkınma Vakfı Yönetim Kurulu üyeliğinde bulundum, 1982 – 1985 yılları arasında İstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı’na (Nuh Kuşçulu) danışmanlık yaptım. Bu dönemde Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları konusunda iki kitabım (biri İngilizce) ile İhracatta Vergi İadesi kitabım İTO tarafından yayınlandı. 1985 yılında Paris’te OECD nezdinde Türkiye Büyükelçiliği’ne Planlama Müşaviri sıfatıyla tayin edildim. Görev yaptığım dönemde Türkiye’yi 4 Komite’de temsil ederek, Türkiye’de kalkınmakta olan bölgeler konusunda OECD’nin önemli bir araştırmasının (Regional Problems and Policies in Turkey) basılmasına katkıda bulundum. 1990 yılında yurda dönüşümde DPT Müsteşar Müşavirliği’ne getirildim. Daha sonra Başbakanlık Başmüşavirliğinde Türkiye ile Türk Cumhuriyetlerinin ekonomik ilişkilerinin gelişmesinde bir model olan “Türk Ödemeler Birliği” kurulması için bir proje geliştirdim. 1991 yılında profesörlüğe atanarak Anadolu Üniversitesi’ne geçtim. Anadolu Üniversitesi’nde Türkiye Ekonomisi, Uluslararası İktisat, Uluslararası Ekonomik Kuruluşlar, Avrupa Birliği, Avrupa Birliği Türkiye İlişkileri , Dış Ticaret Teorisi ve Politikası, Uluslararası Entegrasyonlar derslerini kendi eserlerimi esas alarak yürüttüm. Akademik kariyerimde 23 yüksek lisans, 16 doktora tezi yönettim. Bu öğrencilerim arasında çeşitli üniversitelerde görev yapan çok sayıda profesör, doçent ve yardımcı doçent bulunmaktadır. Üniversite Senato ve Yönetim Kurulu üyeliği yaptım, İktisat Fakültesi Dekanlığım döneminde AÖF kapsamında bulunan tüm iktisat kitaplarının yeni formata göre yazılmasına yazar ve editör olarak katkıda bulundum. İkinci (1981), Üçüncü (1992) ve Dördüncü (2004) Türkiye İktisat Kongrelerine bildiri sunarak katılan tek öğretim üyesiyim. Dördüncü Türkiye İktisat Kongresi Bilim Komisyonu üyeliği yaparak Türk Sanayici ve İşadamları Vakfı (TÜSİAV) Bilim Kurulu Başkanlığı görevinde bulundum. 1996 yılında TOBB Milletlerarası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce: ICC) Uluslararası Ticaret ve Yatırım Politikaları Komisyonu’nda (Commission on Trade and Invesment Policy) ICC Türkiye Temsilciliğine getirildim. Son 10 yıldır TOBB ICC IFO World Economic Survey kapsamında her üç ayda Türkiye ekonomisindeki gelişmeler ile ilgili olarak gönderilen sualnameleri cevaplandıran 12 uzmandan biriyim. “Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika”, “Türkiye Ekonomisi: Cumhuriyetin İlanından Günümüze Yapısal Değişim”, “Avrupa Birliği”, “Türkiye Avrupa İlişkileri: Bir Çıkmaz Sokak” ve “Uluslararası Kuruluşlar” başlıklı temel ders kitaplarım dahil yayınlanmış 24 kitabım, 300’den fazla makalem, 12 ortak ve 3 çeviri eserim vardır. Beş ders kitabım (642-908 sayfa aralığında) 42 baskı yapmıştır. Tüm üniversitelerde ders kitabı ve yardımcı kitap olarak okutulmaktadır. Ortak yazarlı bir ders kitabım TÜBA üniversite ders kitapları 2012 yılı telif ve çeviri eser ödülü olmak üzere 6 “bilimsel araştırma ödülüne” sahibim. Diğer araştırma ödüllerim şunlardır: 1984: Enka Vakfı, “Türk Ekonomisinin Dünya Ekonomisine Entegrasyonu,” Bilimsel Araştırma Yarışması Üçüncülük Ödülü, 1982: Türkiye Milli Kültür Vakfı: Teşvik Armağanı, Dal: İktisat, 1981: İktisadi Kalkınma Vakfı, “AET ile İlişkilerimizin Atatürkçü Ekonomik Politika Açısından Değerlendirilmesi,” Behçet Osmanağaoğlu İnceleme Yarışması Birincilik Ödülü, 1979: Pamukbank, “Dışsatımın Özendirilmesinde Ticari Bankalarımızın Yeri” Bilimsel Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü. ABD ABI Enstitüsü’nün Yılın Eğitimcisi (Man of the Year 2011) ödülü sahibiyim. Özgeçmişim WHO’s WHO Dünya, Asya ve Türkiye baskılarında yer almıştır. (Who’s Who in Asia 2012, Asya’da Kim Kimdir 2’nci baskı, 01/11/2011, Who’s Who in the World 2011, Dünyada Kim Kimdir, 28’nci baskısı, 03/12/2010, Günümüz Türkiyesi’nde Kim Kimdir, 01/05/2005). Özgeçmişim Turkischer Biographiscer Index/Turkish Biographical Index’te (2004, s.563) yer almıştır. Google Akademik’te 1.070 (05.02.2018) atıfım vardır. Eskişehir Sanayi Odası, Eskişehir Ticaret Odası, İstanbul Sanayi Odası, Ankara Ticaret Odası, Ankara Sanayi Odası, Kayseri Sanayi Odası, İşveren Dergisi, İktisadi Kalkınma Vakfı Dergisi gibi oda dergilerinde yazılarım yer almıştır. Türkiye’de yayınlanan çok sayıda bilimsel derginin hakem heyetinde yer almaktayım. Ders kitaplarım: 42 baskı yapmış olup 3.884 sayfadır.

Konu Hakkında okumaya devam et:

Yazıları posta kutunda oku

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir