“Yükselen Kıta” Afrika’ya Türk ilgisi…(2)

NECDET BULUZ

 

Kara Kıta Afrika’ya dünyanın her yerinden ilginin artması, Türkiye’yi de geç de olsa hareketlendirdi. Afrika konusunda sivil toplum örgütleri etkinliklerle dikkatleri çekiyor. Dünkü yazımızda TASAM’ın İstanbul’da düzenlediği 9. Uluslar arası Türk-Afrika Kongresi’nden ve toplantı sonunda yayınlanan sonuç deklarasyonundan bir bölümü sizlerle paylaşmıştık. Bugün, deklarasyonun diğer bölümleri ile yazımızı noktalıyoruz:

7) Doğrudan Yabancı Yatırımların yoğunlaştığı ülkeler arasında Gana, Kongo Cumhuriyeti, Kenya, Fildişi Sahili’ne dikkat çekilirken, son yıllarda Tanzanya, Mozambik, Zambiya, Zimbabve ve Nijerya’nın performanslarına atıfta bulunulmuştur. Mısır, Kenya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Nijerya ise kilit aktörler olarak gösterilmişlerdir.

8) Afrika’daki altyapının modernizasyonunda Çinli, Hintli, Brezilyalı ve Türk şirketlerinin dev projelere imza atmak suretiyle dikkat çektikleri ifade edilmiştir. Bununla birlikte, altyapı eksiklerinin giderilmesi noktasında çok daha büyük yatırımlara ihtiyaç duyulduğu kaydedilmiştir.

9) Afrika’nın küresel rekabete uyum sağlayabilmesi için “ekonomik dönüşümünü hızlandırması gerektiği” görüşü üzerinde mutabık kalınmıştır. Bölgesel ekonomik toplulukların, bu sürece olumlu katkılar yapmaya devam edecekleri bildirilmiştir. Yine bölgesel işbirliği kapsamında ülkeler arasındaki müşterek altyapı, ulaştırma ve enerji projelerinin sayısındaki artışa yer verilmiştir.

10) Bugün itibariyle 27 Afrika ülkesinin, Dünya Bankası tarafından orta gelirli ülkeler statüsünde tanımlandıkları, hâlihazırda birçok ülkede uygulanmakta olan Ulusal Büyüme ve Dönüşüm Planları doğrultusunda Etiyopya, Mozambik ve Zambiya gibi birçok ülkenin de bu gruba dâhil olabilecekleri belirtilmiştir.

11) Tarım sektörünün Afrika ekonomisinde önemli bir yer tuttuğuna, Kıta’daki en önemli istihdam kaynağı olduğuna ve gıda güvenliğinin tesis edilebilmesinin temel koşulu olduğuna vurgu yapılmıştır.

12) Barış ve siyasi istikrar; Afrika’ya daha fazla yatırım çekebilmenin temel koşulları olarak nitelendirilmiştir.

13) Afrika’nın kendisi gibi dış dünya ile ilişkilerinin de hızlı bir dönüşüm sürecinden geçtiği bildirilmiştir. Bu kapsamda Çin – Afrika İşbirliği Forumu (FOCAC), Afrika – Hindistan Ortaklık Forumu, Kore-Afrika Ortaklık Forumu, Afrika – AB Zirveleri, Afrika – Güney Amerika Zirveleri, Tokyo Uluslararası Afrika Kalkınma Konferansı (TICAD), Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası (AGOA), Afrika – Arap Zirveleri ve Türkiye – Afrika İşbirliği Zirvesi, kurumsallaşmakta olan ilişkilerin başlıca örnekleri arasında sıralanmıştır.

14) Afrika’nın Batılı ülkelerle ticaretinin dalgalı bir seyir izlediğine, Avro bölgesindeki sınırlı büyümenin ve devam etmekte olan durgunluğun Afrika’ya da yansıdığına vurgu yapılmıştır. Öte yandan Çin, Hindistan, Brezilya, Kore Cumhuriyeti ve Türkiye, yükselen ticaret ortakları olarak sıralanmışlardır.

15) İstikrarsız siyasi ortam, yolsuzluklar, bürokratik engeller, bankacılık ve finans sektöründeki yetersizlikler ve güvenlik sorunları gibi gerekçelere bağlı olarak Afrika’da iş yapabilmenin kolay olmadığına ve potansiyel yatırımcılar tarafından pazarın iyi analiz edilmesi gerektiğine atıfta bulunulmuştur. Yolsuzluğun küresel bir sorun olduğu hususuna vurgu yapılırken, yapılan düzenlemeler sayesinde hatırı sayılır oranda gelişme yaşandığı belirtilmiştir.

16) Kıta genelinde son yıllarda sayıları artış kaydetmekte olan özel ekonomik bölgelerin önemli bir bölümünün yanlış uygulama, yetersiz vergilendirme, altyapı eksiklikleri, siyasi ve ekonomik istikrarsızlık gibi gerekçelere bağlı olarak başarısızlıkla sonuçlandığı kaydedilmiştir. Bu noktada gelişmekte olan ülkelerdeki başarılı örneklerin iyi analiz edilmesi durumunda, bu türden bölgelerin ekonomik kalkınmayı destekleyeceği, ticareti teşvik edeceği ve istihdam oluşturulmasına kayda değer oranda katkı yapacağı bilgisi paylaşılmıştır. 3

 

17) 1998 yılından bu yana Afrika kıtası ile siyasi ve ekonomik ilişkilerin güçlendiği, Afrika’nın çok taraflıTürk Dış Politikası’ndaki öneminin arttığına dikkat çekilmiştir. 2008 yılının, Türkiye – Afrika ilişkilerinde en başarılı yıl olduğuna, zira Afrika’nın Türkiye’ye “stratejik ortak” sıfatı verdiğine ve aynı yılın Ağustos ayındaki “Türkiye – Afrika İşbirliği Zirvesi” sayesinde ilişkilerin kurumsallaştığına atıfta bulunulmuştur. 2014 yılında yapılması planlanan 2. Türkiye – Afrika İşbirliği Zirvesi’nin ise ilişkilerde gelinen aşamanın değerlendirilmesi ve geleceğe yönelik yol haritasının belirlenmesi noktasında büyük önem arz ettiği kaydedilmiştir.

18) Türkiye ile Afrika arasında artmakta olan diplomatik temsilciliklerin; ilişkilerin kurumsallaşması açısından fırsatlar teşkil ettiği, bugün itibariyle Türkiye’nin Afrika’daki Büyükelçilik sayısının 35’e ulaştığı, 25 Afrika ülkesinin de Türkiye’de büyükelçiliğinin bulunduğu kaydedilmiştir. Diğer yandan, Türkiye – Afrika ilişkileri ekseninde temel bilgileri ve güncel gelişmeleri tek çatı altında toplayacak bir internet sitesinin oluşturulmasının yarar sağlayacağı görüşü paylaşılmıştır.

19) Türkiye’nin 2013 yılında tamamladığı Afrika Kalkınma Bankası Grubu üyeliğinin, Türk müteahhitlerine ve yatırımcılarına 100 milyar dolar yatırım bütçeli Afrika 50 Projesi gibi yatırım ve programlarda daha geniş fırsatlar sunacağı üzerinde hemfikir olunmuştur.

20) Türk Hava Yolları’nın birçok ülke ile doğrudan uçuşlar başlatması sayesinde turizm sektöründeki potansiyelin harekete geçtiği ve bunun istihdam üzerinde olumlu neticeler doğurduğu kaydedilmiştir.

21) Kıta’daki yatırım projeleri hakkında detaylara yer verilirken, Türk yatırımcıların Afrika pazarında kazandıkları deneyimlerin, gelecek yıllarda yeni yatırımlar için birer referans oluşturduğu ifade edilmiştir.

22) Türkiye ile Afrika arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin hatırı sayılır bir noktaya ulaştığı, 2013 yılında ikili ticaret hacminin 23 milyar doları aştığı, özellikle Sahra altı Afrika ile ticaret hacmindeki gelişimin dikkate değer bir gelişme olduğu belirtilmiştir. Konuşmacılar, ayrıca Türkiye’nin Kıta ile ekonomik ve ticari ilişkilerinde bölgesel ekonomik toplulukların ve serbest ekonomik bölgelerin rolüne dikkat çekmişlerdir. Hedeflere paralel olarak karşılıklı ticaret hacminin artırılması noktasında, Türk tarafının söz konusu oluşumlarla işbirliğini geliştirmesinin önemine işaret edilmiştir.

23) Son on yıldaki başarılara karşın, Türkiye’nin Afrika’da kat etmesi gereken uzun bir mesafe bulunduğu, zira bugün itibariyle yalnızca Mısır, Tunus, Fas ve Mauritius ile Serbest Ticaret Anlaşmasının (STA) mevcut olduğu kaydedilmiştir.

24) Afrika ile ilişkilerini daha ileriye taşımakta kararlı olan Türkiye’nin; devlet kurumları, özel sektör, düşünce kuruluşları, STK’lar, üniversiteler ve medya gibi tüm sosyoekonomik aktörlerin dâhil olacağı ulusal bir ortaklık tesis etmesinin önemine atıfta bulunulmuştur. Bilhassa Türkiye – Afrika ilişkilerinde bilgi eksikliğinin henüz giderilemediği, Afrikalı öğrencilere, sunulmakta olan burs imkânlarına karşın, Türk üniversitelerinin Sahra altı Afrika’ya yabancı oldukları belirtilmiştir.

25) Afrika’nın Türk medyası tarafından genellikle çatışmalar, sağlık sorunları ve gıda kıtlıkları gibi gelişmelerle kamuoyuna yansıtıldığı, oysa Kıta ülkelerindeki başarı hikâyelerine de yer verilmesi gerektiğine yer verilmiştir. Bu yönde atılacak adımların, Türkiye’nin Afrika’ya Açılım Politikası’nı destekleyeceği kaydedilmiştir.

26) TASAM Afrika Enstitüsü’nün genel faaliyetlerinin ve akademik çalışmalarının iyi birer referans olduğuna vurgu yapan delegeler, Kongre’den somut kazanımlar elde edilmesini temenni etmişlerdir.

 

e.mail: necdetbuluz@gmail.com

necdetes@mynet.com